Chương IV

Chúng tôi cứ đi như thế khá lâu, đến tận đại lộ Malni, con bé đi gần như chạy, và cuối cùng nó bước vào một cửa hiệu nhỏ. Tôi dừng lại đợi nó. “Nó không sống ở trong cửa hiệu đâu” – tôi nghĩ bụng.

Quả thật, một phút sau con bé đã bước ra, nhưng mấy cuốn sách thì không còn nữa. Thay vào mấy quyển sách, tay nó cầm một cái đĩa sành đựng thứ gì đấy. Đi thêm một quãng, con bé bước vào cổng một ngồi nhà tồi tàn, quét vôi màu vàng xỉn. Từ một trong ba lỗ cửa sổ ở tầng dưới thò ra một chiếc quan tài nhỏ màu đỏ – đây chúng là biểu hiện của người thợ đóng quan tài vô danh tiểu tốt này. Mấy khung cửa sổ ở tầng trên đều bé tí tẹo và vuông chằn chặn, với những tấm kính màu xanh, đục mờ và rạn nứt, qua đó trông thấy những tấm giềm cửa bằng vải sơn màu hồng. Tôi băng qua đường, đến gần ngôi nhà và đọc thấy ở tấm biển sắt trên cổng dòng chữ: nhà của bà tiểu chủ Bupnôva.

Tôi vừa thoạt nhìn ra dòng chữ trên tấm biển thì từ trong sân nhà Bupnôva rít lên một giọng đàn bà chát chứa và liền theo đó là hàng tràng tiếng chửi rủa. Tôi nhòm qua khung cửa nhỏ ở bờ tường thấy trên bậc thềm bằng gỗ có một mụ đàn bà to béo ăn mặc kiểu tiểu thị dân, đầu trùm chiếc khăn san màu xanh lá cây. Mặt mày mụ đỏ tía đến phát khiếp, cặp mắt ti hí, húp híp, vằn vèo những tia máu, đang quắc lên dữ tợn. Rõ ràng là mụ vẫn đang say bí tỉ, bất chấp lúc ấy đã gần trưa. Mụ rít lên the thé với con bé Elena khốn khổ đang run rẩy đờ người đứng trước mụ, tay cầm chiếc đĩa. Trên bậc thềm, sau lưng cái mụ mặt đỏ tía tai, lấp ló một gặng mặt đàn bà trông nhếch nhác, lúc trắng nhợt, lúc lại ửng đỏ. Một lúc sau, cánh cửa từ cầu thang tầng hầm dẫn xuống dưới xịch mở, và có lẽ do nghe thấy tiếng thét, trên bậc thềm xuất hiện người đàn bà trạc tuổi trung niên ăn mặc tồi tàn, vẻ ngoài tử tế và khiêm tốn. Từ sau khe cửa hé mở cũng nhìn thấy mấy người ở tầng dưới, một cụ già lụ khụ và một cô gái. Một bác nhà quê cao lớn, vạm vỡ, chắc là người quét sân, đang đứng giữa sân, tay cầm chổi, uể oải nhìn tất cả cái cảnh đó.

– Tiên sư mày, cái con khốn nạn, con hút máu người, đồ chấy rận nhà mày! – Mụ thét lên, phun ra hàng tràng những lời độc địa nhất mà mụ tích được lâu nay, lời lời tuôn ra như nước chảy, chỉ đôi lúc như sặc lên, – mày đền ơn chăm bẵm của tao thế đấy, cái con đầu tổ quạ kia! Tao chỉ bảo mày đi mua dưa chuột mà mày lủi một mạch! Khi sai mày đi tao đã cảm thế thế nào rồi mày cũng lủi. Tao sầu đời quá, tao đau lòng lắm! Tối qua vì thế mà tôi đã túm tóc cho nó một trận, thế mà hôm nay nó vẫn cứ tếch thẳng! Mày biến đi đâu thế, hở cái con giang hồ giang há kia, mày lủi đi đâu thế hở! Mày mò đến đứa nào, hả đồ khốn kiếp, cái con đê tiện mắt lồi, quân thâm độc kìa, mày mò đến đứa nào? Nói đi, đồ chết trương thối thây, không tao bóp cho chết toi bây giờ!

Đoạn, cái mụ điên khùng ấy lao vào con bé tội nghiệp, nhưng chợt thấy người đàn bà ở tầng dưới đang đứng trên bậc thềm nhìn ra, mụ liền dừng lại, quay về phía chị ta mà gào thét càng to hơn, khoa tay như muốn bảo chị làm chứng cho cái tội tày trời của con vật hy sinh khố khổ của mụ.

– Mẹ nó ngoẻo rồi! Các ông các bà tử tế đều biết cả đấy: nó còn lại trên đời độc trọi như như cục c.. Tôi thấy các ông các bà nghèo túng, tay trắng chẳng có gì, thôi được, tôi nghĩ, dẫu vì thánh Nikolai mà nhận trẻ mồ côi vậy. Thì tôi nhận. Các ông các bà nghĩ thế nào kia? Nuôi nó được hai tháng – Đúng hai tháng ấy nó hút cạn cả máu tôi, nó chén cho thân tôi trắng bệch ra! Đúng là con đỉa! Con rắn mai gầm chứ không phải! Đồ quỷ sa tăng lì lợm! Đánh nó, nó im như thóc! Vứt nó đi, nó vẫn cứ ngậm miệng, cứ như nó ngậm đầy mồm nước lúc nào cũng im lặng! Lòng tôi đau đớn bội phần – nó cứ ngậm tăm! Mày hợm mình là ai thế hở cái con liếm gót mặt xanh xanh vàng kia? Không có tao thì mày đã chết đói rũ họng đầu đường rồi. Mày phải uống nước rửa chân cho tao, đồ ác ôn giết người không dao29. Không có tao thì mày ngoẻo tám đời rồi con ạ!

– Sao thế, bà Anna Triphônôpna, bà cứ hành hạ mình làm gì thế? Nó lại làm gì mà bà tức giận vậy? – Người đàn bà mà mụ già độc ác dữ tợn đang bắt chuyện, lên tiếng hỏi mụ một cách kính trọng.

– Làm gì ư, bà chị tốt bụng ạ, nó lại làm gì ư?

Tôi không ưa cho nó chống lại tôi! Đừng có mà làm chuyện tốt lành gì, hãy cứ làm cái điều xấu của tôi đây này – tôi là thế đấy! Suýt nữa thì hôm nay nó không thoát được với tôi đâu! Sai ra cửa hàng mua dưa chuột mà nó biến ngày một mạch ba tiếng mới ló mặt về! Lúc bảo nó đi là tim tôi nó đã linh cảm thế rồi, cứ rên rỉ, rên rỉ, rên rỉ mãi! Nó ở đâu? Nó biến đi đằng nào? Nó đi tìm ai che chở cho nó? Làm như tôi không tử tế với nó ấy! Ấy là tôi còn tha cho cái con mẹ quỉ tha ma bắt của nó mười bốn rúp nợ tiền chôn cất, rồi con tha nó về nuôi, con quỷ con ấy, bà chị tử tế ạ, bà biết đấy, bà còn lạ gì nữa! Thế mà tôi lại không có quyền gì với nó ư? Bây giờ nó lại muốn lấy ân trả oán! Tôi chỉ muốn cho nó sung sướng. Nó, cái con súc sinh ấy, tôi chỉ những muốn cho nó ăn mặc là lượt, đã mua cho nó ủng đại lễ, ăn diện cho nó như phượng như công, lòng dạ nào cũng như ngày hội! Các ông các bà phúc đức nghĩ thế nào! Thế mà chỉ hai ngày là áo tan đàng áo, tơi tả ra từng mảnh, chỉ được cái nhỏn chân chạy, sểnh ra là chuồn! – tôi chẳng thèm nói điêu, tự mắt rôi trông thấy, tôi thích thế đấy, nó đã muốn chạy thì cứ khố rách áo ôm mà chạy rông, chứ đừng có mà là lượt nữa! Thế đấy, tôi đã trút giận lên nó, đánh nó, nhưng rồi tôi lại mời thầy mời thuốc, chi tiền nong cho người ta. Phải vặn cổ mày đi, đồ chấy rận, cho mày một tuần không giọt sữa – trừng trị thế mới đáng kiếp mày! Tôi đã phạt nó phải lau nền nhà các ông các bà ôi: nó lau! Nó lau! Cái đồ chết rấp ấy, nó lau mới khiếp chứ! Tôi mới bốc máu lên! Rồi tôi nghĩ: nó sẽ chuồn! Tôi vừa nghĩ bụng thì quả nhiên, hôm qua nó chuồn thật! Các vị phúc đức đã nghe thấy đấy, vì thế mà hôm nay tôi đã nện nó một trận ra trò, trói quặt tay, lột hết cả giầy cả tất – nó không chạy chân đất được đâu, tôi nghĩ thế, vậy mà hôm nay nó lại bươn tới đấy! Mày tới đâu? Nói đi! Con khốn kiếp30, mày đi mách lẻo với ai, mày đi bới xấu tao với đứa nào? Mày nói đi, cái con đầu đường xó chợ31, con mặt mẹt kia nói đi!

Và trong cơn điên loạn, mụ hùng hổ lăn xả vào con bé đang chết khiếp vì sợ hãi, mụ quấn lấy tóc nó ngã nhào xuống đất. Chiếc đĩa đựng dưa chuột bay ra xa và vỡ tan, càng khiến cho mụ ta say nanh nọc thêm điên tiết. Mụ tới tấp vả vào mặt, vào đầu con bé tội nghiệp, nhưng Elena vẫn cắn răng làm thinh, mặc cho mụ đánh tới tấp, nó vẫn không hé kêu một tiếng, một lời van xin. Tôi nhảy bổ vào sân, tức giận đến quên hết tất cả, tôi lao thẳng đến chỗ con mụ say rượu.

– Bà làm cái gì thế? Bà dám đối xử với con bé mồ côi khốn khổ ấy thế à! – Tôi quát lên, nắm chặt lấy tay con mụ độc ác.

– Cái gì thế này? Mày là thằng nào? Mụ rít lên, bỏ Elena đấy và đứng chống nạnh. – Ông làm gì mà tự tiện vào nhà tôi?

– Tôi tự tiện vì thấy bà tàn ác quá? – Tôi kêu lên. – Làm sao bà nỡ hành hạ một đứa bé tội nghiệp như vậy? Nó không phải con bà, chính tai tôi nghe thấy nó chỉ là con nuôi của bà, một đứa trẻ côi cút khốn khổ...

– Trời đất thánh thần ơi! – Mụ già độc địa lại kêu lên, – mày là ai mà bám dai như đỉa thế! Mày theo nó tới đây phải không? Mà tao bây giờ lại có cảnh sát riêng trong nhà thế này! Thế mà lão Anđrôn Timôphêits kính trọng con mụ này đáo để đấy! Thế nào? Chắc là con bé đến nhà mày chứ gì? Mày là thằng nào? Xông vào nhà người ta gây. Cứu với!

Đoạn mụ vung nắm đấm lăn xả vào tôi. Nhưng ngay lúc ấy một tiếng kêu kỳ quái chói tai bất chợt vang lên. Tôi nhìn thấy Elena đang đứng như mất hồn bỗng nhiên kêu lên một tiếng khủng khiếp khác thường, ngã lăn ra đất và giãy giụa trong một con co giật ghê người. Mặt mày con bé méo xệch. Nó đang lên một cơn bệnh nguy kịch. Cô gái đầu bù tóc rối và chị đàn bà chạy xuống nâng con bé dậy và vội vã mang nó lên nhà.

– Cho mày chết rấp đi, con khốn kiếp! – Mụ ta tiếp tục chửi theo con bé. – Một tháng ba lần lên cơn... Cút mẹ mày đi, đồ buôn nước bọt! – và mụ ta lại sấn sổ đến tôi.

– Thằng quét sân kia, sao mày đứng ì ra đấy! Mày ăn lương làm gì?

– Tôi đây! Tôi đây! Có muốn vặn cổ không, – người quét sân giọng ồm ồm lười nhác, cứ làm ra bộ thế thôi. – Hai người là đủ, kẻ thứ ba đứng chõ vào nữa. Thôi xin chào mà đi đi!

Không còn việc gì để làm, tôi bèn bỏ ra cổng, đinh ninh là việc làm vớ vẩn của mình hoàn toàn chẳng đi đến đâu. Nhưng tôi vẫn giận sôi lên. Tôi đứng lại bên lề đường đối diện với cổng nhà nọ và nhòm vào khe cửa. Tôi vừa ra khỏi, mụ già đã chạy vọt lên nhà, còn người quét sân đang làm công việc của mình cũng biến đi đâu mất. Một lát sau, người đàn bà đã nâng giúp Elena từ trên bậc thềm vội đi xuống. Trông thấy tôi, chị dừng lại, tò mò nhìn tôi. Gương mặt hiền từ, đôn hậu của chị khiến tôi yên lòng. Tôi bước trở vào sân và tiến thẳng đến chỗ chị.

– Chị làm ơn cho hỏi, – tôi bắt đầu, – em bé ấy ở đâu là thế nào và mụ già tàn ác kia đang làm gì nó thế? Xin chị đừng nghĩ rằng tôi hỏi thế chỉ vì mỗi tò mò. Tôi đã gặp cô bé và do một hoàn cảnh riêng, tôi rất mến em.

– Nếu ông thích thì tốt nhất là mang nó về mà nuôi hoặc tìm cho nó một chỗ khác, còn hơn là để đây cho nó chết, – người đàn bà nói miễn cưỡng, cứ xăm xăm muốn bỏ đi.

– Nhưng nếu chị không chỉ bảo thì tôi biết làm gì bây giờ? Thưa với chị là tôi chẳng biết gì hết. Ban nãy chính là bà chủ nhà Bupnôva đấy phải không?

– Bà chủ đấy.

– Tại sao con bé lại vào tay bà ta? Mẹ nó chết rồi ư?

– Chính thế đấy... Mà việc gì đến chúng tôi. – Và chị ta lại định bỏ đi.

– Xin chị làm ơn, tôi thú thật với chị là việc này khiến tôi rất quan tâm. Có thể tôi sẽ làm được một việc gì chăng. Em bé ấy là ai vậy? Mẹ nó là ai, chị có biết không?

– Hình như họ là người nước ngoài tới, sống ở tầng dưới nhà này. Bà ta ốm yếu, bị bệnh ho lao và đã mất rồi.

– Nếu bà ta đã phải sống trong một góc tầng hầm thì hẳn là nghèo khổ lắm?

– Còn phải nói, bà ta cùng cực lắm! Trái tim bà lúc nào cũng đau đớn, quằn quại. Mà chúng tôi cũng sống eo hẹp lắm cho qua ngày đoạn tháng32, bà ấy đã sống ở chỗ chúng tôi, nợ nần như chúa chổm. Chúng tôi đã chôn cất cho bà ta, chính chồng tôi đóng quan tài đấy.

– Thế mà sao bà Bupnôva lại bảo là bà ta chôn?

– Mụ ta thì chôn cái gì.

– Còn họ bà ta là gì?

– Tôi cũng chẳng nói được đâu, ông anh ạ, khó lắm, bà ấy người Đức, có lẽ thế.

– Smith phải không?

– Không, cái gì gì khác cơ. Bà Anna Triphônôpna đã mang con bé mồ côi về nuôi thì chắc biết được đấy. Chuyện nuôi nấng ấy cũng hoàn cảnh chẳng tử tế gì đâu.

– Chắc hẳn bà ta nuôi vì mục đích gì đó?

– Việc bà ta làm thì chẳng tử tế gì đâu, – người đàn bà đáp, có vẻ nghĩ ngợi và đấu tranh lung lắm: có nên nói ra hay không? – Với chúng tôi thì, người ngoài cuộc ấy mà...

– Cô nên giữ mồm giữ miệng có hơn không? – Sau lưng chúng tôi chợt vang lên một giọng đàn ông. Một người đàn ông lớn tuổi mặc áo dài lồng trong áo thụng caphôtan, trông vẻ thị dân – thợ thuyền – chồng của người đàn bà nói chuyện với tôi.

– Ê, ông bạn ạ, chẳng có gì để nói với ông đâu, đấy chẳng phải là việc của chúng tôi... – Hắn ta liếc nhìn tôi, nói lầu bầu. – Thôi đi đi! Tạm biệt, thưa ngài, chúng tôi là dân đóng quan tài. Nếu ngài cần đến công việc ấy thì xin sẵn sàng.... còn ngoài ra chúng tôi chẳng có gì dây dưa đến ngài cả.

Tôi rời khỏi ngôi nhà ấy mà lòng cứ băn khoăn suy nghĩ và không nguôi xúc động. Tôi chẳng thể làm gì được, nhưng cảm thấy xiết bao nặng nề khi bỏ mặc tất cả mọi sự ở đấy. Mấy lời của người đàn bà làm nghề đóng quan tài khiến tôi đặc biệt phẫn nộ. Ở đây nhất định ẩn giấu một điều gì đó chẳng hay ho gì: tôi tiên cảm như vậy.

Tôi bước đi, đầu cúi gằm và vẩn vơ suy nghĩ. Bất chợt có tiếng ai giật giọng gọi tên tôi. Tôi nhìn ra – trước mặt tôi là một người say rượu, chân nam đá chân chiêu, ăn mặc khá sạch sẽ nhưng lại khoác một tấm áo capốt tồi tàn và đội chiếc mũ lưỡi trai lấm lem dầu mỡ. Trông gương mặt hắn ta quen quen. Tôi liền ngắm kỹ. Hắn ta nháy mắt với tôi và mỉm cười giễu cợt.

– Không nhận ra à?

[←28]

Nguyên văn: Chiếc xe ngựa tồi tàn đặt trên chiếc đàn ghita gớm ghiếc (N.D).

[←29]

Nguyên văn: thanh gươm đen nước Pháp (N.D).

[←30]

Nguyên văn: hạt tầm ma (N.D).