Lời bạt Nishigami Shinta (Nhà phê bình văn học)

Ngày 27 tháng Chín năm 1997, hội trường Yomiuri trên phố Yuuraku, Tokyo bị bao bọc bởi cái nóng khủng khiếp. Tiết mục chính của buổi kỷ niệm 50 năm thành lập hiệp hội nhà văn trinh thám Nhật Bản - vở kịch với các diễn viên không chuyên Hai mươi gương mặt mà chúng ta yêu mến - sắp được công diễn. Tôi đã tới sảnh nằm trên tầng cao nhất của trung tâm thương mại ba mươi phút trước khi diễn ra vở kịch, nhưng hàng người nóng lòng chờ xem vở kịch đã xếp dài tới tận cầu thang, tôi phải xuống cầu thang để tìm xem cái đuôi của hàng người ở đâu để mà xếp vào, cuối cùng phải xuống tới tận tầng một.

Vở kịch được phát lại trên truyền hình vào ngày hôm sau nên tôi nghĩ đã có nhiều vị được xem nó rồi. Nó là một vở kịch lồng trong kịch, rất thú vị.

Tấm màn được vén lên, trên sân khấu diễn cảnh các tác giả truyện trinh thám tập dượt cho vở kịch không chuyên. Kịch bản mới hoàn thiện được nửa đầu, dàn diễn viên cũng chưa chốt. Hội trưởng Hiệp hội Tác giả trinh thám Kitakata Kenzo và anh Oozawa Arimasa đang giành nhau vai chính Akechi Kogoro, chị Miyabe Miyuki - người nhắc thoại - đứng ra phân xử, sự xếp đặt này khiến mọi người không khỏi mỉm cười. Anh đạo diễn Izawa Motohiko bắt đầu sốt ruột, cuối cùng kịch bản hoàn thiện cũng được đưa tới. Nhưng trong lúc mọi người bận rộn chạy qua chạy lại, kịch bản rất quan trọng đó đã biến đâu mất, từ đâu vọng lại tiếng cười của quái nhân hai mươi gương mặt. Nội dung vở kịch là như vậy. Chắc hẳn tác giả của kịch bản - anh Tsuji Masaki - đã rất vất vả mới viết ra được một kịch bản có đủ đất diễn cho tổng cộng bốn mươi hai diễn viên không chuyên như vậy.

Vì là kịch lồng trong kịch nên có nhiều tác giả đã diễn vai chính mình, trong đó có hai người đóng vai nhân vật trong tiểu thuyết của chính họ. Một người là Kitamura Kaoru, đóng vai Shunoutei Enshi - một diễn viên kể chuyện hài, người chỉ cần nghe qua câu chuyện từ một sinh viên trường nữ sinh đã có thể lý giải rất nhiều bí ẩn trong cuộc sống thường ngày của cô gái đó. Người còn lại là anh Keigo Higashino, đóng vai thám tử Tenkaichi Daigoro, một thám tử cổ kim chưa ai sánh kịp.

Trên sân khấu ngày hôm ấy, Tenkaichi Daigoro mặc chiếc áo khoác kẻ caro, cổ quấn khăn trắng tinh, tay cầm chiếc ba toong, một bộ đồ vô cùng nổi bật. Viên thám tử đệ nhất thiên hạ này xuất hiện trong bộ truyện hài Quy tắc của thám tử lừng danh châm biếm thế giới của những lời hứa - thứ luôn song hành với các tiểu thuyết trinh thám - nên ngoài vẻ ngoài của một thám tử điển hình, anh ta còn liên tục nói những câu bóng gió xa xôi nữa. Dáng vẻ cao ráo và gương mặt ngọt ngào của anh Higashino trái lại rất phù hợp với một nhân vật đệ nhất thiên hạ - một nhân vật không có thực trên đời. Đúng là người có vẻ ngoài đẹp thì đóng vai gì cũng được. Không chỉ vẻ ngoài, âm lượng của anh cũng phong phú đến mức ngay cả các diễn viên kịch chuyên nghiệp cũng phải ngạc nhiên thán phục. Trong một bình luận trên bài viết “Các kỷ lục của vở kịch ‘Hai mươi gương mặt mà chúng ta yêu mến’” do nhà xuất bản Kobunsha phát hành, anh viết, “Lần đầu tiên tôi đóng kịch. Hồi mẫu giáo, tôi từng có cơ hội đóng một chú chó trong ngày hội văn nghệ, nhưng hôm đó tôi ngủ quên, cuối cùng đã không lên sân khấu. Những câu thoại dài trong vở kịch thật khó khăn đối với một người như tôi. Nếu không thể nhớ hết, có lẽ tôi đã phải dùng lại chiêu ngủ quên thời mẫu giáo”. Tuy viết như vậy nhưng khả năng diễn xuất của anh thật hoàn hảo, để lại nhiều ấn tượng cho khán giả. Nhìn anh trên sân khấu, chắc hẳn số lượng fan nữ của anh đã gia tăng đáng kể.

Khả năng nghệ thuật của anh Keigo Higashino không có gì để bàn cãi và khả năng ấy cũng được phát huy đầy đủ trong công việc chính của anh - viết tiểu thuyết. Năm hai mươi bảy tuổi, anh được giải thưởng Edogawa Ranpo lần thứ 31 với tác phẩm Sau giờ học và gia nhập làng văn từ đó. Thời điểm ấy là năm 1985. Với tuổi hai mươi bảy, anh là người trẻ thứ nhì nhận được giải thưởng danh giá Ranpo cho tới thời điểm đó.

Tác phẩm đó là một tác phẩm huyền bí trường học viết về vụ giết người trong phòng kín xảy ra ở một trường cấp ba toàn nữ sinh. Tác phẩm tiếp theo, Tốt nghiệp , viết về vụ giết người giữa bảy sinh viên đại học sắp tốt nghiệp. Nhân vật thám tử trong những tiểu thuyết này - sinh viên đại học Kagakyo Ichiro - về sau từ giáo viên trở thành cảnh sát, sau đó trưởng thành hơn và trở thành một nhân vật quan trọng xuất hiện trong một số tác phẩm khác của Keigo Higashino Keigo. Ở tác phẩm thứ tư của anh, Vụ giết người trên phố sinh viên , anh cũng viết về một thanh niên đã tốt nghiệp đại học nhưng không tìm việc làm chính thức, chỉ sống vật vờ bằng công việc làm thêm, rồi tình cờ người thanh niên này bị cuốn vào một vụ án mạng.

Như một lẽ đương nhiên, anh bị gắn mác “cây bút trinh thám trẻ tuổi”, nhưng nếu nhìn lại, tuy chúng ta thừa nhận ảnh hưởng của Komine Gen qua tác phẩm Archimedes không tự nhúng chàm ” đối với Keigo Higashino, song “Lúc gửi tác phẩm Sau giờ học để dự thi, tôi mới hai mươi sáu tuổi. Độ tuổi quá trẻ để một người lấy môi trường công ty làm bối cảnh cho tác phẩm của mình. Thế giới tôi biết rõ nhất vẫn là trường học. Viết về nó sẽ khiến tác phẩm của tôi kín kẽ hơn nhiều.” (Higashino Keigo trả lời trong buổi phỏng vấn dài trên tạp chí số tháng Ba năm 1997 - “Bồ câu ơi” .) Ngoài ra khi nói về những tác phẩm thời đầu của mình, anh nói, “Nghĩ tới chúng tôi thấy hơi xấu hổ, nhiều lúc chỉ muốn quên đi.” Những tác phẩm cuối cùng trong bộ ba đó, Vụ giết người trên phố sinh viên là một câu chuyện lấy chủ đề về nỗi buồn và những chuyến đi của tuổi thanh xuân, là một kiệt tác miêu tả sống động cuộc sống thường ngày tràn ngập buồn chán của một thanh niên bị chững lại giữa cuộc đời trong nỗi bất an mơ hồ về tương lai, là một cuốn sách kỷ niệm sự đánh giá cao của khán giả và giới phê bình đối với anh.

Nhưng từ đó những hoạt động phát huy tài năng của anh mới chính thức bắt đầu. Như để gỡ bỏ cái mác “Cây bút trinh thám trẻ tuổi”, anh bắt đầu cho ra mắt các tác phẩm mang nhiều khuynh hướng, đặc điểm đa dạng. Tác phẩm Khu rừng say ngủ vẽ lên nỗi yêu hận trong thế giới ba lê cổ điển, Trứng chim cúc cu này thuộc về ai? , tác phẩm thể thao bí ẩn duy nhất của nước ta viết về đề tài thi đấu trượt tuyết, bộ tác phẩm tâm lý bí ẩn Nhóm thám tử thiếu niên Osaka kể về một giáo viên tiểu học mới nhậm chức và một nhóm học sinh cá biệt cùng thử sức với các vụ án. Tất cả những tác phẩm này đều có phong vị rất khác nhau. Ngoài ra, gần đây anh càng mở rộng khuynh hướng sáng tác của mình, từ truyện giật gân Cậu thiếu niên điều khiển cầu vồng viết về một học sinh cấp ba thiên tài có thể tạo ra bản nhạc từ ánh sáng, các tác phẩm giả tưởng ví dụ như Câu chuyện tình yêu từ thế giới song song viết về một nhà nghiên cứu hiện thực ảo gặp rắc rối vì ký ức của anh ta mâu thuẫn với hiện thực, cho đến tác phẩm hành động giật gân viết về bọn khủng bố sử dụng trạm phát điện nguyên tử cho mục đích của mình tên Con ong mật trên không trung .

Dẫu vậy, anh chưa bao giờ quên viết những tác phẩm bí ẩn mà anh đã bắt đầu ngay từ những ngày đầu tiên, tiêu biểu là những vụ giết người hàng loạt trong không gian khép kín, ví dụ như một sơn trang trong gió bão. Những tác phẩm tiêu biểu của thể loại này gồm Vụ giết người giấu mặt trên sơn trang giải đáp lần lượt các bí ẩn, tác phẩm Sơn trang vùi trong tuyết nơi vụ giết người hàng loạt xảy ra đúng như diễn tập trên sân khấu trong một vở kịch trinh thám huyền bí. Ngoài ra, tác phẩm Quy tắc của thám tử lừng danh , nơi nhân vật thiên hạ đệ nhất Daigoro mà anh từng hóa thân xuất hiện là một bộ tác phẩm chế nhạo những luật bất thành văn (những lời hứa hẹn ngầm) của các tác phẩm trinh thám dùng tới mật mã. Tuy yêu thích thể loại này nhưng cuối cùng tác phẩm đã kết lại trong tâm trạng mâu thuẫn của nhân vật, vừa yêu vừa hận. Hơn nữa, trong tác phẩm Một trong hai người đã giết cô ấy , số người bị tình nghi chỉ gồm hai người, tất cả các manh mối đều được đưa ra trong tác phẩm, người đọc có thể thưởng thức một cuốn tiểu thuyết thuần suy luận mà không biết tên thủ phạm là gì, tác phẩm này cũng chiếm một vị trí quan trọng đối với anh.

Cuốn Những kẻ đáng ngờ này được tạo nên từ bảy chương ngắn, đăng trên tờ Viên ngọc tiểu thuyết và Phụ lục Viên ngọc tiểu thuyết . Trừ Chương 6, tất cả các chương còn lại đều được kể với đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất - “tôi”.

Dù không phải những tác phẩm lớn và khiến người đọc kinh ngạc với từng tình tiết trong đó, nhưng chúng đều là những truyện ngắn xuất sắc với đoạn kết sắc bén, là tuyển tập tác phẩm chứng minh Keigo Higashino không chỉ có tài năng xuất chúng ở thể loại tiểu thuyết dài mà còn rất xuất sắc khi viết truyện ngắn.

Tuy là một tác giả có khả năng viết tiểu thuyết và truyện ngắn ở trình độ cao trong tất cả các thể loại trinh thám bí hiểm, nhưng anh đã không đóng khung mình trong một cách viết ổn định mà luôn mở ra những thế giới mới. Việc duy trì nguồn năng lượng để làm được việc đó chắc chắn vất vả hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng rất nhiều. Nhưng nỗi vất vả của tác giả rồi sẽ trở thành niềm vui của độc giả. Chúng ta hãy cùng kỳ vọng anh Keigo Higashino vất vả hơn nữa để đem đến những câu chuyện đầy độc đáo và bất ngờ cho độc giả nhé.