Bừng Mắt

Bắc Bẩu, ngày 12 - 12 - 89

Minh,

Tôi nhớ Hải Phòng quá Minh ạ, Hải Phòng tôi đương trông ngắm đây, một phần của nó rõ ràng và đầy đủ.

Sáu kho!

Giờ sức hoạt động đương tới độ sôi ngùn ngụt. Cả trời, mây, sông, nước, những khoảng đất bao la và những nóc tôn san sát cắt mạnh như sườn núi đá lên nền trời, đều ầm vang. Người cười nói, reo hò, đi sầm sập và vun vút, vùng vẫy cử động, và thở rồn rập. Người! đàn bà như đàn ông, già như trẻ, trên boong tầu, ngoài cầu, khắp bãi, mọi kho.

Gió sông lồng lộng rít dài rồi ngân vang mênh mông. Nắng phấp phới reo. Những cột buồm sỉa mạnh ngọn lên cao, dây căng vang những tiếng cản gió và nắng rung lên. Những ống khói lừ đừ nhả những làn xám đen, cuồn cuộn tỏa rộng. Các đoàn va - goòng chạy không ngớt. Tất cả cần trục đều vươn dài những cánh tay sắt, lao những hàng hóa xuống quầy tầu hay những xe cộ sẵn sàng chờ đợi.

Thêm những lớp sóng ồn ào!

Minh trông kìa! dòng sông vành ánh chuyển rời không ngừng.

Minh nghe kìa! những âm vang của mây nước tràn vào lòng ta, gọi dậy bao niềm tin và yêu.

Sáu kho!

Sáu kho và ánh nắng và gió. Minh trông và nghe kìa! từ ngoài xa lồng vào trong đây, bị những kiến trúc của người ngăn lại, gió lồng lộn gầm gừ. Từ trên cao dội xuống, nắng tha hồ tràn lan, nắng muôn màu đằm thắm.

Nắng sáng ngời trên những mái tôn, nắng loang loáng chạy trong những cành lá và đuổi theo những mặt kính, kền và đồng của xe cộ. Nắng quấn quýt lấy những da thịt dầu dãi; nắng pha trộn với mây những vàng rực, hồng tươi, tím biếc, trắng chói lọi và xanh trong tươi màu làm nền cho các tiếng rộn ràng và nồng nàn của nắng vùng vẫy.

Rét đâu rồi, tháng một? Sao tìm mãi đây không thấy sự co ro, rụt dè và buồn nản? Trông ai ai cũng chỉ thấy lòng vui và ham phơi phới tỏa ra bằng mắt nhìn giọng nói. Hải Phòng, một phần sống của nó chỉ trông ngắm mà nghẹn cả người.

Nhưng đã rất nhiều buổi chiều, cũng những chiều nắng đông rực rỡ, Nguyễn Xuân của Minh không phải là Nguyễn Xuân đương hăm hở viết những dòng chữ sôi nổi này. Và có lẽ còn nhiều buổi chiều u ám của hồn như thế vì Minh ơi! một khi ta biết thế nào là sự thực, thế nào là cuộc sống.

Tôi muốn thuật lại với Minh một kỷ niệm không phải gần đây mà của năm tôi mười sáu tuổi, ngày đó chưa gặp Minh. Mới ở trường ra, thằng Xuân bấy giờ đã háo hức định ngay "lập cuộc đời". Với cái gì? A! Với mảnh bằng nôm na gọi là sơ học.

"Lập cuộc đời", ba chữ mà tôi viết đậm nét này đã là những ám ảnh day dứt không ngớt tâm trí tôi, tóm tắt lại ở mấy sự khát khao giản dị nhưng đầy thơ mộng sau đây:

Kiếm được việc làm lương tháng mười lăm đồng thí dụ như phụ việc biên chép cho một nhà buôn, một sở mỏ, một hãng ôtô nào đó. Một khi có căn bản tạm yên ổn để sống là tìm thày học thêm, mua các sách báo mới lạ để đọc, tập dịch những bài pháp văn dễ để dần dà trở lên một nhà dịch giả đứng đắn được nhiều người tín nhiệm, sống với cái nghề ý nghĩa của đời mình này cho tới lúc chết. Và, bao trùm cả lên những điều đó, Minh có thể đoán được là gì không?

Hỡi Minh thân mến và dễ dãi của tôi! kìa Minh đã mỉm cười rồi! Nhưng thôi thôi, Minh để tôi nói ra chứ đừng hé lời trước tôi khiến tôi không còn can đảm viết nữa. Cái tuổi trẻ khờ khạo và vui tin kia tránh sao được những mơm trớn của ái tình sách báo? Trong sự xếp đặt những hình ảnh êm tươi của ngày mai một thằng trẻ tiểu thuyết ấy quên sao được bóng dáng tha-thướt và phỉnh-phờ của đàn- bà. Dù chưa biết nhan sắc thế nào, tính-tình những gì, nhưng sẽ có một người gần-gụi cái cuộc đời cặm-cụi với giấy bút của mình là đủ lắm rồi.

Người này sẽ đặt những bàn tay gọn gàng vào những trang giấy lộn-sộn trên bàn làm việc của tôi. Trong đêm khuya im-vắng, gục đầu thiêm thiếp ngay ở dìa bàn, từng sợi tóc sẽ được vuốt-ve, rồi những hơi thở hổn-hển ấm áp thào qua gáy tôi, nhẹ nhàng đánh thức tôi dậy. Cơm nước! Không phải là vợ mà là một người mẹ hiền từ chăm nom cho con, biết tính nó ngay từ khi lọt lòng, không để nó một chút chau mày.

Tươi dịu quá! a! những tưởng tượng dày công xếp đặt và tô điểm kia. Nếu nó thực hiện thì ngày nay Nguyễn Xuân không biết ra sao? Tôi không thể tự trả lời được mà chỉ rùng cả mình vì một ghê giợn chạy ran vùng khắp não cân.

Vừa đúng hai tháng đi tìm việc, tôi luôn luôn rơi từ thất vọng này sang sự chờ mong rồi lại thất vọng khác. Mấy bác cai, mấy ông giám thị xưởng máy, mấy ngài đầu bàn giấy, mấy cụ chủ hiệu buôn đã là những người hứa hẹn, chối từ, ngọt nhạt và thờ ơ cả với tôi nữa. Cuộc sống náo nhiệt và tưng bừng, đứng nhìn, Xuân ta thấy ngon lành quá! Nhưng được một chỗ mà sống giữa những đám người bề ngoài làm việc như dung dị trong những khung cảnh vui vẻ kia, Xuân ta bắt đầu nhận ra phải thế nào rồi. Hơn nữa là còn để dược sống thì khối óc và bắp tay của một thằng trẻ mười sáu bên những khối óc và bắp tay đã dạn dầy, hỏi có được bao nhiêu sinh lực để tràn lấn qua những gay go luôn luôn thay đổi và chồng chất?

Cũng một chiều ở ngoài Sáu kho về, tôi ngả đầu lên dựa ghế ở vườn hoa, nghe những reo vang gấp rút của sự hoạt động tràn vào tâm hồn. Nhưng chỉ ít phút sau, trong sự mệt mỏi của xác thịt và rời rã của tinh thần, óc tôi trống rỗng đến như không có nữa. Tiền ăn tiêu đã hết rồi, việc làm vẫn chưa có, hỏi tôi sẽ xử trí ra sao? Hay lại trở về nhà nương tựa vào mẹ, bữa cơm bữa cháo? Bên hai tai hoang mang của tôi, một thứ tiếng tối tăm chợt cất lên: "Chết! Chết mất!". Mắt tôi liền xanh lại nhìn, nhìn thứ bóng tím phơn phớt cùng hơi lạnh êm nhẹ rủ xuống cảnh vật lúc nắng tàn.

Ngoài kia, sự huyên náo càng dâng cao, người ta càng mải miết, chen lấn, xô đẩy... mặt mũi, đầu tóc, áo quần tới tấp không thể kịp nhận ra. Sau một ngày và sắp bắt đầu một đêm làm việc đấy. Từ các ngả khung cảnh vui vẻ kia, Xuân bắt đầu nhận ra phải thế nào rồi. Hơn nữa là còn để được sống thì khối óc và bắt tay của một thằng trẻ mười sáu lên những khối óc và bắp tay đã dày dạn, hỏi có được bao nhiêu sinh lực để tràn lấn qua những gay go luôn luôn thay đổi và chồng chất?

Cũng một chiều ở ngoài Sáu kho về, tôi ngả đầu lên dựa ghế ở vườn hoa, nghe những tiếng reo vang gấp rútcủa sự hoạt động tràn vào tâm hồn, nhưng chỉ ít phút sau trong sự mỏi mệt của xác thịt và rời rã của tinh thần, óc tôi trống rỗng đến như không có. Tiền ăn tiêu đã hết rồi, việc làm vẫn chưa có, hỏi tôi sẽ xử trí ra sao? Hay lại về nương tựa vào mẹ, bữa cơm bữa cháo? Bên hai tai hoang mang của tôi một thứ tiếng tồi tàn cất lên: " Chết, chết mất". Mắt tôi liền xanh lại nhìn thứ bóng tím phơn phớt cùng với hơi lạnh êm dịu rủ xuống cảnh vậtlúc nắng tàn.

Ngoài kia sự huyên náo càng lên cao, người ta mải miết chen lấn xô đẩy... mặt mũi, quần áo, đầu tóc khôngthân kịp nhận ra. Sau một ngày và sắp bắt đầu một đêm làm việc đấy. Từ các ngả Sáu khô, Hạ Lý, Thương Lý, Ca Công và... sắc không phải là sự đi lại đều qua đây mà là sự cuồn cuộn của những lớp sóng tràn tất cả những cái gì chậm chạp, chễ nải, cản trở.

Mắt tôi hoa lên. Tôi cảm giác buốt nhức trong một bàn tay thép bóp từ từ nhưng xiết chặt lấy thái dương.

Sống! Với tài sức của đứa trẻ non nớt như tôi, tôi sẽ đứng thế nào, làm cách gì để sống.

Trên ghế dựa tôi đã lắc mạnh đầu, mắt nhắm nghiềnvà... người lên vì các lạnh của xi măng kéo dài qua gáy. Hai tay úp lấy mắt, tôi khóc nức mãi lên.

Minh ơi! Tôi nhớ Hải Phòng quá lắm! Chưa bao giờ trước mắt tôi, những hình ảnh nó rõ ràng như lúc này, chung quanh tôi, giờ đây, cũng tưng bừng ánh nắng của nhựa sống cũng rạo rực... lên như reo vang. Nhưng đâu người và vật vùng vẫy trong... dòng quyết liệt của sự làm việc chỉ với nó lòng vui, thương yêu và tin tưởng mới bốc cháy ngùn ngụt và tràn đầy.

Nắng Bắc Bẩu cũng có vàng điệp chảy mênh mông xuống cảnh vật, từ nhữngtượng. Tại đây còn là nguồn vui tin và tha thiết, mãi mãi chảy, mãi mãi rộng lớn, như dòng sông đem phù sa ra biển khơi.

Bắc-Bẩu không thể giữ được tôi lâu nữa! Cả ngay lúc xế trưa này; tôi không quên rằng núi rừng của nó đương thở với tôi bằng những nơi hoang dại đã có từ bao nhiêu thế kỷ, đương truyền sang cho tôi những tinh thần dung dị, những tỉnh cần cù yên lặng luyện trong khí đất ẩm mốc vô cùng màu mỡ, đương cho tôi nghe những nhạc đờn man rợ của tự nhiên nếu được chuyển biến thành một điệu có ý thức thì tăng thêm bao nhiêu sức mạnh hấp dẫn vàkích thích sự nẩy nở của tâm hồn Người.

Nắng! nắng Minh ơi! kìa Bắc - Bẩu đã nhạt nắng rồi. Mấy sườn đồi trước mắt tôi đã bốc hơi trắng đục chờn vờn trên những cụm rừng xanh êm. Dòng sông dưới chân đồi tôi ở hai dòng suối liền nhà, nước không còn lấp lánh ánh vàng mà lặng đi như thiu thiu ngủ dưới bóng râm. Gió chiều bao la lạnh lùa vào nhà với màu xanh hoang vu làm tê mê cả người. Đã lại rùng mình rồi.

Bắt tay Minh chặt chẽ.

NG - Xuân