- III - Dê cưới vợ -
Một hôm, nhằm ngày nghỉ học, thằng Dê rong chơi đây đó, dành trọn một ngày vui hưởng cảnh thiên nhiên.
Nó qua một cánh đồng, dừng bước ngửi mùi lúa thơm mới trổ. Nó qua một vườn hoa, lòng thấy nhẹ nhàng thơ thới trước cảnh muôn hoa khoe sắc, tung hương. Nó lên một sườn đồi, thỏa thích nó đùa với cỏ cây, hoa quả. Mãi đến lúc hoàng hôn ửng đỏ chân trời tây, thằng Dê mới chịu cất bước trở về.
Vừa xuống triền đồi, thằng Dê bỗng thấy một cô gái xinh đẹp đang tung tăng đuổi theo hai con bướm. Ráng chiều nhuộm đỏ đôi má hồng. Gương mặt nàng thật ngây thơ, duyên dáng. Hai con bướm bay mất, cô gái dõi mắt nhìn theo có vẻ tiếc ngẩn tiếc ngơ.
Thằng Dê dừng bước, nhìn trộm cô bé. Nó không dám làm động, sợ cô bé giật mình. Nó lặng nhìn một người đẹp giữa cảnh sắc thật đẹp. Thì ra Dê cũng biết thưởng thức vẻ đẹp của giai nhân!
Cô gái quay lại và bắt gặp một con Dê kháu khỉnh đang ngơ ngác nhìn mình. Nàng hồn nhiên reo lên:
- Ồ! Con Dê đẹp quá!
Con Dê vẫn đứng im, đôi mắt vẫn nhìn nàng đăm đăm. Cô gái nhẹ nhàng đến bên Dê, đưa tay dịu dàng vuốt lưng nó, miệng liến thoắng hỏi:
- Dê từ đâu đến đây?
Dê biết nói tiếng người nhưng Dê không đáp. Dê không muốn làm cho nàng kinh sợ, tưởng mình là quỷ quái hiện hình. Dê muốn nàng giữ được bản tánh hồn nhiên. Cho nên Dê vẫn im lặng.
Cô gái vỗ nhè nhẹ đầu Dê, miệng nở nụ cười thật tươi:
- Dê đi chơi một mình có vui không?
Dê thấy bàn tay cô gái thật êm ái làm sao! Và giọng nói cô thật ngọt ngào làm cho lòng Dê xúc động. Dê thấy cần phải lên tiếng để đáp lại thạnh tình ai, nhưng thay vì nói tiếng người, Dê chỉ cất giọng ngân dài:
- Be he...ee...
Cô gái lấy làm thích chí, hí hởn hỏi tiếp:
- Dê lạc đàn phải không, Dê?
- Be he...ee...
- Dê có muốn làm bạn với ta không?
- Be he...ee...
- Từ nay, ta với Dê kết bạn với nhau nhé?
- Be he...ee...
Dứt tiếng kêu, Dê nhảy tưng lên tỏ vẻ vui mừng. Cô gái cũng chạy tung tăng hái mấy cánh hoa rừng kết thành một vòng hoa đơn sơ nhưng thanh nhã. Cô đeo vòng hoa vào cổ Dê, ngây thơ nói:
- Dê ơi! Vòng hoa này kỷ niệm ngày ta kết bạn với nhau. Dê hãy giữ gìn nó nhé.
Con Dê nhìn nàng ra chiều cảm kích. Cô gái bỗng bỏ Dê chạy đi, Dê vội chạy theo nàng không rời một bước. Cô gái trèo lên cây hái vài quả mận, đem xuống chia cho Dê ăn mận mà có cảm tưởng như được thưởng thức những quả đào tiên trong vườn đào của bà Tây Vương Mẫu. Nàng lại dẫn Dê xuống suối uống nước. Tiếng suối reo róc rách, Dê lại có cảm tưởng như khúc nhạc Thiên Tiên. Thật là một ngày êm đềm, hạnh phúc!
Thấy bóng tối đã bao phủ ngàn cây, cô gái niềm nở bảo:
- Dê ơi! Trời sắp tối rồi, ta phải về kẻo má ta trông. Dê đưa ta về nhé?
Nói rồi, nàng rảo bước đi trước. Dê lẹ làng nối gót theo sau. Cô gái vừa đi vừa cất tiếng hát lảnh lót vui tươi. Dê im lặng đi mà thấy lòng rộn ràng một niềm vui khó tả. Về đến trước cổng nhà, cô gái dừng bước nói:
- Nhà của ta đây rồi, Dê có muốn vào không?
Con Dê ngẩng nhìn nàng với cái nhìn thật tha thiết, rồi nó bỗng quay mình phóng chạy trở về... Cô gái đưa mắt nhìn theo, nàng không hiểu tại sao đột nhiên con Dê bỏ chạy.
* * * * *
Cứ mỗi buổi chiều, khi tan học, thằng Dê tìm đến triền đồi để mong gặp cô gái đã cùng nó kết bạn hôm nào. Nhưng đã năm ngày liền mà cô gái vẫn vắng bóng. Con Dê nhớ mong, chờ đợi. Mãi đến khi bóng tối bao trùm cảnh vật, nó mới buồn bã lủi thủi ra về.
Một hôm, lựa lúc chị Lý vui vẻ, Dê men lại gần nói với mẹ:
- Mẹ ơi! Mẹ cưới vợ cho con.
Chị Lý bật cười:
- Con muốn vợ rồi à? Thôi được, để mẹ kiếm một con dê cái cho con.
- Không, con không chịu Dê cái đâu. Con muốn cưới một cô gái xinh đẹp.
Chị Lý ngạc nhiên:
- Cô gái nào chịu ưng con?
- Con có quen với một cô gái rất đẹp ở làng bên. Con nhất định cưới cô gái ấy vì nàng rất mến con.
- Nhưng biết cha mẹ cô ấy có bằng lòng không?
- Con chắc cha mẹ nàng sẽ bằng lòng.
Anh Lê nghe mẹ con bàn tán, lắc đầu thở ra:
- Con là Dê mà không biết cam phận Dê, lại đèo bồng muốn cưới gái đẹp. Mẹ con tính sao thì tính, nhưng đừng làm cho người ta khinh rẻ dòng họ nhà ta.
Dê lễ phép thưa:
- Cha mẹ cứ an tâm. Con không đến nỗi bất hiếu khiến cha mẹ phải buồn lòng.
Chị Lý thương con, sắm sửa theo Dê đến nhà cô gái. Đến trước cổng, thằng Dê dừng lại dặn dò:
- Xin mẹ rán ẩn nhẫn nhường nhịn, rồi kết quả sẽ tốt đẹp.
- Mẹ hiểu rồi. Vì thương con, dầu phải nhục nhã mẹ cũng vui lòng.
Hai mẹ con tiến vào nhà. Mẹ cô gái thấy có khách lạ dẫn theo một con dê, lên tiếng hỏi:
- Bà đem dê đi bán?
Ông chồng ngồi gần thấy con dê kháu khỉnh cũng hỏi:
- Con dê đẹp đấy chứ! Bà định bán bao nhiêu?
Thằng Dê hổ thẹn, gầm mặt xuống đất. Chị Lý ngần ngại một lúc mới đánh bạo ngỏ lời:
- Không giấu gì ông bà, cháu là con trai của tôi. Hôm nay tôi sang đây để xin cưới cô gái con ông bà cho cháu.
Ông chồng ngạc nhiên trợn mắt:
- Bà có điên không?
Bà mẹ cũng há hốc mồm, giận dữ:
- Bà nói gì kỳ lạ vậy? Ai đi gả con gái cho dê?
Chị Lý rán nhịn nhục, tìm lời lẽ phân trần:
- Cháu tuy là dê nhưng rất thông minh và đã từng học đạo Thánh Hiền với thầy Đồ trong làng. Vả lại, cháu đã từng kết bạn với cô nhà. Xin ông bà gọi cô nhà hỏi qua thì rõ.
Giữa lúc ấy, cô ấy từ trong nhà bước ra. Trông thấy Dê, cô gái mừng rỡ chạy đến bên nó reo lên:
- Ồ, Dê đến thăm tôi đấy à? Tôi đang mong Dê đây.
Thằng Dê ngẩng nhìn nàng, lộ vẻ vui mừng. Bà mẹ ngạc nhiên, ông chồng sửng sốt. Cô gái thấy cổ Dê còn mang vòng hoa, cảm động nói:
- Dê còn giữ vòng hoa kỷ niệm. Dê ngoan lắm!
Rồi nàng ôm chầm lấy cổ Dê, ra chiều yêu mến chân thành.
Bà mẹ cười nhạt, hỏi con:
- Bà đây muốn hỏi cưới con cho Dê đấy. Con có bằng lòng không?
Cô gái ngẩn người suy nghĩ rồi bỗng e thẹn đáp:
- Cha mẹ đặt đâu con xin ngồi đấy.
Lần này bà mẹ càng sửng sốt hơn. Bà ngỡ con gái sẽ quyết liệt từ chối, vì con bà đẹp, không khi nào chịu lấy chồng một con vật ngớ ngẩn như Dê. Lời chấp nhận dễ dàng của con làm cho bà ngỡ ngàng hết sức. Bà không biết ăn nói làm sao bây giờ.
Ông chồng tức giận ra mặt, nhưng ông thâm trầm tìm cách khéo léo để cho mẹ con Dê nản chí rút lui. Ông nghiêm giọng nói với mẹ Dê:
- Con tôi đã ưng thì tôi bằng lòng gả.
Chị Lý mừng rỡ nói:
- Tôi thành thật cảm ơn ông bà.
Ông chồng mỉm cười tiếp:
- Tôi chưa nói hết lời. Xin bà nhớ cho điều này: nội ngày mai, bà phải đem sính lễ đến gồm đủ các món sau đây: Một nắm tóc tiên, một xuyên râu rồng, một chuỗi vàng cốm. Nếu không đủ lễ vật, xin bà đừng đến làm gì.
Chị Lý biết nhà gái muốn từ chối khéo bằng cách đòi hỏi những lễ vật mà chị không thể tìm đâu ra, chị thất vọng cúi đầu buồn bã. Thằng Dê biết ý mẹ, vội đỡ lời:
- Thưa ông, nội ngày mai mẹ con sẽ mang đầy đủ sính lễ đến.
Nghe Dê nói tiếng người rành rẽ, lễ phép, cha mẹ cô gái trố mắt nhìn nó như nhìn một hiện tượng quái gở, lạ lùng. Nhất là cô gái, cô âu yếm nhìn Dê, môi nở nụ cười như muốn nói: “Dê biết nói mà giấu tôi đấy nhé!” Và nàng cảm thấy lòng tràn ngập một niềm vui.
Chị Lý cáo từ cha mẹ cô gái ra về. Ra đến đường, chị Lý thở dài nói với con:
- Con ơi, người ta muốn từ chối nên đòi hỏi những lễ vật lạ đời. Cuộc hôn nhân của con chắc không thành tựu được đâu.
Thằng Dê thản nhiên nói:
- Mẹ yên tâm. Từ giờ đến chiều, thế nào con cũng tìm đủ lễ vật ấy. Mẹ cứ về nhà trước, con phải đi tìm lễ vật ngay.
Đợi mẹ đi rồi, thằng Dê phóng thẳng lên núi. Đến một nơi vắng vẻ, Dê ngửa mặt kêu lên liên tiếp ba tiếng “Be he...ee”. Bỗng từ trên khoảng không ba vì Tiên hiện xuống, tươi cười hỏi:
- Tinh Quân gọi ba lão có chuyện gì?
Thằng Dê ôn tồn nói:
- Phiền ba Chân nhân tìm hộ tôi ba món này: Một nắm tóc tiên, một xuyên râu rồng, một chuỗi vàng cốm. Nội ngày nay phải có đủ.
Một vị Tiên hóm hỉnh hỏi:
- Tinh Quân tìm ba món ấy để làm gì?
Dê vui vẻ đáp:
- Để cưới vợ.
Ba vị Tiên đều cười:
- Tinh Quân cưới vợ thì chúng tôi phải hết lòng.
Dứt lời, ba vị chào Dê rồi biến mất. Trời gần xế chiều, ba vị Tiên lại hiện xuống, trao cho Dê đủ ba lễ vật.
Dê cảm tạ ba Chân Nhân rồi phóng một mạch về nhà, báo tin mừng cho mẹ rõ.
Sáng hôm sau, chị Lý và Dê mang sính lễ đến nhà gái.
Mẹ cô gái và chồng hết sức ngạc nhiên trước các món lễ vật kỳ lạ nhất đời. Họ không biết mẹ con Dê tìm đâu ra các món ấy. Riêng cô gái vui mừng ra mặt, linh tính cho cô biết cô đã chọn người chồng xứng đáng, chớ không phải là hạng tục tử tầm thường.
Suy nghĩ một lúc, cha cô gái nghiêm trang nói:
- Sính lễ đầy đủ, vợ chồng chúng tôi bằng lòng gả con gái cho Dê, song nó phải ở rể ba năm mới được phép cưới. Trong thời gian đó, nó phải hết lòng hết sức giúp việc trong nhà, và điều cần yếu là không được gần gũi hôn thê của nó.
Mẹ con Dê bằng lòng. Thằng Dê đưa tiễn mẹ về, còn nó phải ở lại làm rể. Đợi chị Lý về rồi, cha cô gái mới bảo thằng Dê:
- Từ đây, mày phải siêng năng làm việc.
- Thưa cha, con xin làm việc hết sức mình.
- Mày phải chăn bò.
- Thưa cha, vâng.
- Mày phải cắt cỏ.
- Thưa cha, vâng.
- Sáng mày đưa bò lên núi, tối mới đánh bò về nhà.
- Thưa cha, vâng.
- Đêm mày phải ngủ dưới đất chớ không được gần vợ.
- Thưa cha, vâng.
Tiếng “Vâng” cuối cùng Dê thốt ra với vẻ não nề buồn bực. Ông nhạc gia biết ý, dằn mặt nó ngay:
- Mày phải làm đúng điều ta dặn; nếu không, ta sẽ không cho mày cưới vợ về đâu. Bắt đầu ngày mai, mày đưa bò lên núi chăn, nghe chưa?
- Thưa cha, con xin làm đúng lời cha dạy.
Chiều hôm đó, rỗi rảnh, thằng Dê thơ thẩn một mình trong vườn. Nó nhớ nhà, nhớ cha mẹ, nhớ thầy, nhớ bạn, nhớ khóm trúc bờ ao phía sau nhà, nhớ những bồn hoa nó cùng bạn vun trồng trước nhà thầy.
Đang mơ mộng, nó bỗng nghe tiếng cười khúc khích phía sau. Nó ngảnh lại, thấy vị hôn thê đang đứng tựa gốc cam nhìn nó.
Cô gái đến gần Dê, dịu dàng hỏi:
- Anh đang mơ mộng gì đó?
- Anh đang nhớ nhà.
Cô gái nhoẻn cười trách:
- Anh biết nói, sao gặp nhau lần đầu, anh lại giấu em?
- Lúc ấy anh lên tiếng, em sẽ hoảng sợ chạy mất.
Cô gái gật đầu ra vẻ đồng ý:
- Anh khôn thấy mồ, anh làm bộ như hiền lành, ngoan ngoãn lắm.
- Có như thế, em mới chịu kết bạn với anh chứ.
- Đã vậy còn đòi cưới người ta.
- Vậy mà người ta ưng ngay mới là lạ chớ.
Cô gái e thẹn cúi đầu. Một lúc sau, nàng ngỏ lời an ủi:
- Anh đừng buồn cha mẹ em. Rán ẩn nhẫn một thời gian, rồi chúng ta sẽ đoàn tụ với nhau.
- Anh không buồn đâu em. Cuộc đời anh không phải là cuộc đời chăn bò. Anh quyết xây dựng một tương lai rực rỡ.
Cô gái cười thật tươi:
- Em tin anh lắm.
Thế là từ hôm sau, mỗi buổi sáng tinh sương, thằng Dê đã lo đuổi bầy bò lên núi. Trong khi đoàn bò ăn cỏ, nó lấy sách ra học. Nó quyết chí lập thân nên cố gắng học tập. Thỉnh thoảng, nó lén đến thăm thầy Đồ nhờ thầy chỉ dẫn. Thấy nó có chí, thầy Đồ tận tình chỉ dạy, lại tặng nó thật nhiều sách để nó tự học thêm. Được gần ba năm, cũng là ngày sắp mãn hạn ở rể, thằng Dê đã học thông hết sách vở của ông Đồ.
Một hôm, Dê thủ thỉ với vợ:
- Anh nghe đồn Triều đình sắp mở khoa thi.
Cô gái thành thật nói:
- Đúng rồi, chỉ một tuần lễ nữa, nhà Vua cho mở khoa thi Đình.
- Anh muốn xuống Đế đô dự thi.
- Anh là Dê, làm sao vào Triều thi được?
- Chúng ta cứ đến đó, anh sẽ có cách vào thi.
- Em thì tin anh rồi nhưng sợ cha mẹ không cho đi.
- Em cứ trình cho cha mẹ rõ.
Chiều chồng, cô gái trình ý muốn của chồng cho cha mẹ. Ông cha vừa nghe nói đã trề môi chế nhạo:
- Xưa nay có nghe ai nói Dê đi thi bao giờ. Dê mà cũng muốn làm ông Cống ông Nghè!
Bà mẹ lắc đầu nói:
- Thôi đi, con ơi. Hãy an phận cho xong, đừng ham thi cử mà người ta cười cho thúi mặt.
Lúc ấy, Dê mới cương quyết nói:
- Xin cha mẹ cứ cho vợ chồng con đi. Nếu con không thi đỗ, xin cha mẹ cứ làm thịt con như làm thịt một con bò.
Ông cha gằn giọng nói:
- Được rồi, mày muốn đi đâu thì đi cho khuất mắt. Nhưng liệu hồn, nếu thi rớt thì đừng hòng cưới vợ, nghe con?
Đêm ấy, cô gái lo sửa soạn hành lý để ngày mai đưa chồng đến Tràng An. Vừa sửa soạn nàng vừa nói với chồng:
- Làng ta chưa có ai làm đến ông Cống. Vậy anh ráng thi đỗ làm ông Cống, nha anh!
- Không, anh không muốn làm ông Cống.
- Vậy chớ anh muốn làm gì?
- Anh muốn làm ông Nghè. Để rồi đây:
“Vinh quy bái tổ về làng,
Ngựa anh đi trước, võng nàng theo sau”