Chương III

Nikolai Sergueych Ikhmenev xuất thân từ một gia đình khá giả nhưng từ lâu đã phá sản. Ông được bố mẹ để lại cho một gia sản kha khá với một trăm rưởi nông nô. Khoảng năm hai mươi tuổi, ông được lệnh nhập ngũ vào lính khinh kỵ. Mọi việc đều đâu vào đấy, nhưng đến năm thứ sáu của thời hạn phục vụ thì xảy đến cái buổi tối bất hạnh mà ông đã nướng hết sạch gia sản. Suốt một đêm ông không nhắm mắt. Đến tối hôm sau ông lại tới sòng bạc và đặt cọc con ngựa của mình, tài sản duy nhất mà ông còn trong tay. Ván ấy ông thắng, và tiếp đó là ván thứ hai, ván thứ ba, và sau nửa giờ ông đã gỡ lại được một trong những trang ấp của mình, làng Ikhmenevca với năm mươi nhân khẩu theo thống kê gần đây. Ông bỏ việc ngay ngày hôm sau và xin phục viên. Một trăm người trong làng đã chết bặt vô âm tín. Hai tháng sau ông được viên sĩ quan chỉ huy cho giải ngũ và trở về làng. Sau này, suốt đời ông không bao giờ nhắc tới cuộc thua bạc lần ấy và bất chấp lòng độ lượng vốn nổi tiếng của mình, chắc chắn ông sẽ nổi cáu với bất cứ ai định nhắc lại với ông về việc ấy. Ở làng, ông lao vào công việc làm ăn và năm ba mươi nhăm tuổi, ông cưới Anna Andreyevna Sumilôva, một cô quí tộc nghèo, hoàn toàn không có của hồi môn, nhưng lại được giáo dục trong trường nội trú của con em quí tộc trên tỉnh với một người đàn bà nước ngoài lưu vong tên là Môn Rôvesơ, nơi mà suốt đời Anna Andreyevna lấy làm hãnh diện, mặc dù chẳng bao giờ và chẳng ai biết được ở đó người ta dạy dỗ cái gì. Nikolai Sergueych làm một ông chủ thì tuyệt vời. Mấy vị địa chủ láng giềng vẫn đến ông để học làm ăn. Mấy năm sau bỗng có một vị điền chủ, công tước Piôt’rơ Alecxanđrôvits Valkovsky từ Petersburg về trang ấp bên cạnh cái làng Vaxiliepxcôiê gồm chín trăm nhân khẩu. Sự xuất hiện của ông ta đã gây một ấn tượng khá mạnh mẽ trong khắp vùng. Vị công tước này là một người còn trẻ, tuy không phải là chàng trai mới lớn, nhưng có phẩm hàm khá cao, những mối quan hệ đáng kể, đẹp trai, có của, và cuối cùng là góa vợ, một điềi đặc biệt hấp dẫn đối với các bà, các cô hàng huyện. Người ta kể về cuộc tiếp đón trọng vọng mà viên tỉnh trưởng, một người mà ông coi như người thân, đã tổ chức đón ông ở tỉnh lỵ, về viếc các bà trên tỉnh đã “điên đầu vì vẻ khả ái của ông”, v.v... và v.v... Tóm lại, đó là một trong những đại diện rực rỡ của cái xã hội thượng lưu Petersburg đôi khi vẫn xuất hiện ở các tỉnh lẻ và mỗi lần xuất hiện đều gây chấn động dữ dội. Nhưng tuy vậy, ông công tước này cũng không phải loại người khả ái, đặc biệt là với những người mà ông ta không cần và cho là thấp kém hơn mình dù chỉ là chút xíu. Với những người láng giềng quanh trang ấp, ông ta chẳng thiết làm quen, nên liền rước ngay cho mình nhiều kẻ thù. Và vì thế mà thiên hạ đã trố mắt kinh ngạc khi đột nhiên ông ta nghĩ ra cái việc đến thăm Nikolai Sergueych. Quả thật Nikolai Sergueych là một trong những người hàng xóm gần gũi nhất của ông ta. Vị công tước đã gây một ấn tượng mạnh mẽ trong nhà Ikhmenev. Ông ta lập tức làm cho cả hai vợ chồng nhà này mê mẩn. Anna Andreyevna là người đặc biệt xúc động vì ông ta. Chẳng bao lâu ông ta đã hoàn toàn thoải mái ở nhà họ, ông ta ghé thăm hàng ngày, mời họ đến chơi nhà mình, pha trò, kể chuyện tiếu lâm, chơi cái đàn dương cầm tồng tộc của họ và hát. Cả nhà Ikhmenev đều phục lăn: Tại sao lại có thể gọi con người quí mến, đáng yêu nhất đời ấy là kiêu căng, ngạo mạn, là vị kỷ khô khan như các ông láng giềng đã đồng thanh kêu ca?

Cần hiểu rằng ông công tước quả thật thấy thích Nikolai Sergueych, một con người giản dị, thẳng thắn, vô tư và cao thượng. Vả lại, mọi sự cũng nhanh chóng rõ ràng. Ông công tước về Vaxiliepxcôiê là để sa thải viên quản lý của mình, một nhà nông học được phong tặng nhờ mái đầu bạc đáng trọng, nhờ cặp kính và cái mũi khoằm, nhưng với tất cả những nét ưu việt ấy, vẫn là một kẻ chuyên quyền không biết xấu hổ và không bị ai kềm chế, và trên hết là một kẻ hành hạ nông dân. Cuối cùng Ivan Carlôvits đã bị vạch trần và buộc tội, lão nổi giận huyên thuyên rất nhiều về sự trung thực của người Đức, nhưng dầu vậy vẫn bị sa thải, thậm chí còn với những lời không mấy đẹp đẽ. Ông công tước cần có một người quản lý và sự lựa chọn của ông đã rơi vào Nikolai Sergueych, ông chủ trại xuất sắc nhất và con người trung thực nhất, người mà chắc hẳn không ai có thể có một nghi ngờ nhỏ. Hình như ông công tước muốn Nikolai Sergueych tự thân đề nghị cho mình được làm quản lý, nhưng điều đó không xảy ra, và vào một buổi sáng tuyệt đẹp vị công tước đã phải đích thân đưa ra yêu cầu dưới dạng một đề nghị nhún nhường và thân ái nhất.

Thoạt đầu Ikhmenev từ chối; nhưng một khoản thù lao khấm khá đã quyến rũ được Anna Andreyevna, thêm nữa vẻ khả ái tuyệt vời của khách đã xua tan hết những băn khoăn cuối cùng. Ông công tước đạt được mục đích. Phải công nhận ông ta rất hiểu người. Trong thời gian quan biết ngắn ngủi với Ikhmenev bằng tình cảm thân thiết, bạn bè, cần phải chinh phục được chính trái tim ông chứ thiếu điều này thì tiền bạc cũng không mất giá trị. Ông ta cần chính một người quản lý như vậy, một người để ông có thể mãi mãi và tuyệt đối tin cậy, để đúng như ông mong muốn là ông sẽ chẳng bao giờ phải ghé về Vaxiliepxcôiê nữa. Ấn tượng tốt đẹp mà ông gợi trong lòng Ikhmenev mạnh đến nỗi khiến ông này liền hết lòng tin tưởng ở tình bạn của ông công tước. Nikolai Sergueych thuộc số những con người từ tâm, và mơ mộng đến hồn nhiên rất đáng quí ở đất nước Nga của chúng ta. Nhiều kẻ, như người ta nói, nếu có yêu ai (có trời biết do đâu) thì sẽ hiến dâng hết cả tâm hồn mình, với một lòng mến mộ đôi lúc đến mức khôi hài.

Nhiều năm đã trôi qua, trang ấp của công tước trở nên phồn thịnh. Mối quan hệ giữa chủ nhân của Vaxiliepxcôiê với người quản lý tuyệt không có một trục trặc nhỏ nào từ cả hai phía và được bó gọn trong những thư từ công việc khô khan. Ông công tước không hề can thiệp chút nào vào sự điều hành công việc của Nikolai Sergueych, mà chỉ thỉnh thoảng đưa ra một vài lơi khuyên khiến cho Ikhmenev phải kinh ngạc vì sự am tường công việc và đầu óc thực tế của ông. Rõ ràng ông không chỉ không ưa chi phí vô ích mà còn biết vun vén gây dựng. Năm năm sau lần viếng thăm Vaxiliepxcôiê, ông công tước gửi thư ủy nhiệm cho Nikolai Sergueych mua một cái điền trang khác hết sức tuyệt vời cũng ở trong tỉnh gồm bốn trăm nhân khẩu. Nikolai Ikhmenev rất hoan hỉ, ông đón nhận với tất cả tấm lòng những thành công, những tiếng đồn ca ngợi và mọi bước tấn tới của ông công tước như thể của người anh em ruột thịt. Và sự cảm động của ông đã lên đến tột đỉnh vào một dịp mà ông công tước đã chân thành bày tỏ với ông lòng tin tuyệt đối của mình. Chuyện ấy thế này... Song le, đến đây tôi thấy cần phải đề cập đến một vài chi tiết đặc biệt trong cuộc đời của công tước Valkovsky, đôi nét về một trong những nhân vật chính của câu chuyện này.