Chương 6

Sau năm ngày vất vưởng đầu đường xó chợ, đi nhờ bảy chặng xe, Nguyễn mới lê tấm thân tàn đầy thương tích về được tới Sàigòn.

Anh phải cuốn gói ra khỏi nhà Oanh. Và vì tự ái, anh cũng không yêu cầu Hiếu bố trí cho anh một chỗ ở khác. Tuy nhiên trước cơn giận của Hiếu, Nguyễn đã giữ thái độ im lặng hối lỗi thậm chí ngay cả khi Hiếu mắng anh là kẻ "bợ đít bọn tư sản" thì anh còn có cảm giác là Hiếu nhận xét rất đúng.

Nguyễn xách cái va li nhỏ và một túi vải đựng sách đến gởi tạm nhà một người bạn. Người này ở chung với bốn người nữa đều là sinh viên nhưng không ai muốn nhận anh. Nguyễn cố tìm trong trí xem còn chỗ nào có thể chấp nhận anh nữa không, nhưng dường như chẳng còn hy vọng. Hiện tại tài sản anh chỉ có mỗi cái đồng hồ cũ. Ðó là chiếc đồng hồ Thụy Sĩ vỏ inox, dẹp như đồng hồ Oméga, lên dây tự động và có ngày. Từ khi mua đến giờ nó chưa chạy sai một phút và chưa phải sửa chữa lần nào. Thế mà bây giờ anh đành phải tính tới chuyện đem cầm nó. Nguyễn đứng tần ngần trước tiệm cầm đồ. Nơi quầy vẫn còn một người đàn bà và một cô gái vừa bước vào cùng lúc với Nguyễn. Anh đứng né sang một bên cho cô gái bước tới quầy. Cô ta mở xắc kéo ra một cái quần Jeans còn mới. Người chủ tiệm và cô gái không phải cò kè gì lâu. Sao mà họ nói chuyện với nhau trơn tru dễ dàng đến thế, còn Nguyễn từ lúc bước vào đứng trước quầy anh đã có cảm tưởng như mình đứng trước vành móng ngựa. Lúc còn ở ngoài đường, anh nghĩ rất đơn giản, chỉ cần bước vô, cởi đồng hồ ra đặt trên quầy và nói: Cho tôi cầm cái đồng hồ này. Nhưng bây giờ đứng trước quầy, trước bà chủ tiệm, anh không tài nào đưa tay cởi cái đồng hồ ra được, anh thấy động tác đó giống như thú nhận về sự bất lực của mình. Ðó là động tác của kẻ thua bạc, của thằng ma-cà-bông vất vưởng đầu đường xó chợ. Anh thấy không có gì nhục nhã hơn là lột đồng hồ mình đang đeo để cầm cho một người đàn bà, còn nhục nhã hơn việc ngửa tay ra xin bà ta mấy đồng bạc cắc. Anh nghĩ đáng lẽ lúc nãy khi còn ở ngoài đường mình cởi đồng hồ ra bỏ sẵn trong túi thì hay hơn. Lúc bước vô quầy chỉ việc lôi nó từ trong túi ra (giống như cô gái lôi cái quần từ trong xắc ra) chắc là tự nhiên và đỡ mất mặt hơn là đưa tay tự lột đồng hồ của mình, như thế chẳng khác nào cô gái tự lột quần của mình ra cầm cố cho bà chủ tiệm.

- Cậu có gì đó? Người đàn bà hỏi.

Nguyễn giật mình, đỏ mặt, như vừa bị bắt quả tang đang toan tính một chuyện gì mờ ám.

- Dạ… không, tôi đứng chơi.

- Bộ hết chỗ chơi sao vô đây đứng chơi?

Câu nói làm những người đi cầm đồ đều nhìn anh và cười chế giễu. Anh mắc cỡ bước ra khỏi tiệm. Và khi đã tản bộ tà tà trên hè phố, tự nhiên lòng anh sôi lên cơn giận. Anh không giận con mẹ chủ tiệm cầm đồ mà giận những người cầm đồ. Tại sao họ cũng nghèo như mình, cũng phải đem đồ đạc đến cầm cố cho người ta để đổi lấy một món tiền còm sống qua ngày, vậy mà họ không thông cảm với anh, không chia sẻ với anh nỗi tủi nhục ấy mà lại đi cười chế giễu anh trong khi chính anh đang làm cách mạng, đang đấu tranh cho những người nghèo khổ, cho giai cấp công nhân…. thật cái đám người ấy chẳng hiểu biết gì cả, chỉ a dua, a dua và a dua…

Nguyễn tạt vào trường đại học Văn khoa và ngồi gặm bánh mì một mình ngay trước cửa Hội quán lúc ấy đã đóng kín vì đang là giờ nghỉ. Mấy cô sinh viên nhà xa, trưa ở lại trường cũng vừa ăn trưa xong và đem lon ghi-gô đến rửa ở cái vòi nước góc sân. Dường như các cô gái không để ý đến sự có mặt của Nguyễn, họ rửa chén đũa xong lại rửa chân tay và nghịch nước. Họ có vẻ thích thú khi nghịch nước như những đứa trẻ con. Ổ bánh mì khô làm Nguyễn khát nước ghê gớm nhưng anh phải ngồi chờ các cô gái, còn họ thì vẫn hồn nhiên, té nước vào nhau, cười khúc khích, những chiếc quần tây, quần xoa Pháp đen xắn lên gần tới gối, những bàn chân trắng nõn tươi mát không làm dịu cơn khát của Nguyễn. Anh định bụng sẽ đến vòi nước uống no một bụng rồi lên lớp ngủ trên những chiếc băng dài cho đến giờ học, nhưng các cô gái cứ phớt lờ làm như không trông thấy anh ngồi đó, thỉnh thoảng họ lại rầm rì vào tai nhau rồi cười, lấy hột xí muội ném nhau. Nguyễn nhận ra trong bọn họ có vài cô quen, dường như có học chung một chứng chỉ với mình. Bọn họ thay nhau chiếm lĩnh vòi nước suốt cả tiếng đồng hồ. Nguyễn không đợi được nữa, anh đành đi thẳng vào nhà vệ sinh dù đó là nơi anh ghê tởm nhất. Ngoại trừ các quân trường ra, có lẽ trường đại học Văn khoa là nơi có cái toa-lét khủng khiếp nhất thế giới. Bất cứ nhà hiền triết cỡ nào khi đi ngang qua nó cũng phải chưởi thề. Những cô sinh viên xinh xắn thơm tho mà đi qua nó thì nhan sắc cũng bị hao tổn, những vị giáo sư khả kính người Pháp, người Mỹ mang trong mình cả một ngàn năm truyền thống lịch sự của người phương Tây văn minh thì mỗi lần đi ngang qua đó đều phải nín thở. Và thay vì khạc nhổ, các vị đã kéo khăn tay ra làm bộ ho và âm thầm nhổ bãi nước bọt vào đó, túm nó lại rồi nhét khăn tay vào túi.

Ấy thế mà bây giờ Nguyễn phải bước vào cái nơi khủng khiếp ấy. Người đàn bà làm vệ sinh toa-lét quần xắn lên tới gối tay cầm cái chổi chà, miệng lầm bầm chửi.

Nguyễn tránh không nhìn mặt bà ta để khỏi có cảm giác rằng bà ta đang chửi mình, anh nhảy qua những mảnh giấy vụn rải rác, bê bết nước, dính đầy cát đất và phân người để vào bên trong. Anh vạch quần đi tiểu xong đi lại chỗ la-va-bô, ở đó có cái vòi hư, nước cứ chảy ra thường xuyên quanh năm. Nguyễn rửa tay và sau đó ngó quanh quất không thấy ai anh cúi xuống khum bàn tay vốc nước làm bộ phả lên mặt nhưng là để vội vã uống cho dịu cái cơn khát giữa mùi hôi thúi nồng nặc chung quanh.

Khi anh trở ra ngoài sân thì những cô gái vẫn còn nghịch nước một cách say sưa như lũ trẻ con. Anh buồn bã bỏ đi, lên cầu thang vào lớp. Giảng đường chỉ có rải rác mấy người đang ngồi đọc sách hay ăn bánh mì. Tất cả đều im lặng. Nguyễn bước vô như cái bóng, không ai chú ý đến sự có mặt của anh, anh vào lớp như con ruồi bay vào, không gây một tiếng động và đáp nhẹ xuống một chỗ nào đó. Anh khoanh tay lên mặt bàn và nghiêng mặt tựa vào đó ngủ. Nhưng anh chỉ mới lim dim thì chuông đã báo giờ học.

Nguyễn không có sách vở giấy mực gì cả, anh cũng chẳng muốn nghe giảng. Anh bỏ giờ học nửa chừng và cũng giống như một con ruồi anh nhẹ nhàng ra khỏi phòng.

Trời nắng chói chang. Buổi trưa cô độc và hiu quạnh. Buổi trưa buồn hơn tất cả những giờ khắc khác trong ngày. Buồn hơn đêm, buồn hơn bình minh. Buổi trưa là tuổi già lắng đọng mà khắc khoải.

Về trong phố xưa tôi ngồi

Tiếng gà trưa gáy khan bên đồi

Chợt như phố kia không người

Còn lại tôi bước hoài. (TCS)

Nguyễn lầm bầm hát, cảm thấy như mình đang tan biến dần trong cái sắc vàng mong manh của nắng.

°

Tất cả những chuyện đó đi qua như một cơn sốt. Có một buổi sáng nào đó người ta thức dậy và cảm thấy mình khỏi bệnh, hết nhức đầu, hết sổ mũi, người ta ngồi dậy, đi đứng, ca hát, nói cười.

Nguyễn không phải đi cầm đồng hồ nữa, anh vừa lãnh được mấy ngàn đồng tiền dạy kèm. Nguyễn không phải đi lang thang nữa, anh vừa dọn đến ở đại học xá Minh Mạng. Chuyện đến đó ở cũng chẳng có gì là gay cấn, chẳng qua anh như chiếc lá bay phất phơ ngoài đường thì cũng có lúc nó tấp vào một góc nào đó. Cái góc ấy cũng chẳng sang trọng gì. Một căn phòng tồi tàn kê mấy chiếc giường sắt mấy tấm ván làm chỗ ngủ. Bên cửa sổ kê mấy cái bàn học. Nguyễn đến chơi với một thằng bạn và được nó cho một cái vé ăn cơm. Thằng bạn đó là Trần. Cái vé ăn cơm của nó cho ngày hôm đó chính là cái vé tàu để hai thằng đi chung một chuyến dài suốt gần mười năm. Chuyến tàu chợ dừng lại ở nhiều ga, mỗi lần dừng bỏ xuống một số hành khách. Ðã có lần Nguyễn xuống ga rồi lên ở một ga khác. Trần cũng xuống một lần rồi lên, đi sang Trung Quốc, chữa cái bệnh vảy nến của anh, rồi cũng từ đó anh về nước sau giải phóng với những ngón tay ngón chân đã hóa đá.

Bàn ăn có bốn người. Canh rau muống tôm khô, một dĩa đậu miếng, một dĩa cá kho. Ăn xong có bốn trái chuối cho bốn người. Thực đơn và cả cái cách thức ăn uống ở đây cũng giống như ở bất cứ quán cơm xã hội nào. Cơm trắng không mất tiền, thức ăn trả tượng trưng vài chục bạc. Sống như thế vẫn có khối thằng học thành tài, thành bác sĩ, kiến trúc sư, kỹ sư, luật sư. Thằng nào thông minh, chịu khó học, thằng đó thành công. Nghèo cỡ nào cũng học được, quốc gia cũng học được mà việt cộng cũng học được, Quốc Dân Ðảng, Cao Ðài, Hòa Hảo gì cũng học được tuốt. Ðạo Thiên Chúa đạo Phật đạo Bà La Môn gì cũng sẽ trở thành luật sư, bác sĩ, tiến sĩ, bộ trưởng… nhưng những thằng như Nguyễn, như Trần, như Hiếu lại không thích làm bác sĩ, tiến sĩ, bộ trưởng. Các nhân vật dễ thương của tôi lại chỉ khoái làm cách mạng, mặc dù chưa hề đọc được một trang sách nào của Mác của Ăng Ghen hay của Lê Nin, mặc dù nếu có ai cắc cớ hỏi xem chủ nghĩa xã hội là gì thì chắc là quí vị nhân vật của tôi sẽ lúng túng ghê lắm và không chừng họ lại cương lên (để chữa thẹn) nói ẩu, tán dóc rằng chủ nghĩa xã hội là một xã hội không có nạn người bóc lột người, mọi công dân đều ấm no hạnh phúc và bình đẳng, không có người giàu người nghèo vân vân. Ðại loại nếu anh ta thực thà thì cũng tán được khoảng ba mươi giây là cạn lời, nếu ưa lý sự cỡ như Trần thì giỏi lắm cũng nói thêm được độ một phút về chủ nghĩa kinh tế chỉ huy và chủ nghĩa kinh tế tự do, về biện chứng pháp nhịp ba của Hégel và xổ ra một lô danh từ triết học rắc rối cốt để hù dọa người đối thoại, với hy vọng rằng anh ta sẽ từ bỏ ý định "kiểm tra trình độ" của một nhà cách mạng, một lý thuyết gia mác-xít như mình.

Thực ra đại học xá Minh Mạng là một thế giới hỗn độn của nhiều hạng người. Dân học hành đàng hoàng cũng có, mà dân ăn chơi cũng có. Những thanh niên trốn lính, những đào binh, những công an mật vụ trá hình cũng nhiều. Tuy nhiên sinh viên nghèo vẫn chiếm đa số. Họ đi xe đạp hoặc xe vélo solex, xe mobylette cổ lỗ sĩ, họ ăn mặc xềnh xoàng, quần kaki vàng dép nhựt, hút thuốc lá đen và thức khuya dậy sớm học hành chăm chỉ. Có thể họ tham gia cách mạng lai rai như Nguyễn, như Hiếu, như Trần. Số ít còn lại thì sống phóng túng hơn, dễ dàng hơn.

Nội quy của đại học xá khá nghiêm nhặt: sinh viên không được dẫn khách của mình lên phòng riêng. Tuy nhiên khi trời mưa thì khác. Người gác cổng cũng lo trốn mưa, sinh viên đi ra ngoài về cưỡi xe gắn máy phóng ào vào cổng, chạy tuốt vô trong khuôn viên là thường. Có kẻ mặc áo mưa trùm kín chở phía sau một người. Trong cơn mưa xối xả, người gác cổng có thể nghĩ rằng đó là anh bạn cùng phòng nhưng thực tế người ngồi sau xe là một cô gái làng chơi. Những sinh viên cùng phòng đã hẹn trước, đón tiếp cô gái điếm một cách nồng nàn và vội vã. Họ thay nhau quần thảo cô gái trên những chiếc giường cá nhân và khi cơn mưa bên ngoài vẫn còn xối xả, họ lại đặt cô gái điếm sau xe, trùm kín chiếc áo mưa, và phóng xe ra cổng y hệt như lúc họ chạy vào.

Dĩ nhiên là các nhân vật đáng kính của tôi không bao giờ đem gái vào phòng, nhưng thỉnh thoảng họ vẫn đem một vài nhân vật đặc biệt nào đó vào phòng mình chẳng hạn như một đồng chí vừa bị lộ ở một cơ sở hay vừa ở chiến khu mới về thành công tác. Những thứ khác họ đem vào đại học xá thường chẳng phải ngụy trang rắc rối, chẳng hạn như súng ngắn, chất nổ TNT, lựu đan, họ vứt đại trong ngăn kéo, khóa lại. Có lần một người bạn cùng phòng với Nguyễn kéo ngăn bàn thấy bánh chất nổ TNT, hỏi cái gì thì Nguyễn đã cười và đáp một cách tỉnh khô rằng đó là cục xà bông lưu huỳnh tắm ghẻ.

Các ông bạn sinh viên mật vụ thì kín đáo hơn, có khi họ rất hào hoa phong nhã nhưng tất cả các cuộc bố ráp đại học xá đều do họ hướng dẫn.

Nửa đêm mọi người choàng dậy vì những tiếng động lạ tai. Tiếng động cơ xe, tiếng chân người chạy huỳnh huỵch trên đất, tiếng lên đạn lách cách. Hành quân cảnh sát. Những ông bạn đào ngũ, những vị trốn quân dịch, những nhà cách mạng xài giấy tờ giả, những tay đang ngủ với gái trên giường đều là những kẻ giựt mình trước tiên.

Cổng đại học xá đã bị bao vây. Chung quanh tường và cả ngay trên đầu tường đã có cảnh sát dã chiến cầm súng đứng chờ kẻ nào chạy trốn là đớp ngay… Toàn bộ khu vực đại học xá Minh Mạng đều nằm trong lưới. Lưới chỉ chừa một cái miệng, đó là cổng chính. Loa phóng thanh đọc lệnh khám xét đại học xá rồi ra lệnh cho tất cả sinh viên đều phải xếp hàng thứ tự đi ra cổng để được khám xét giấy tờ cá nhân.

Các nhân viên phòng điều tra xét hỏi, các chuyên viên về giấy tờ giả, các thư ký… đang ngồi đợi sẵn tại hai dãy bàn buya-rô được kê giữa lòng đường Minh Mạng.

Các chuyên gia xét giấy khám rất nhanh: Hợp lệ cho đi vào, không có giấy tờ và giấy giả mời lên xe cây. Những con cá tự nguyện chui vào lưới. Cái bửng phía sau xe đóng lại, tiếng xích sắt rổn rảng, hai viên cảnh sát dã chiến cầm súng đứng hầu hai bên hộ tống quý vị sinh viên trốn quân dịch, lính đào ngũ và cũng có thể có lẫn lộn vài nhà cách mạng chẳng hạn như Trần.

Suốt đêm đó, Trần nằm ngửa ở vỉa hè Cảnh Sát Ðô Thành, vừa ngắm sao khuya vừa đập muỗi. Cũng có rất nhiều người ngắm sao và đập muỗi như Trần, những người khác thì tụm năm tụm ba hút thuốc lá, nói chuyện rầm rì, số còn lại ngủ khì trên dãy hành lang đèn sáng trưng và ngáy.

Sáng, mọi việc xem ra có vẻ đơn giản hơn nhiều. Trốn lính thì đi lính, xài giấy tờ giả cũng đi lính, thằng nào đào ngũ thì bị đưa đi lao công đào binh. Kể ra cũng chẳng có gì là ghê gớm lắm. Họ ngồi kín cá bực thềm uống cà phê đen và tán dóc, kể chuyện tiếu lâm. Trần không tham gia các câu chuyện tiếu lâm ấy. Anh cầm một cái que củi nhỏ vẽ trên cát. Ðêm qua trong lúc xếp hàng đi ra cổng, anh phân vân giữa hai quyết định: hoặc là cứ trình tấm giấy hoãn dịch giả hoặc là vò nó lại rồi ném đi, phi tang. Cuối cùng Trần tách khỏi hàng người tiến về phía bờ tường, kéo phéc-mơ-tuya làm bộ đái. Anh gấp tờ giấy làm tư rồi thả xuống dưới gốc cây thầu dầu. Xong, Trần trở lại hàng. Lúc đó anh thấy mình hành động như vậy là khôn ngoan, vì dẫu sao không có giấy tờ hợp lệ quân dịch còn nhẹ tội hơn là xài giấy tờ giả. Nhưng khi nằm ngửa trên thềm nhà vừa ngắm sao vừa đập muỗi anh lại thấy mình ngu bởi vì việc gì phải hủy tờ giấy giả đi, cứ cất kỹ trong túi không cần phải xuất trình gì cả, rồi thế nào cũng có dịp phải dùng đến.

Bây giờ thì anh ngồi cầm cái que và viết trên nền đất mười lăm chữ "ngu". Khi sửa soạn viết chữ thứ mười sáu thì có ai thấp thoáng ngoài vòng rào và gọi tên anh. Ðó là Nguyễn. Nguyễn ngoắc anh. Anh chạy ra chỗ hàng rào.

Nguyễn hỏi:

- Nó phát hiện ra giấy giả à?

- Không. Tao hủy tờ giấy rồi.

- Trời ơi, mày ngu quá. Sao lại hủy đi.

- Chuyên viên nó biết liền.

- Mười mặt nó chưa biết. Giấy đó tao làm mà. Giống hệt trăm phần trăm. Nhiều thằng gặp chuyên viên rồi. An toàn.

- Chắc không? Trần đảo mắt nhìn chung quanh. Vậy thì còn kịp. Tao gấp làm tư, ném nó dưới gốc cây thầu dầu ngay trước cửa đại học xá. Mày chạy về lấy đi, đem cho tao liền bây giờ.

Nguyễn đạp xe như điên trên đường phố.