- IV - Dê đi thi -

Sáng hôm sau, vợ Dê dẫn Dê lên đường. Nghe tin Dê đi thi, nhiều người chế nhạo đủ điều. Cô gái hổ thẹn muốn khóc, còn Dê cứ lầm lũi đi, gác bỏ những lời nhạo báng ngoài tai.

Dê an ủi vợ:

- Em đừng buồn. Họ chế nhạo là phải.

- Sao anh cho là phải?

- Em nghĩ xem: Dê biết nói, Dê cưới vợ, Dê đi thi. Toàn là chuyện quái lạ, nghịch thường cả. Họ không chế nhạo sao được.

- Nhưng em rất khổ tâm vì những lời thị phi của họ.

- Em đã dám lấy chồng Dê thì còn sợ gì họ cười. Mình có lý tưởng, lập trường của mình chớ. Ngày nay họ cười mình, nhưng ngày mai họ sẽ phục mình.

Cô gái thở dài nói:

- Em cầu mong anh thi đỗ để họ không còn cười chê, nhạo báng em được nữa.

- Em yên tâm đi. Anh đã nói thế nào anh cũng đỗ Trạng kia mà.

Đi ròng rã mấy ngày, vợ chồng Dê mới đến Tràng An. Đế đô thật từng bừng náo nhiệt. Sĩ tử bốn phương tấp nập về dự Hội Phong Vân. Vợ chồng Dê đi đến quán trọ nào cũng bị người ta xua đuổi vì họ không muốn Dê ở chung đụng với những khách sang trọng hào hoa. Sau cùng, vợ chồng Dê xin trọ nhờ trong một túp lều lụp xụp của một bà lão nghèo nàn. Đêm đến, bà lão nhường chiếc giường tre cho cô gái ngủ, con Dê thì ngủ dưới chân giường. Bà lão trải chiếu trước hiên, đánh một giấc tới sáng.

Nhưng trong đêm ấy, một chuyện lạ lùng đã xảy ra.

Cô gái đang thiêm thiếp giấc nồng, bỗng nghe có tiếng tiêu thiều nhã nhạc văng vẳng đâu đây. Nàng tỉnh giấc, thấy hào quang sáng rực cả gian lều. Vài phút sau, hào quang tắt mất, nàng trông thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đang đứng bên cạnh giường, nhìn nàng không chớp. Nàng giụi mắt, ngỡ mình chiêm bao. Nhưng rõ ràng là nàng đang tỉnh. Nàng bàng hoàng sợ hãi, cất tiếng thất thanh:

- Ông là ai? Sao ông lại vào đây?

Chàng trai mỉm cười:

- Anh đây mà.

Cô gái chưa hết ngạc nhiên, đưa mắt tìm Dê. Quái Dê đã biến đi đâu mất, dưới chân giường chỉ còn lại lốt Dê.

Chàng trai dịu dàng nói:

- Anh là Dê, chồng em đây mà.

Cô gái chưa dám tin ngay:

- Chồng tôi là Dê chứ đâu phải là người. Ông đừng nói dối.

Chàng trai ranh mãnh đùa:

- Bộ em muốn chồng mình là Dê mãi sao?

- Không phải tôi muốn vậy, nhưng làm sao tôi có thể tin ông là Dê?

- Thì em cứ xem lốt Dê kia thì rõ.

- Tôi thấy rồi. Nhưng sao Dê lại có thể biến thành người?

Chàng trai ôn tồn giải thích:

- Nguyên anh vốn là một Tinh Quân trên Thiên giới. Vì phạm tội, Ngọc Hoàng phạt đày anh xuống trần gian và phải mang lốt Dê để chịu bao gian nan khổ cực. Nay thời hạn mang lốt Dê đã mãn, Thượng Đế cho anh biến thành người để thành lập công danh, giúp dân giúp nước.

Nghe chàng giải thích, cô gái mới dám tin là thật, cô cảm động ôm chầm lấy chồng:

- Anh!

Chàng trai vui vẻ:

- Em cứ gọi là “Anh Dê” như ngày nào.

Cô gái cười duyên dáng:

- Anh Dê ơi, em đã không lầm khi nhận lấy anh. Em chờ đợi ngày này và em rất sung sướng.

- Còn ngày mai nữa chớ em. Ngày mai, anh sẽ đền đáp xứng đáng lòng tốt của em đối với anh.

Hôm sau, chàng Dê vào Triều ứng thí. Cô gái ở nhà trọ hồi hộp, mong ngóng tin chồng. Nàng cầu nguyện cho chàng được tên đề bảng hổ, thực hiện hoài bão và chí lớn của đấng trượng phu.

Đến ngày tuyên bố kết quả, chàng Dê được tuyên đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ, tức Trạng Nguyên, từ đời nhà Lê người ta gọi là Ông Nghè.

Cô gái mừng không sao kể xiết. Lúc dẫn chồng lên Kinh Đô ứng thí, nàng tủi cực, khổ sở bao nhiêu, thì giờ đây nàng vui mừng, sung sướng bấy nhiêu. Thật Trời, đã không phụ kẻ có lòng. Cái mộng làm ông Nghè của chàng đã được thực hiện.

Sau khi vào Triều dự yến vua ban, Tân Trạng được nhà vua cho “Vinh qui bái tổ”.

Ông Nghè Dê nhớ đến bà lão nghèo nàn đã cho vợ chồng mình ở trọ, liền cùng vợ đến viếng lại túp lều lụp xụp nhưng chứa đựng một tấm lòng vàng. Ông Nghè thành thật cảm ơn bà và tặng thưởng cho bà thật nhiều vàng bạc để bà an dưỡng tuổi già. Bà lão vô cùng cảm kích.

Trên đường về quê quán, ông Nghè Dê ngồi trên lưng ngựa, mặc phẩm phục Trạng Nguyên, hai bên có hai tốp lính cầm cờ lộng uy nghi, rực rỡ. Phía sau, bà Nghè trang phục thật lộng lẫy, ngồi trên chiếc võng điều do quân lính khiêng đi. Đến đâu, dân chúng chen chúc hai bên đường chiêm ngưỡng dung nhan vợ chồng Tân Trạng.

Về đến nhà cha vợ, ông Nghè ra lệnh đoàn quân dừng lại.

Trong nhà, cha mẹ cô gái nghe tiếng vó ngựa rầm rập trước nhà, vội vàng bước ra cửa. Vừa lúc ấy, cô gái đã bước xuống võng điều, chạy vào nhà chào cha mẹ:

- Thưa cha mẹ, con mới về.

Thấy con gái trang phục sang trọng, bà mẹ ngạc nhiên trố mắt nhìn. Cha nàng cũng ngạc nhiên không kém:

- Con đây à? Còn thằng Dê đâu?

- Ảnh vào kìa.

Cô gái vừa nói vừa chỉ một chàng trai phương phi đang bước vào, theo sau có quân cầm cờ, lộng.

Ông bà sượng sùng, ngơ ngác, ngỡ mình chiêm bao. Ông Nghè lễ phép cúi đầu:

- Con kính mừng cha mẹ.

Cô gái thuật lại mọi việc cho cha mẹ nghe. Hiểu rõ câu chuyện, ông bà càng xấu hổ, không dám nhìn chàng rể mình khinh bạc ngày xưa.

Ông Nghè Dê cung kính nói:

- Xin cha mẹ đừng buồn phiền gì cả. Chúng con vẫn một lòng kính yêu cha mẹ.

Chàng rể càng chân thành lễ độ, ông bà càng hối hận, thẹn thùng. Cả hai cúi gầm đầu, không thốt được lời nào. Sau cùng, ông Nghè xin phép rước vợ về làng bên, thăm viếng song thân.

Về đến nhà, ông Nghè vội xuống ngựa bước vào.

Anh Lê, chị Lý thấy có ông quan sang trọng vào nhà, vội chạy ra cửa nghênh đón. Ông Nghè vội quỳ mọp xuống, lễ phép thưa:

- Thưa cha mẹ con là thằng Dê đây mà.

Biết cha mẹ chưa tin, ông Nghè thuật lại đầu đuôi tự sự. Thuật xong, ông tiếp:

- Nay con đã đỗ Trạng, được Triều đình cho “Vinh quy bái tổ” về thăm cha mẹ và xóm làng.

Chị Lý mừng rỡ ôm chầm lấy con:

- Trời ơi! Thằng Dê đây sao? Thật con đã làm nở mặt nở mày cho cha mẹ. Mẹ biết con có chí từ khi con còn mang lốt Dê.

Rồi chị day lại phía con dâu, âu yếm nói:

- Thằng Dê thành danh hôm nay là nhờ con đó. Con quả xứng đáng là vợ hiền.

Ông Nghè vui vẻ nói:

- Và sẽ là dâu thảo nữa đó mẹ.

Chị Lý một tay ôm con, một tay ôm dâu, lòng ngập tràn sung sướng.

Chiều hôm đó, ông Nghè đến thăm thầy Đồ và bạn học cũ. Thầy Đồ thấy học trò thành danh, vô cùng mừng rỡ. Ông Nghè cung kính nói:

- Nhờ công thầy dạy dỗ, con mới được ngày nay. Con sẽ nhớ ơn thầy mãi mãi. Con biết thầy là một chân tài ẩn dật, không màng phú quý công danh. Con biết làm sao đây để đền ơn đáp nghĩa.

Ông Đồ vuốt râu, mắt ông ánh lên một niềm vui mãn nguyện:

- Con đã hiểu thầy như thế, sao còn nói đến ân nghĩa làm gì? Con đỗ đạt thành danh, đó là cách con đáp ơn cho thầy rồi. Hơn nữa, con đã nêu một tấm gương tốt cho các bạn con, thầy lấy làm bằng lòng và hãnh diện.

Ông Nghè thành thật nói:

- Thầy thật xứng đáng là ông thầy gương mẫu của muôn đời.

Ông Đồ hớn hở nói với đám học trò:

- Thầy còn nhớ ngày xưa, có lần các con mượn những câu ca dao để bày tỏ chí hướng. Lúc đó, trò Dê đã đọc mấy câu ca dao này:

“Làm trai đứng ở trên đời,

Sao cho xứng đáng giống nòi nhà ta.

Ghé vai gánh đỡ san hà,

Sao cho tỏ mặt mới là trượng phu”.

Giờ đây, trò Dê đã chiếm Đình Nguyên, đã làm ông Nghè, đã thực hiện được một phần lớn chí hướng cao cả. Còn các con đã thực hiện được gì chưa? Vậy các con hãy noi gương tốt của bạn mình, người bạn mà ngày trước các con yêu mến và ngày nay các con kính phục.

Lũ học trò đồng thanh vui vẻ:

- Chúng con sẽ noi gương tốt của bạn.

Ông Nghè Dê thành thật cởi mở:

- Tôi thành thật chúc các bạn sẽ thực hiện được hoài bão lớn lao. Ngày mai, có bạn sẽ là anh hùng, có bạn sẽ là hào kiệt. Chừng ấy chúng ta gặp lại nhau, vui vẻ biết bao!

Ông Đồ đưa tay vuốt râu, lòng ông hân hoan hơn bao giờ hết.

Thẩm Thệ Hà

HẾT