CHƯƠNG XII

“CÓ thư của ông chủ”

Vì Thérèse không cầm phong thư chị ta đưa Balionte nài: chắc chắn là ông chủ báo ngày về: chị ở cần phải biết để sửa soạn sẵn.

“Hay bà để cháu đọc...”

Thérèse đáp: “Đọc đi! Đọc đi!” Như mọi lần khác khi có mặt Balionte, nàng quay mặt vô tường. Nhưng, những lời thư Balionte do khó nhọc đọc lên đã lôi nàng ra khỏi cơn hôn mê:

“Tôi sung sướng thấy Balion báo cáo rằng mọi sự đều tốt đẹp ở Argelouse...”

Bernard báo tin sẽ về bằng đường bộ, nhưng còn tính ghé lại nhiều tỉnh nên không thể nói rõ ngày về nhất định.

“Chắc chắn là không quá ngày 20 tháng chạp. Cô đừng lấy làm lạ thấy tôi trở về với Anne và cậu Deguihhem. Họ đã đính hôn ở Beaulieu; nhưng chưa chính thức; cậu Deguihhem rất cần thiết phải gặp cô đã. Vấn đề lễ nghi, cậu ta bảo thế: riêng tôi có cảm tưởng rằng cậu ta muốn có một ý kiến về chuyện mà cô đã biết. Cô đủ thông minh để qua khỏi cuộc thử thách này. Cô chớ quên rằng hiện cô đang đau, tinh thần bị tổn thương. Tóm lại, tôi trông cậy nơi cô. Tôi sẽ biết ơn sự cố gắng của cô để không di hại tới hạnh phúc của Anne, không làm hỏng sự kết thúc tốt đẹp của dự tính rất mãn nguyện đối với gia đình, về mọi phương diện - cũng như tôi sẽ không ngần ngại, nếu cần; bắt cô trả một giá đắt bất kỳ mưu toan phá hoại nào; nhưng tôi tin chắc là không đáng ngại chuyện đó.”

Đó là một ngày đẹp trời, trong sáng và lạnh. Thérèse ngoan ngoãn nghe lời Balionte trở dậy và để cho chị ở dắt đi vài bước trong vườn, nhưng nàng khó nhọc mãi mới ăn hết miếng thịt gà. Còn mười ngày nữa thì tới bữa 20 tháng chạp. Nếu bà chịu khó vận động một chút là dư sức để thấy khỏe khoắn ngay.

Chị Balionte nói với chồng: “Không thể bảo rằng nó không chịu cố gắng. Nó đã làm hết sức mình. Ông chủ Brenard khéo biết dạy những con chó dữ lắm. Mình biết không, một khi ông chủ đã “tròng vào cổ”? Con đó chẳng mấy chốc đã phải chịu ép một bề ngay. Nhưng cũng vẫn phải coi chừng...”

Thật vậy, Thérèse đem hết cố gắng vào việc dứt bỏ cơn mê, dứt bỏ cơn say ngủ và tình trạng trì trệ. Nàng ép mình phải bước đi, phải ăn uống, và nhất là trở lại sáng suốt, nhìn bằng con mắt thật những người và vật chung quanh - khác nào nàng quay về một khu rừng do chính nàng đã gây hỏa hoạn, chính nàng bước chân lên những tro tàn, chính nàng đi dạo trong đám những gốc thông cháy đen, nàng thử nói chuyện, mỉm cười giữa gia đình này - gia đình của nàng.

Ngày 18, lúc ba giờ chiều, trời u ám nhưng không mưa, Thérèse ngồi trước lò sưởi trong phòng nàng, đầu ngả trên lưng ghế, nhắm mắt. Tiếng động cơ nổ làm nàng tỉnh giấc. Nàng nhận ra tiếng Bernard ngoài hành lang; nàng nghe cả tiếng bà De la Trave nữa. Khi Balionte, thở hổn hển, đẩy cửa vào không gõ trước, Thérèse đã đứng lên, ở trước gương. Nàng thoa son lên môi, lên má. Nàng nói; “Ta không nên làm cho cậu bé đó hoảng sợ.”

Nhưng Bernard đã lầm không lên ngay phòng vợ. Cậu Deguihhem, có hứa với nhà “không để mắt ở trong túi”, tự nhủ rằng “ít nhất đó cũng là một sự không sốt sắng nó khiến ta phải suy nghĩ”. Y rời xa Anne một chút, bẻ cổ áo lông lên, nhận xét “không nên tìm cách sưởi nóng những phòng khách ở nhà quê như thế này”. Y hỏi Bernard: “Bên dưới không có hầm rượu phải không? Như vậy sàn gỗ dễ mục lắm, nếu không trát một lớp xi- măng …”

Anne De la Trave mặc một cái áo lạnh bằng lông chuột, đội một chiếc mũ dạ không có băng lụa hay kết hoa (nhưng bà De la Trave bảo rằng không tô điểm thêm như vậy mà còn đắt tiền hơn những mũ ngày xưa có lông chim. Nhưng thật tình dạ đẹp quá! Mua ở tiệm Lailhaca, nhưng kiểu của nhà Reboux). Bà De la Trave hơ giày trước ngọn lửa, gương mặt vừa cương quyết vừa chảy dài quay về phía cửa vào. Bà đã hứa với Bernard sẽ giữ hết sức bình tĩnh. Chẳng hạn bà có dặn cậu con: “Đừng có bảo má ôm hôn nó nhé. Cậu không nên đòi hỏi má điều đó. Phải cầm tay nó mà cũng thấy ghê quá rồi. Cậu thấy không: chỉ có Chúa biết điều nó đã làm là khủng khiếp như thế nào; ấy thế mà má lại không lấy đó làm đáng phẫn nộ. Ai cũng biết có những người dám giết người... nhưng tệ hại là cái lối đạo đức giả của nó! Cái đó mới ghê gớm! Cậu có nhớ không: “Mời má ngồi cái ghế này, mà thấy dễ chịu hơn...”Cậu lại còn nhớ nó ghê sợ thế nào không dám làm cho cậu kinh động? “Tội nghiệp anh ấy hãi cái chết quá, đi khám y sĩ là anh ấy bị nguy ngay...” Trời ạ, khi đó má nào có ngờ; tuy những lời “tội nghiệp anh ấy” từ miệng nó nói ra làm má phải ngạc nhiên...»

Bây giờ, trong phòng khách ở Argelouse, bà De la Trave chỉ cảm thấy sự ngượng nghịu của mọi người; bà nhìn đôi mắt sắc của cậu con trai nhà Deguihhem chú mục vào Bernard.

“Bernard, cậu thử lên xem Thérèse làm gì lâu vậy... Không chừng chị ấy mệt quá chăng.»

Anne (thản nhiên, gần như không quan tâm tới những gì sẽ xảy ra) nhận ra trước tiên bước chân quen thuộc, nói: “Con nghe tiếng chị ấy đi xuống.» Bernard, một tay áp vào tim, đang khó chịu vì tim đập mạnh. Thật ngu quá sao không về từ hôm qua để thu xếp trước mọi sự với Thérèse. Thérèse sẽ nói gì đây? Nó đủ can đảm phá hỏng hết mà không làm một việc gì để có thể bị phiền trách. Sao nó bước xuống thang chậm thế! Mọi người đều đứng dậy, quay mặt về phía cửa mãi sau Thérèse mới mở ra.

Nhiều năm sau Bernard còn nhớ lại, khi thân hình bị tàn phá đó, gương mặt trắng bệch có giồi phấn đỏ tiến tới gần, thoạt tiên hắn nghĩ: Tòa Đại Hình. Nhưng không phải vì tội ác của Thérèse. Trong một giây hắn nhớ lại bức hình có tô màu của báo Le Petit Parisien, cũng như nhiều bức khác dùng tô điểm cho những cầu tiêu vách ván trong vườn ở Argelouse - trong khi ruồi bay vo vo, bên ngoài ve kêu inh tai giữa một ngày nóng dữ, đôi mắt trẻ thơ của hắn chăm chú ngắm những nét màu đỏ và màu lục vẽ hình Người đàn bà bị biệt giam ở Poitiers.

Bây giờ hắn cũng ngắm Thérèse như vậy, một Thérèse mất máu, da bọc xương, và hắn lường được hết sự điên rồ của hắn không ngăn hẳn người đàn bà ghê gớm đó ra - khác nào sắp sửa liệng xuống nước một quả pháo không biết lúc nào sẽ nổ. Dù muốn dù không, Thérèse đã gây nên tấn thảm kịch - còn tệ hơn thảm kịch: một chuyện vặt hàng ngày; nàng cần phải là phạm nhân hay nạn nhân... Trong gia đình hồi đó có một luồng dư luận nửa ngạc nhiên, nửa thương hại rất tự nhiên, khiến cho cậu Deguilhem ngần ngại không dám quyết đoán, không biết tính sao nữa. Thérèse nói:

“Giản dị quá, trời xấu không cho phép tôi ra ngoài, thành ra tôi ăn mất ngon. Tòi gần như không ăn uống gì. Gầy bớt vẫn hơn là béo ra... Nhưng quên chưa hỏi chuyện Anne, chị rất sung sướng...”

Nàng cầm tay Anne (nàng đứng, Anne ngồi). Nàng ngắm Anne. Trên gương mặt tưởng bị tàn phá Anne vẫn nhận ra khóe nhìn xoi mói xưa kia nàng thấy khó chịu. Nàng còn nhớ Anne hay nói: “Bao giờ thì chị hết nhìn em như vậy! ”

“Cô Anne ạ, chị rất mừng thấy em có hạnh phúc.”

Nàng thoáng mỉm cười với “hạnh phúc của Anne”, vơi cậu Deguilhem- cái trán, bộ râu lính tẩy; hai vai xuôi, cái áo đuôi tôm, cặp đùi nây nả bên dưới cái quần có sọc đen và xám (ô kia! một người đàn ông như mọi người đàn ông khác - một người chồng). Rồi nàng lại ngó Anne, nói: “Cô bỏ mũ ra... Chà, thế chị mới nhận ra em đấy.”

Lúc đó Anne thấy gần cái miậng hơi nhăn, đôi mắt luôn luôn ráo hoảnh, đôi mắt không bao giờ khóc! nhưng Anne không biết Thérèse đang nghĩ gì. Cậu Deguilhem bảo mùa đông ở thôn quê không ghê gớm cho lắm đối với một người đàn bà yêu cộng việc nội trợ: “Bao giờ cũng có bao nhiêu là việc phải làm ở trong nhà.”

“Chị chẳng hỏi thăm gì đến cháu Marie cả?

- Ờ nhỉ... Cô nói chuyện cháu Marie cho chị nghe...”

Anne trở lại ngờ vực, thù nghịch; bao tháng nay cô ta vẫn nhắc mãi, cùng một giọng như bà mẹ: “Tôi có thể tha thứ hết, vì dù sao đó cũng là một người bệnh; nhưng cái vẻ thờ ơ của nó đối với Marie, tôi không sao chịu nổi. Một người mẹ không nhìn đến con, cho dù ai có đưa ra đủ mọi lý lẽ, tôi vẫn thấy đáng kinh tởm.”

Thérèse đọc trong óc cô gái: “Nó khinh bỉ ta vì ta không hỏi thăm Marie ngay. Giải thích làm sao được? Làm sao nó hiểu được rằng cá tính ta tràn ngập trong ta, chiếm lĩnh toàn thể trong ta. Anne nó chỉ mong có con để vùi mình vào đó, như mẹ nó, như hết thảy mọi bà mẹ trong đại gia đình. Còn ta bao giờ ta cũng cần tìm thấy ta; ta cố gắng đuổi theo ta... Hồi nhỏ ở gần ta, Anne đã quên mất tuổi trẻ, Anne sẽ quên những mơn trớn của Jean Azévédo, liền sau tiếng la đầu tiên của đứa bé mà con quỷ lùn kia sắp tạo cho nó, không kịp cởi cái áo đuôi tôm. Đàn bà trong đại gia đình ao ước bỏ mất đời sống riêng tư. Hy sinh toàn vẹn cho dòng giống như vậy đẹp lắm; ta nhận thấy cái đẹp của sự nén mình, tự hủy... Nhưng ta… nhưng ta...”

Nàng thử không nghe mọi người nói, thử nghĩ tới Marie, bây giờ con bé chắc đã biết nói: “Nghe con bé nói có lẽ cũng thấy vui vui vài giây, nhưng lập tức sau đó ta sẽ chán ngay, ta sẽ sốt ruột mong chỉ có một mình ta...” Nàng hỏi Anne:

“Marie chắc đã nói sõi?

- Ai nói gì nó cũng nói theo ngay. Tức cười lắm. Động nghe tiếng gà gáy hay tiếng còi xe hơi là nó giơ ngón tay út lên hỏi: “Nghe hông, nghe hông? Con bé ngoan quá! dễ thương quá.”

Thérèse nghĩ: “Ta phải nghe xem mọi người nói gì. Trong đầu ta rỗng không; cậu Deguilhem nói gì nhỉ?” Nàng cố gắng hết sức, để tai nghe.

“Tại ấp của tôi ở Balisac, dân hứng nhựa thông không siêng năng như dân ở đây: hứng có bốn lần trong khi dân ở Argelouse hứng được tới bảy hay tám lần.

- Giá nhựa như vậy, sao họ lười thế?

- Thưa, hồi này một người hứng nhựa thông có thể kiếm một ngày được một trăm quan... Nhưng xem chừng chúng ta làm mệt bà Desqueyroux quá...”

Thérèse ngả đầu trên lưng ghế. Mọi người cùng đứng lên. Bernard quyết định không về Saint-Claire. Cậu Deguilhem nhận cầm lái xe, hôm sau tài xế sẽ đưa xe trở về Argelouse cùng với hành lý của Bernard.

Thérèse rán đứng dậy, nhưng bà mẹ chồng ngăn nàng lại.

Nàng nhắm mắt, nghe Bernard nói với bà De la Trave: “Gớm! vợ chồng nhà Balion này, tôi phải vò đầu cho chúng nó một trận... Cho chúng nó biết tay. - Coi chừng đó, cậu đừng làm gắt quá, đừng để cho chúng thôi: trước hết chúng biết nhiều chuyện quá! với lại còn chuyện đất đai, chỉ có Balion là biết rõ hết ranh giới đất đai nhà ta. ”

Bà De la Trave đáp lại một ý kiến của Bernard mà Thérèse nghe không ra: “Dù sao cậu cũng nên thận trọng, đừng có tin nó quá, phải coi chừng mọi cử chỉ của nó, đừng để nó một mình vào phòng ăn hay xuống bếp... thôi, thôi: nó không ngất đi đâu; nó ngủ hay giả vờ ngủ đấy.”

Thérèse mở mắt ra: Bernard đứng trước mặt nàng, tay hắn cầm một cái ly: “Cô uống đi, rượu chát Tây-ban-nha đấy; tỉnh người lắm.” Và, bao giờ định làm việc gì là làm ngay; hắn vào bếp, nổi nóng lên. Thérèse nghe tiếng Balionte nói lắp bắp bằng thổ ngữ và nghĩ: “Bernard hắn sợ, rõ rệt quá; sợ cái gì chứ?” Hắn trở vào:

“Tôi cho rằng ăn ở phòng ăn cô sẽ thấy ngon miệng hơn ở trên phòng cô. Tôi đã bảo từ nay sẽ đặt bàn ăn như ngày xưa. ”

Thérèse tìm lại được Bernard của thời dự thẩm: đó là kẻ đồng minh muốn giúp nàng thoát khỏi với bất cứ giá nào. Hắn muốn bằng cách nào nàng khỏe lại. Đúng thế, rõ ràng là hắn sợ. Thérèse ngắm hắn, ngồi trước mặt nàng, đang cời than, nhưng không đoán ra hình ảnh mà đôi mắt to của hắn đang nhìn theo trên ngọn lửa; cái hình màu đỏ và màu lục của tờ nhật báo Le Petit Parisien: Người đàn bà bị biệt giam ở Poitiers.

Mưa như vậy nhưng cái ở Argelouse không làm đọng một vũng nước. Giữa mùa đông, chỉ cần nắng độ một giờ là có thể đi giầy vải giẫm lên những đường mòn có nệm những cọng lá thông, êm và khô, không hề hấn gì. Bernard suốt ngày đi săn, nhưng tới bữa có về ăn, lo lắng tới Thérèse, săn sóc nàng như không có chuyện gì xảy ra. Trong mọi tiếp xúc giữa hai người không có mấy ngượng nghịu. Cứ ba ngày hắn lại bắt nàng phải cân, sau mỗi bữa ăn chỉ được hút hai điếu thuốc lá. Theo lời khuyên của Bernard, Thérèse đi bộ rất nhiều: “Vận động là món khai vị tốt nhất.”

Nàng không còn sợ Argelouse nữa; nàng tưởng chừng như những gốc thông rẽ ra, mở một lối, ra dấu cho nàng đi. Một buổi tối Bernard bảo nàng: “Tôi yêu cầu cô đợi cho tới xong đám cưới Anne; cần phải cho dân trong vùng nhìn thấy chúng ta một lần nữa, ở bên nhau; sau đó cô sẽ được tự do.” Trong đêm đó nàng không sao ngủ được. Một nỗi vui e dè khiến cho nàng không nhắm được mắt. Tảng sáng nàng nghe thấy bao nhiêu những tiếng gà gáy không phải chúng đối đáp nhau, chúng cùng hát lên một lượt, làm tràn ngập cả trời đất một tiếng ca vang. Bernard sẽ thả nàng ra, như hồi xưa hắn thả trong truông con heo rừng mà hắn không sao giữ nuôi được. Sau khi Anne lấy chồng, thây kệ ai muốn nói gì thì nói: Bernard sẽ nhận chìm Thérèse ở một xó xỉnh nào ở Paris rồi trốn mất. Hai bên đã thỏa thuận như vậy. Chẳng phải ly hôn hay chính thức ly thân đối với mọi người sẽ bày ra một lý do sức khỏe chi đó (“cô ta cứ được đi chơi xa mới thấy khỏe”).Cứ mỗi dịp lễ Chư Thánh; Bernard sẽ nghiêm chỉnh giao phần tiền nhựa thông cho nàng.

Bernard không hỏi Thérèse có dự định gì: thây kệ cô nàng sống chết đâu tùy ý. Hắn nói với mẹ: “ Con chỉ yên tâm khi nào nó cút đi. -Con những muốn nó lấy lại tên hồi con gái... Nhưng nếu nó làm bậy thiên hạ cũng vẫn lôi mình ra.” Hắn cả quyết Thérèse chỉ đốc chứng khi bị gò ép. Thả tự do không chừng nó sẽ biết điều hơn. Dù sao đó cũng là một dịp thử thách, ông Larroque cũng đồng ý. Tóm lại, tốt hơn hết là cho Thérèse biết đi; mọi người sẽ mau quên hơn, không ai còn nói đến nó nữa. Điều quan trọng là bịt miệng hết. Ý định đó một khi mọi người đã có thì không làm sao cho họ bỏ được; Thérèse cần được thả ra. Họ còn mong mỏi thế nữa!

Thérèse rất thích cái vẻ trơ trọi mà lúc tàn đông bao trùm lên cảnh vật đã trơ trọi rồi; tuy nhiên những lá khô trên các ngọn sồi vẫn cố níu lấy những cành cây như một tấm vải thô. Nàng khám phá ra rằng sự phẳng lặng của Argelouse không còn nữa. Vào những lúc bình lặng nhất rừng thông than van như người ta thầm khóc, tự ru ngủ, rồi say yên giấc, những đêm dài chỉ còn toàn những tiếng thì thầm không ngớt. Trong cuộc đời tương lai của nàng, cuộc đời không thể tưởng tượng, sẽ có những sớm mai trống trải đến độ không chừng nàng sẽ nhớ tiếc giờ tỉnh giấc ởArgelouse, nhớ tiếc tiếng ca vang duy nhất của những con gà vô số. Nàng sẽ hồi tưởng lại, trong những ngày hè sắp tới, tiếng ve ban ngày và tiếng dế ban đêm, Paris: không còn những ngọn thông xơ xác, mà là những con người ghê gớm: đám đông những người sau đám đông những cây.

Hai vợ chồng cùng lấy làm lạ tại sao giữa hai người rất ít ngượng nghịu như vậy. Thérèse nghĩ mọi người sẽ trở nên dễ chịu ngay khi ta biết chắc sắp có thể từ biệt họ. Bernard săn sóc tới sức nặng của Thérèse - và. cả tới những lời nàng nói: nàng nói chuyện trước mặt hắn tự do hơn bao giờ hết: “Ở Paris... khi nào tôi ở Paris...” Nàng sẽ kiếm một phòng trọ, có lẽ sẽ có nhà riêng. Nàng tính đi học, nghe diễn thuyết, nghe hòa nhạc, “gây lấy trở lại một nền học vấn từ căn bản”. Bernard không thấy cần phải kiểm soát nàng; và, không chút hậu ý, ăn súp, cạn ly rượu. Bác sĩ Pédemay, đôi khi gặp hai người trên đường đi Argelouse, nói với vợ: “Thật lạ lùng, coi bộ hai người không có vẻ gì là đóng kịch cả.”