TÌNH CỜ MỘT PHẦN TRIỆU

Một thanh niên vừa chết. Stéphane Danant. Bị giết trước một quán rượu vào lúc 5 giờ sáng, do mấy chiếc bánh sừng trâu.

Cậu ta sống cùng mẹ trong một căn hộ nhỏ, cũ kỹ. Trong hộ ngổn ngang vải, cọ, màu vẽ và giá vẽ. Gần như cả căn hộ được dành riêng cho việc học và vẽ của con trai. Bà mẹ ngủ trong bếp, trên chiếc giường con, đối diện với chỗ nấu ăn. Bà chỉ sống cho cậu, vì cậu – con trai bà làm thủ quỹ trong một cửa hàng lớn để lấy tiền trang trải cho việc học của mình. Và Stéphane cũng làm việc thêm vào ban đêm để theo đuổi khoá học Mỹ thuật vào ban ngày. Một sự nghèo khó được sắp xếp đâu ra đó, hướng đến tương lai của chàng trai.

Bây giờ họ đối mặt nhau, bà mẹ và cảnh sát. Bà, ngoài 50 tuổi, nhưng già hơn dễ đến 10 tuổi, trông nhỏ bé và lạc lõng giữa những tấm vải, giá vẽ, bức phác thảo… hứa hẹn tài năng của đứa con. Người cảnh sát còn trẻ, đau lòng và bối rối trước vụ giết người ngốc nghếch mà anh buộc phải thuật lại với bà:

— Con trai bà bước vô quán. Anh ta vừa ra khỏi nơi làm việc trong lò bánh. Chủ tặng anh vài chiếc bánh sừng trâu. Anh kêu ly cà-phê. Có một cô gái trong quán. Anh mời cô dùng bánh, do lịch sự, đơn giản vì anh có nhiều bánh. Một người đàn ông tiến tới, và xảy ra cãi vã. Chủ quán không dính vô vụ tranh cãi, nhưng nghe và thấy hết. Người kia: “Nếu mày muốn cô bé, 500 đồng đấy.” Cô gái cự nự. Người kia đánh cô. Con trai bà can ra. Xô xát. Chủ quán đuổi hết mọi người ra khỏi quán, và người kia nổi nóng, rút súng ra bắn. Cô gái bỏ chạy, người kia cũng vậy. Chủ quán gọi cảnh sát. Nhưng mọi việc đã quá trễ…

Bà Danant im lặng ngồi nghe. Một tuần đã trôi qua từ sau cái chết của con bà, bà vẫn trong tình trạng mụ mẫm, trầm cảm. Bà dường như không chú ý tới những chi tiết của cái chết có phần ngớ ngẩn này. Tuy nhiên bà vẫn hỏi với giọng chán nản: “Vậy ra chính là một gã ma cô đã giết con tôi?” Rồi, không đợi ai trả lời, bà lẩm bẩm một mình: “Một thằng mất dạy… một con sâu trên vỉa hè… một gã đốn mạt.”

Thật đáng kinh ngạc khi những ý nghĩ trên bật ra từ miệng một phụ nữ có cuộc sống xa cách hẳn chốn hạ lưu, với mái tóc muối tiêu, vẻ mặt thông minh, trang phục theo kiểu cổ điển đứng đắn. Nhân viên cảnh sát tò mò nhìn bà. Bà ngồi trên chiếc ghế dựa bằng gỗ, rửa những chiếc cọ thật kỹ, cầm lên ngắm nghía, sắp xếp ngay hàng thẳng lối, mắt nhìn mông lung. Con trai bà và việc vẽ của cậu là tất cả cuộc đời của bà.

Nhân viên cảnh sát lên tiếng:

— Theo nguyên tắc, thưa bà Danant, yêu cầu bà nhìn tấm ảnh này, xem thử gã có quen biết con trai bà hay không, một vụ trả thù chẳng hạn… Mặc dù chủ quán đã chính thức nói ông ta không nhận ra… Hiển nhiên, đây là một vụ xô xát ngớ ngẩn, gã này đã uống quá nhiều rượu… gã không phải người trong khu phố.

— Còn cô gái, dĩ nhiên cô chẳng khai gì. Cô ta sợ, chuyện bình thường là vậy, phải không nào? Một cô gái sống lang thang kiếm tiền trên vỉa hè chẳng nên nói nhiều.

Bà Danant nói với giọng buồn buồn, làm như bà biết rành tâm trạng cô gái. Nào mấy ai biết bà cũng từng là một cô gái như vậy. Đây là điều bí mật của riêng bà. Nhưng cảnh sát tự nhủ rằng truyền hình, phim ảnh khiến người ta có thể tưởng tượng ra những ý nghĩ như vậy.

Báo chí có vài dòng đề cập đến bà mẹ và nạn nhân – cũng là con trai duy nhất của bà. Và cậu con trai đã chết ở tuổi ba mươi. Cậu có một mơ ước lớn: mở cho riêng mình một cuộc triển lãm tranh, và cậu cứ mải mê vẽ, vẽ mãi. Những khung vải chồng chất trong căn phòng nhỏ sát mái nhà cho thấy điều ấy: cậu vẽ với nỗi khát vọng không thoả mãn, với lòng đam mê vô hạn.

Tấm ảnh nhận dạng tư pháp mà nhân viên cảnh sát rút ra từ trong cặp hẳn nhiên chẳng phải là một tác phẩm đẹp đẽ gì. Gã sát nhân – giả thiết như vậy, bởi gã phủ nhận điều này – có vẻ mặt khiến người ta dễ lầm là một công chức. Khuôn mặt đẹp, thiếu quả quyết, cặp mắt xanh vô cảm, cằm hơi nhọn. Viên cảnh sát nói với bà Danant:

— Gã từng có tiền sự là một tên ma cô, đánh bạc, tàng trữ đồ gian khi có cơ hội. Ở tuổi gã, đáng lẽ gã nên rời cuộc sống lang thang vỉa hè. Nhưng bài bạc khiến gã cứ mãi tiếp tục quan hệ với bọn vô lại.

Bà Danant đưa tay run run cầm tấm ảnh. Thật không dễ gì nhìn ngay mặt kẻ đã giết con mình.

Bà đeo kiếng, ngắm kỹ. Ảnh chụp nhìn nghiêng. Gã có mái tóc bôi hồ, dài, cột thành đuôi ngựa nhỏ phía sau gáy. Bỗng nhiên tay bà không còn run nữa. Giờ đây bà chăm chú nhìn ngay mặt người trong ảnh. Giọng bà bỗng khàn đi: “Gã tên gì?”

— Berta Marcel, sáu mươi bốn tuổi, sinh tại Strasbourg, độc thân, khai làm nghề buôn bán… Gã có vỏ bọc thương nhân buôn bán đồ cũ.

Thình lình mặt bà Danant tái nhợt, ánh mắt của bà khiến viên cảnh sát vội giật lại tấm ảnh trong bàn tay nắm thật chặt của bà:

— Tôi hiểu mối xúc động của bà, thưa bà…

— Xin lỗi… Tôi bị sốc… Đó là…

Bà già tội nghiệp đi vài bước trong căn phòng, ngồi xuống, xong lại đứng lên, ngước nhìn tấm kính gắn trên mái nhà. Ở phía trên cao kia là bầu trời vào Xuân của Paris, với ánh sáng mà con trai bà rất yêu thích. Bà không cầm nổi nước mắt, khó khăn lắm mới thốt nên lời:

— Đó là… ý nghĩ về người đàn ông này… đang nhắm bắn con trai tôi… Chắc ông hiểu cho… Thật không thể chịu nổi!

— Tôi hiểu. Chỉ cần bà nói cho tôi nghe, nếu, theo như bà biết, có khi nào bà đã nhìn thấy người đàn ông này, hay đã gặp gã trong số người mà con trai bà giao tiếp?

— Xin lỗi? À, vâng… không, chắc chắn là không, làm sao tôi có thể gặp hay biết một con người như gã đây?

— Tôi cũng nghĩ vậy, nhưng con trai bà… cậu ấy đi làm ban đêm… ai mà biết được…

— Stéphane chỉ giao thiệp với những thương nhân lương thiện, học nghề làm bánh, ông cũng biết đấy, để lấy tiền học thêm về hội hoạ. Cháu nó nói làm bánh, cũng là làm nghệ thuật. Cháu luôn mang bánh sừng trâu về nhà cho tôi, bánh tự tay cháu nặn, trước khi tôi đi làm. Cháu tươi cười mũi còn dính đầy bột, móng tay trắng bệch do nhào bột… Bức tranh vẽ cuộc sống, cháu nói…

Bà Danant không ngừng nghỉ, bà nói mãi, kể mãi về Stéphane, đi sâu vào các chi tiết, làm như bà muốn chạy trốn người trong tấm ảnh, khuôn mặt của gã đàn ông mà bà đã từ lâu khắc trong tâm khảm. Rồi bà đột ngột ngưng ngang:

— Xin lỗi, tôi cảm thấy không được khoẻ…

Nhân viên cảnh sát cáo lui. Nhiệm vụ nhàm chán, khó khăn và chẳng vui thích chút nào, với gia đình các nạn nhân. Nhưng ông vẫn phải thực hiện thường xuyên.

Tuy nhiên vào ngày tháng Năm năm 1975 ấy, có một điều ông đã để vuột mất mà không kịp nhận ra.

Vào lúc ông đưa tấm ảnh cho người đàn bà, ánh mắt của bà ta… Nếu ông hiểu được vào đúng giây phút ấy…

Ngày dựng lại hiện trường vụ án, không ai mời bà Danant đến xem diễn lại vụ ám sát con trai bà, trong quán rượu thuộc khu phố ấy, trên vỉa hè ấy, nơi chàng thanh niên bị bắn chết lúc mới 30 tuổi – người thân thuộc duy nhất của bà.

Và bà đã thình lình rút súng bắn Marcel Bertz, bắn như một người điên với thứ vũ khí mà bà vốn không quen sử dụng. Một khẩu súng ngắn của phụ nữ, theo những người bán vũ khí, nhưng bắn ở cự ly rất gần và bằng cách xả hết băng đạn, bà đã đạt được điều bà muốn.

Đến lượt gã ám sát con bà chết ngay trên vỉa hè nơi gã gây án.

Để trả thù?

Vâng, trả thù, nhưng còn hơn thế nữa.

Có một sự tình cờ một phần triệu và điều tình cờ đã xảy ra…

… Marcel Bertz, tay chơi đồng thời cũng là tên ma cô, đã không giết chết một kẻ xa lạ vào đêm hôm ấy, mà đã bắn chết con trai của chính mình. Chỉ có điều gã không hay biết.

Cách nay ba mươi năm, bà Danant khi ấy còn trẻ, biết quá trễ rằng người tình của mình chỉ là một gã muốn lợi dụng bà để thoả mãn thú tính và muốn tống cổ bà ra vỉa hè.

Đã quá trễ bởi vì bà đã có mang với gã. Vậy là bà biến mất trong đám đông cư dân thoạt đầu của một tỉnh lẻ, rồi sau đó là Paris. Paris, bất hạnh thay, để cho tương lai của Stéphane. Con trai bà, nhà hoạ sĩ, ánh sáng của bà, chàng thanh niên thông minh, có thiên phú, ra đời trong một hoàn cảnh bất đắc dĩ, nhưng anh không bao giờ hay biết. Chính tại Paris, vẫn lang thang trên vỉa hè, còn có người cha xa lạ của anh.

Sự tình cờ một phần triệu khắc nghiệt đã khiến người cha giết chết con ruột của mình mà cả hai đều không ai hay.

Ánh mắt của người đàn bà trên tấm ảnh gã sát nhân. Vào lúc bà phát hiện khuôn mặt kẻ giết con bà cũng là người đã khiến con bà ra đời cách nay ba mươi năm. Vào lúc bà thấy lại cặp mắt, vầng trán, cái miệng của người bà đã từng yêu một cách mù quáng chỉ đúng một mùa xuân. Ánh mắt của bà, không ai có thể đoán được biểu trưng cho điều gì đó còn hơn cả việc trả thù. Một sự mất mát quyền sở hữu toàn diện, sau bao nhiêu năm hy sinh và yêu thương, đối với một người mẹ.

— Tôi nhận tất cả mọi tội. Chỉ mình tôi – Bà Hélène Danant đã nói tại phiên toà xử bà.

Bà bị kết án ba năm giam cứu. Khi được trả tự do, bà được quyền đổi tên họ để giấu biệt quá khứ. Cho nên tên họ của bà viết trong bài này chỉ là tên giả.

(Phóng tác từ một truyện của Bellemare)