- IX - -

KỲ nghĩ hè đã hết. Hai đứa trẻ lớn đi học, ông ký đi làm... Mỗi ngày từ sáng đến gần trưa và từ trưa đến gần tối, ở nhà có một mình bà ký Thảo và hai đứa con nhỏ. Công việc hàng họ vẫn chưa ăn thua gì mấy, bà cũng bắt đầu thấy chán. Đi buôn giá nó như đi làm, ừ, giá cái sổ lãi nó cứ nhất định mỗi ngày bao nhiêu mỗi

tháng bao nhiêu. Tôi buôn, tôi mất công đi mua, tôi mất công ngồi bán vậy tôi phải được lãi.

Thời kỳ kinh tế khủng hoảng đến. Thóc gạo hợn, không ai có thể tưởng tượng được. Ba hào một thúng thóc! Dù bị rút mười phần trăm, số lương hai mươi lăm

đồng thành ra còn có hai mươi hai đồng rưỡi, nhưng mọi vấn đề chi tiêu trong nhà ông ký đỡ gay go. Cái cửa hàng tạm để đấy thôi, không lấy làm cần như ngày trước. Làm một cái tính nhẩm: bốn đồng bạc nhà, bốn đồng bạc gạo, tám đồng bạc đồ ăn, mỗi ngày độ hai hào rưỡi mà trời cho như thế này thì sự sống cũng dễ chịu đấy. Bà ký tính đi, tính lại mãi về bốn đồng bạc nhà. Như vậy hoang quá, giá rút đi được một ít, ờ, mà sao không rút được, có thể cho thuê lại cái gác trên chứ, để làm gì, ở có hết đâu! Thế là một ngày, một gia đình khác lại san sẻ với ông bà ký cái món tiền nhà.

Nhà bà tài Binh, chồng làm chẳng biết phát vé, hay a ‘‘công tơn’’ (control = điều khiển), hay tài xế cho một hãng xe hàng, lương cũng khá - bà ký hỏi thấy vợ nói hơn hai chục. Bà cũng chẳng rõ hơn hai chục là hai mươi mấy đồng, nhưng thấy họ sống phong lưu lắm. Những buổi đi chợ về, bà ký nhiều hôm đã làm ra thân mật:

- Nào thử xem bà mua bán được những gì nào?

Có hai vợ chồng, một con, một đầy tớ mà một lượt chợ đến bốn hào chứ không ít. Lại còn những khoản chi tiêu nhà bà ký không bao giờ có: Như tối thứ bảy cả gia đình đi xem tuồng hay nghỉ không ăn cơm nhà để đi ăn hiệu.

Nhà bà tài Bình người nhanh nhẩu, sắc sảo, cũng tử tế. Bà ký Thảo có người nói truyện nói trò cũng đỡ buồn.

Nhiều khi bà lên gác chơi nữa. Người đàn bà tính vẫn hay khoe khoang. Bà tài Bình khoe với bà ký những vòng, những hoa, những hột. Bà ký khoe lại những bác Phán nhà tôi, chú Giáo nó hôm nọ cũng lên chơi cùng các bác bên cụ Tuần...

Cứ thế ngày này qua, ngày khác đến... Trong thâm tâm, bà ký Thảo nhiều lúc cũng thèm cảnh phong lưu của bà Tài Bình, đúng hơn là cảnh vui vẻ gia đình bà Tài Bình. Hai vợ chồng họ sao dễ chịu thế. Chồng chiều vợ từng ly từng tý.

Những lúc ấy, bà ký quên rằng mình đã có bốn đứa con và tuổi mình hơn năm, sáu. A, nhưng mà không, ông bà phán Nhân chẳng đã ngoài bốn mươi rồi ư, thế mà mỗi buổi diễn kịch hay chiếu bóng làm việc thiện, hai người vẫn sóng đôi nhau đi.

Cuộc sống đến cái quãng phẵng lặng, hai vợ chồng không phải lo đến vấn đề cơm áo thì lại một điều khác làm rối loạn trật tự của gia đình. Bắt đầu mới là cái mầm gieo từ buổi cãi nhau vì cái cửa hàng.

Ông ký Thảo không hề hay biết. Chính bà ký Thảo cũng không tự biết. Hai vợ chồng lấy nhau do ý muốn của cha mẹ, ăn ở với nhau bấy nhiêu năm là vì nghĩa.

- Không có một chút tình nào. Giá không có mấy đứa con thì chồng một nơi, vợ một nẻo.

Lên Bắc-giang, thế mà cũng gần được hai năm rồi.

Những lúc ngồi vẩn vơ, bà ký tính cách về quê, lại về quê. Nhưng bà về lượt này không như lượt trước. Phải có phương sách, hẳn hoi! Thế nào thì mỗi tháng, ông ký cũng phải gửi về năm bảy đồng để nuôi mấy đứa con chứ.

Tất cả ý định bà chỉ nói riêng với thằng Đức:

- Tao thì nhất định không ở với thầy mày được lâu đâu. Thôi tao cứ chịu nấn ná hặt tằn, hặt tiện mỗi tháng để ra mấy đồng. Bao giờ được cái vốn năm bảy chục thì tao về nhà quê, tao buôn bán. Mày với thằng Tề, chúng bây giống thầy mày thì chúng bây ở với thầy mày còn con Dung với thằng Vượng nó ở với tao.

Câu sau bà nói có ý dỗi. Thằng Đức nghe mẹ nói không biết trả lời làm sao. Nó không biết ngả về với thầy nó hay u nó. Phiền thật! Vô lý thật! Sao u nó lại nói như thế nhỉ!

Nhưng những ngày vẫn qua, một tháng, hai tháng, rồi ba tháng, bà ký Thảo vẫn trông con như thường, cửa hàng vẫn mở. Lãi không mấy nhưng may chưa hại vào vốn. Nhà bà tài Bình vẫn ở trên gác chia với ông bà ký một nửa tiền nhà.

Những ngày cuối năm đến. Nhà ông bà ký Thảo không thấy sắm sửa gì, vẫn buồn bã như một nhà có đại tang. Những gia đình khác quét vôi, cả gia đình trên gác đều sang sửa cửa nhà, dán câu đối trông vui lạ. Rồi cành đào, thủy tiên, bánh chưng, chè lam...

Những đứa con tíu tít hỏi mẹ mỗi buổi trưa hay tối:

- U chưa làm gì à? Tết đến rồi đấy.

- U không gói bánh ư?

- U có làm chè lam không?

Bà ký lạnh lùng đáp lời các con:

- Chúng bây ra hỏi thầy mày ấy, tao không có tiền.

Lũ trẻ lại ra hỏi ông ký. Ông ký lặng im không đáp.

Tết ông Táo không có, mãi đến hai mươi lăm, ông ký mới đưa cho bà ký chục bạc. Rồi thong thả ông nói:

- Đây Tết, sở nó cho vay trước một nửa lương tiêu Tết. U mày cầm lấy liệu sắm sửa gì thì sắm. Bánh trái, thịt thà gì cho trẻ con nó ăn thôi chứ đừng pháo phiếc gì thêm tốn ra… Tôi còn phải tính mua cái gì tết ông giáo cho chúng nó đây.

Bà ký cũng cứ nghe như lời chồng bảo. Mấy đứa con, nhất là hai đứa lớn không có quần áo kèo nhèo với mẹ:

- Tết đến mà con chẳng có quần áo gì cả. Giầy cũng không. Có cái áo chẻo go may từ hồi Vua ra thì rách cả khuỷu.

- Con cũng chẳng có gì cả. Anh Đức anh ấy còn có áo trắng dài.

Con Dung chưa biết gì cũng bắt chước hai anh:

- U may áo đẹp cho con.

Bà ký lặng im, chỉ lặng im là hơn cả, đỡ phải nói ra những câu buồn lòng. Cái Tết này cũng như cái Tết trước, cái Tết nghèo của một gia đình nghèo. Bánh chưng, chè lam thì vẫn đủ đấy, kinh tế khủng hoảng, thóc gạo rẻ, bột rẻ mà! Còn mọi thứ khác như những nhà khác thì bỏ hẳn.

ộng ký không buồn. Từ thủa nhỏ, sống trong gia đình cha, mắt ông thấy cảnh Tết như vậy nhiều rồi, lại nữa, người đàn ông còn có tâm hồn cứng cỏi hơn. Chứ đàn bà! Bà ký Thảo buồn cả trong lòng và ngoài nét mặt.