- VIII - -

А, chú Chi, u ơi, chú Chi lên chơi. Thằng Đức reo ầm lên gọi mẹ. Bà ký Tháo đương làm cái gì ở trong nhà, cũng bỏ đấy, bước ra. Thằng Tề, con Dung và thằng Vượng theo sau:

- Chú Giáo lên chơi, lâu lắm, có dễ đến hai năm nay mới gặp chú.

- Chị. Anh chưa về phải không chị. May lắm, hôm nay lên được thăm anh chị và các cháu. Thằng Đức lớn lắm rồi nhỉ, xách va ly vào cho chú đi, các em đây hử, vào trong nhà chú cho quà.

Bà ký hỏi mấy đứa con nhỏ:

- Các con có biết ai đây không? Chú Giáo đấy. Con lạy chú đã nào. À, có dễ năm chú về Sắn chơi chưa có thằng cháu Vượng nhỉ, hai cháu kia năm ấy hãy còn bé tí chưa biết chú.

Quay đầu vào trong nhà, bà gọi:

- Háu ơi, bưng thau nước cho ông Giáo rửa mặt.

Thắng Đức líu tíu:

- Cháu mang va-li lên gác cho chú nhé. Chú rửa mặt xong lên gác. Rộng lắm chú ạ. Gớm, cái va li to nặng quá, Tề ra khiêng với tao đi.

Ông Giáo Chi vừa rửa mặt vừa hỏi chuyện chị dâu.

- Lương anh ấy có tăng hơn chút nào không? Công việc cũng nhàn chứ!

- Chẳng tăng đồng nào cả, chú ạ. Ngày rầy chú về chơi, nhà tôi còn có thì giờ nói truyện chứ ngày tháng trước thì cứ tối cả mắt lại. Sáng chủ nhật cũng không được nghĩ. Đêm nhiều khi cũng phải làm.

- Chị mở cửa hàng từ bao giờ đấy? Có ăn thua gì không? Cái nhà này cũng rộng mỗi tháng hết bao nhiêu, hử chị?

Bà ký cứ trả lời từng câu một, những câu hỏi của ông em chồng. Lâu lắm không gặp, việc đầu tiên bao giờ cũng là hỏi.

- Cái nhà này bốn đồng đấу chú ạ, Tôi cũng thuê để mở cái cửa hàng nho nhỏ, thêm cặp vào để nuôi các cháu. Nhưng mới bắt đầu được nửa tháng nay, chẳng biết có ăn thua gì không?

- Ông Tú Minh vẫn ở đây chứ chị. Ông ấy có con gái lớn đã gả chồng chưa?

- Vâng, ông Thừa vẫn ở đây. Chiều nay hay lúc nào, chú vào chơi qua. Cái chị con gái lớn ông ấy giá nhà, phong lưu tí nữa thì cũng khối người đánh tiếng rồi đấy.

Ông Giáo Chi hỏi xong, đến lượt bà ký Thảo hỏi lại. Thì cũng vẫn là những câu hỏi thăm tương tự.

- Bà độ này vẫn mạnh chứ? Chú Đôn vẫn ở Hànội, cô Hương chưa có đám nào đánh tiếng ư? Cô ấy còn trẻ, tội gì mà ở vậy chú nhỉ. Còn chú nữa, kén mãi, kén mãi. Có thím ấy sớm đi, bà mong có cháu bế lắm đấy chú ạ, hay ở trên này, tôi làm mối cho chú nhé. Nào cô giáo cô đỡ hay người buôn bán nào?

Ông Giáo cười bí mật:

- Chả dám phiền chị, em cũng có nơi rồi ạ.

Từ lâu lắm, gia đình ông ký mới được một hôm vui như vậy. Bữa cơm, bà ký đã dám tiêu một món hoang là một con gà và nửa chai rượu. Ông ký về gặp em cũng tươi hẵn nét mặt:

- Chú được nghĩ ba tháng hè, mới mong đi chỗ nọ chỗ kia, chứ tôi không lúc nào có thì giờ để thở.

- Thế Tết anh được nghĩ bao nhiêu? Noël nữa, cũng phải được ba bốn ngày chứ,

- Làm gì, Tết được bốn hôm đã đành, còn các lễ khác phần nhiều bỏ. Noël được hai hôm, Toussaint (lễ tảo mộ thanh minh) Pâques (lễ Phục Sinh), hôm rưỡi. Chú tính đi đâu? Cái thì giờ đi cũng hết mất rồi. Mấy lại mình cũng túng gớm. Có mấy khi thừa được dăm đồng đâu! Đến bữa cơm, ngồi giữa, ông Giáo Chi để ý nhìn các cháu ăn như đàn vịt:

- Cái thằng Đức năm ở nhà, nó lẽo khẽo, đi không vững mà bây giờ trông nó cũng khá đấy chứ. Thế nào cháu có nhớ bài thơ ngày xưa không:

Đầu to, bụng ỏng lại sâu răng...

Thằng Đức cười. Rồi thằng Tề cũng cười:

- Chú xem bây giờ răng anh ấy có sún nữa không nào?

- Chú có về chơi với cháu thì phải về luôn đi mới được, chẳng sang năm có thím ấy, lại một vài cháu ra thì chẳng còn thì giờ đâu nữa.

Ông Chi tợp một hớp rượu rồi khà khà:

- Ở Bắc giang này dễ chịu đấy chứ nhỉ. Được, để hết hạn đi thượng du, tôi sẽ xin đổi về đây. Trường đây có những ông giáo nào thế nhỉ?

Không đáp lời em hỏi, ông ký đủng đỉnh:

- Chú chọn thím ấy ở trong đám nào đấy? Cô giáo chắc? Hay cô đỡ? chẳng cẫn giàu có, cốt họ có nghề nghiệp mình đỡ bận. Ở đây có mấy cô giáo, mấy cô đỡ chưa chồng, giá không thì tôi làm mối cho. Nhưng thôi, để có sao tôi làm mối cho chú Đôn vậy. Chú ấy vẫn ở Hà-nội học chứ, chẳng thấy về chơi.

Ăn cơm xong, ông giáo Chi mở va ly, lấy ra một tấm ảnh đưa cho ông ký:

- Đây nhà em đây, anh chị xem xem có được người không?

Ông ký, bà ký và hai đứa con lớn xúm vào xem cái ảnh. Ông ký gật đầu se sẽ. Bà ký nhanh miệng nói trước:

- Trông thím ấy người thùy mị đấy. Chú khéo chọn lắm.

- Cốt người khoẻ mạnh không hay ốm đau là được rồi. Chẳng cần người nhan sắc lắm.

- Cái ảnh ấy mình chụp lấy thành ra trông nó không được đẹp mấy.

Ông Giáo Chi nói chữa một câu không ăn nhập vào đâu cả. Trong khi ấy, hai đứa trẻ lục trong va ly cái máy ảnh.

- Đừng nghịch cháu, khéo vỡ đấy. Để chiều nay chú chụp cho cả nhà một cái. Chú còn hai ba tấm kính chưa chụp thì phải.

- Chú định bao giờ cưới? Bà đã biết chưa?

- Em định có thể thì năm nay mà không thì sang năm. Cũng còn phải lo một món tiền đã. Nhà mình nghèo. Bà em bây giờ cũng chẳng có gì. Bà em hẳn là không tính được hết... Anh nghĩ hộ xem, chỉ còn có cách mua cái họ hay vay đâu nhẹ lãi, góp trả dần, nhưng chưa biết hỏi đâu.

- Làm thế nào giản tiện, phiên phiến cho xong thôi chú ạ. Bầy vẽ chỉ tội cả hai vợ chồng, lại kéo cầy trả nợ về sau...

Ông ký uống một ngụm nước dọn giọng rồi lại tiếp:

- Lập một cái gia đình cũng khó lắm- Như chú bây giờ cũng nên cẩn thận. Nhiều cái khổ: nào mình ốm, nào vợ ốm, con ốm, nợ nó đến nó thúc. Chúng tôi may được cái không hay ốm luôn. Mình nghèo không có quyền ốm, hoặc trót ốm không có quyền uống thuốc. Mấy đứa trẻ lở, mụn, tôi cho đi nhà thương ; ấm đầu, cảm nắng, cảm gió thì uống lá nhọ nồi; một viên aspirine hay qui-nine là hoang quá lắm rồi.

Trưa hôm ấy, hai anh em nằm nói truyện ở trên gác. Quanh quẩn vẫn vấn đề đại gia đinh và tiểu gia đình. Không thì cũng chẳng biết nói truyện gì. Cả hai người cùng vui vẻ không một chút lo buồn.

- Tôi thành ra không có thì giờ nghĩ đến ai nữa. Mình nghĩ đến mình cũng hết cả thì giờ rồi còn gì. Chẳng hạn như gia đình chị Ba bây giờ. Anh ấy mất đi, đàn con nheo nhóc. Mình cũng muốn giúp lắm nhưng giúp gì? Mình nghèo, ừ nghèo thì cũng chẳng tính giúp ai là hơn!

- Chị Ba thì cứ quanh quẩn buôn bán lần hồi mà sống chứ còn biết làm thế nào. Vất vả thật nhưng anh nghĩ xem nếu không như vậy thì đói to. Anh em, chị em ai cũng có lòng nhưng không phải ai cũng cứ tháng tháng giúp chị ấy. Thôi thì cố mà sống nuôi cho con nó đi học. Bao giờ thằng lớn đổ tốt nghiệp tôi sẽ cố giúp cho nó đổ đến dipôme.

- Cảnh chú thế mà cũng khó, có khi còn khó hơn tôi nữa. Vì chú còn bà, và chú Đôn, cô Hường... cũng lại chú. Đến lúc lập một cái tiểu gia đình. Ấy, khổ đấy chứ, nếu không thì được đằng nọ mất đằng kia. Lương ông giáo cũng chỉ đủ - tôi nói đủ nghĩa là đủ riêng cho chú thím và mấy đứa con sau này. Thế còn...

Ông Chi vội ngắt lời anh sẽ gặt đầu:

- Vâng anh nói đúng đấy. Nhưng rồi nó cũng thay đổi chứ. Thằng Đôn một vài năm nữa rồi nó đi làm. Con Hường xem có ai đánh tiếng thì cứ liệu gả cho người ta. Chỉ còn bà thì rồi ở với chúng tôi, mẹ ở với con, ờ, nhưng mà cũng chẳng khó gì đâu.

- Ở một gia đình nhiều người như gia đình thầy giá ai ai cũng có gắng lo cho đủ bổn phận. Trai có vợ, gái có chồng. Mỗi người có công ăn việc làm thì không có lý nào nhà lại xuống được.

- Anh tính như vậy, cố nhiên rồi. Nhưng được như vậy, có dễ đâu. Các ông ấy không biết giữ, chơi gớm lên. Nhất là anh Mẫn. Chỉ có anh và anh Mai là thiệt thòi hơn nhất. À, anh Mai không biết anh ấy đóng đến gì rồi?. Cứ chịu khó lên đến Quản thì khá đấy. Bây giờ anh ấy ở đâu, lúc nào cũng phải viết cho ông ấy cái thư mới được!

Câu chuyện không có mục đích. Hai anh em nói chỉ là kể cho nhau để mà biết những cảnh sống của người nọ, người kia. Nhưng cứ thế cũng kéo dài đến lúc ông ký Thảo đi làm.

Ông đã cười bảo em:

- Hôm nay là chiều thứ bảy. Chú lên chơi độ này cũng may. Chứ độ nọ chủ nhật, buổi sáng nó cũng chẳng cho nghỉ.

Ông giáo Chi ở chơi đến sáng thứ ba thì ra về. Ở thêm nữa cũng vô ích. Anh đi làm cả ngày. Chị cũng bận. Quanh quẩn với mấy đứa cháu hay đi chơi phố thì chán chết. Giá không phải chờ lấy cái ảnh chụp cả nhà ông ký mà hiệu ảnh nó có thể làm sớm hơn được, thì ông đã về từ sáng thứ hai.

Trên tấm giấy khổ 6x9 đặt ngang, ông ký đứng giữa bà ký ngồi bế thằng Vượng. Bên cạnh ông ký là thằng Đức và thằng Tề, bên cạnh bà ký là con Dung. Bà ký có dáng băn khoăn, ấy là vì cái khăn trắng. Mượn mãi không được cái khăn đen.

- Hay là thôi, tôi không chụp nữa chú ạ. Khăn trắng độc lắm.

- Ồ vẽ, chị cứ kiêng như thế, người ta còn chụp cả đám ma nữa thì sao.

Còn thằng Đức, ai tinh thì nhận thấy nó đương che cái chỗ áo rách và buông quần cho dài thêm.

Nhưng mà vui. Lần đầu tiên cả nhà ông ký chụp ảnh. Họ nghèo quá, giá không có ông em chụp cho thì cũng chẳng bao giờ dám mời một người thợ chụp ảnh.