- 6 -

Trước lúc trời sáng bạch, Pedro Páramo ngồi trên chiếc ghế mây đã cũ đặt ngay cạnh cửa lớn của ngôi nhà ở điền trang Media Luna. Có lẽ đã ba giờ liền ngài ngồi đơn độc ở đấy. Ngài không ngủ. Ngài quên ngủ và quên cả thời gian: “Những người già chúng ta ngủ ít, hầu như không bao giờ ngủ. Đôi lúc ta ngủ lơ mơ nhưng lại vẫn suy nghĩ miên man. Tư lự, đó là điều duy nhất còn lại đối với ta”. Sau đó ngài nói to thành tiếng: “Không còn lâu nữa, không còn lâu nữa”.

Rồi ngài lại tiếp tục nói: “Susana em ơi, em đã ra đi từ lâu, lâu lắm rồi. Giờ đây ánh sáng vẫn như thuở ấy, nó không quá đỏ bầm nhưng vẫn là thứ ánh sáng thảm hại ấy; không mang hơi nóng vì bị màn sương tráng bao bọc lại. Ở đây, ngay bên cánh cửa này, anh ngồi ngắm buổi bình minh đang đến, ngắm nhìn em lúc ra đi: Em vẫn đi trên con đường lên trời và ở nơi trời đất bắt đầu tỏa sáng thì em xa dần xa dần, ngày một mờ đi trong bóng tối của mặt đất.

Đó là lần cuối cùng anh nhìn thấy em. Em đi trên con đường mòn mà thân em chạm hoài vào những cành lá nơi thiên đường, với hơi thở của mình em mang theo những tàu lá cuối cùng của nó. Rồi em biến mất. Anh gọi với theo em: hãy về với anh, hỡi Susana thân yêu”.

Pedro Páramo mấp máy hoài đôi môi, rầm rì nói. Sau đó ngài mím miệng lại và lim dim đôi mắt nơi ánh sáng yếu ớt của buổi mai soi mình vào.

Trời sáng.

Cũng vào đúng giờ ấy, trong lúc bà mẹ của Gamaliel Villalpando, doña Inés, đang quét đường ngay trước cửa quán rượu của con trai bà, thì Abundio Martinez đến và theo cửa hé mở anh bước vào nhà. Anh bắt gặp Gamaliel với chiếc mũ che mặt để ruồi khỏi quấy rầy mình đang ngủ trên quầy bán hàng. Anh ta phải đợi khá lâu cho tới khi chủ quán thức dậy. Anh ta phải đợi cho đến khi doña Inés làm xong công việc quét dọn ngoài đường và cho đến khi bà trở vào lấy cán chổi ngoáy vào sườn con trai và gọi:

- Dậy đi nào. Có khách đợi đây này.

Anh chàng Gamaliel uể oải ngồi dậy. Miệng gầm gừ mấy tiếng. Đôi mắt anh ta đỏ ngầu máu vì phải thức đêm quá nhiều, vì phải thù tiếp bọn người có máu uống rượu và do đó anh chàng cùng say rượu với họ. Lúc này anh chàng đã ngồi dậy ngay trên mặt quầy hàng, miệng lẩm bẩm chửi rủa mẹ mình, chửi rủa chính mình và đôi lúc anh chàng bâng quơ chửi đời cũng chỉ như cái con c. mà thôi. Sau đó hai tay kẹp trong bẹn, lấy hơi ấm anh nằm xuống rồi ngủ trong khi đó miệng vẫn lèm bèm chửi bới:

- Tôi chẳng có tội gì trong việc vào giờ này bọn say vẫn nhởn nhơ đi lại.

- Thật đáng thương cho con tôi. Abundio hỡi, hãy tha thứ cho nó. Thằng khốn ấy thức suốt đêm để thù tiếp một số khách hàng đến uống rượu. Chuyện gì khiến anh đến đây sớm thế?

Bà nói như gào bởi Abundio điếc.

- Con chỉ cần một cút rượu thôi.

- Cô Refugio nhà anh lại bị ngất phải không?

- Thưa mẹ Villa, nhà con đã mất rồi. Chết vào lúc gần mười một giờ tối qua. Con đã phải bán hết cả đàn lừa để chạy chữa cho nhà con. Người ta bảo rằng con mà phải bán đến thứ đó là vì con đã khánh kiệt rồi.

- Ta chả nghe rõ anh đang nói gì hết. Hay là anh không nói phải không? Anh nói gì thế?

- Con nói rằng cả đêm qua con thức để trông nom nhà con đã chết, để trông nom cô Refugio đã chết. Cô ta đã tắt thở đêm qua mà, bà ạ.

- Thảo nào mà ta ngửi thấy mùi người chết. Sự thể là thế này: Chính ta đã bảo với thằng Gamaliel rằng: “Ta đánh hơi thấy có ai chết ở trong làng mình thì phải”. Nhưng nó không thèm để ý đến lời ta nói. Vì phải thù tiếp khách uống rượu, thằng khốn nhà ta cũng say rượu. Và như anh đã biết đấy, khi nó say rượu thì nó cười tất cả và chẳng thèm nghe lời ta. Nhưng anh sẽ nói gì với ta nào? Anh đã mời người đến dự đám tang chưa?

- Chưa một ai đến, mẹ Villa ạ. Vì thế mà con đến đây mua rượu để giải buồn.

- Anh thích uống rượu suông phải không?

- Đúng thế, mẹ Villa ạ. Uống rượu suông để mau say hơn mà. Mẹ hãy đem rượu cho con mau lên kẻo con đang vội.

- Ta sẽ bán rẻ gấp đôi cho anh vì cái tình giữa anh với ta. Anh hãy về nói với người xấu số rằng ta lúc nào cũng kính trọng cô ấy và rằng khi nào cô ấy lên đến thiên đường thì nhớ đến ta nhé.

- Vâng ạ, con xin nói ạ.

- Anh hãy nói trước khi uống hết rượu đấy.

- Con sẽ nói ạ. Con biết rằng nhà con cũng cậy nhờ mẹ cầu nguyện cho cô ấy. Con cũng nói để mẹ biết rằng nhà con chết không được ai cầu nguyện cho cả vì chẳng một ai tới làm lễ xưng tội và làm lễ ban Thánh thể.

- Sao kia? Anh không đến mời cha Rentería sao?

- Con có đi mời. Nhưng người ta bảo con biết rằng cha đã lên núi.

- Núi nào kia?

- Ở trên rừng xanh núi đỏ ấy. Mẹ nên nhớ rằng ở trên ấy người ta đang nổi dậy.

- Vậy là cha cũng nổi loạn à? Thật đáng thương cho chúng ta quá, Abundio ạ.

- Đối với chúng ta việc nổi loạn ấy chẳng có ảnh hưởng gì, mẹ Villa ạ. Nó chẳng tước đoạt gì của chúng ta mà cũng chẳng mang lại lợi ích gì cho chúng ta. Mẹ hãy cho con cút rượu nữa nào. Có mấy người biết việc đó đâu, như cái thằng Gamaliel đã lại ngủ khì rồi.

- Nhưng xin anh đừng quên nói với Refugio rằng cô hãy cầu khẩn Chúa giúp ta vì ta cần lắm đấy, nghe chưa.

- Mẹ cứ yên tâm. Khi về tới nơi con sẽ nói ngay mà. Nếu việc đó thật cần thiết và để cho mẹ thật yên lòng con sẽ buộc nhà con phải hứa hẹn bằng lời nói hẳn hoi.

- Chính thế đấy. Anh hãy làm đúng như thế nhé. Bởi vì như anh đã biết đàn bà là thế nào rồi. Vậy cứ buộc họ phải thực hiện lời hứa ngay lập tức.

Abundio lại để thêm hai mươi xu nữa lên mặt quầy bán hàng:

- Mẹ hãy bán cho con một cút nữa, mẹ Villa ạ. Và nếu mẹ cho con thêm chút đỉnh nào nữa thì đó là do lòng tốt của mẹ đấy nhé. Điều duy nhất mà con hứa với mẹ là con sẽ uống chỗ rượu này ở ngay bên cạnh thi hài nhà con, bên cạnh Cuca của con.

- Thôi, anh hãy đi đi, đi mau lên trước khi con trai ta thức dậy. Sau một bữa say rượu khi thức dậy bao giờ nó cũng cáu kỉnh. Thôi, anh hãy biến đi và đừng quên điều ta nhờ vả vợ anh đấy.

Anh ra khỏi quán rượu hắt hơi liên tục. Rượu đúng là như lửa. Nhưng người ta bảo anh rằng uống càng nhanh thì rượu càng bốc nhanh hơn, thế là anh tu hết ngụm rượu này đến ngụm rượu khác. Lấy vạt áo che miệng lại, anh phả hơi ra đằng mồm để rồi mũi lại hít đầy mùi rượu. Sau đó anh định bụng đi thẳng một mạch về nhà kẻo Refugio đang đợi mình nhưng rồi anh rẽ ngoặt đi vào đường khác để rồi ra khỏi làng men theo đường mòn.

- Damiana! - Pedro Páramo gọi. - Hãy ra xem cái gã đàn ông đang từ ngoài đường đi vào cần gì nào.

Abundio vẫn tiếp tục tiến bước mà chân nam đá chân chiêu, mà cái đầu anh cứ chúi hoài về phía trước, mà đôi lúc anh phải bò bốn chân. Anh cảm thấy mặt đất đang quặn lại, đang chao đảo ngả nghiêng xung quanh mình, rồi lại buông tuột mình ra. Anh chạy theo để ôm lấy nó rồi khi anh nắm được nó thì nó lại đi mất rồi. Cứ như thế anh mải miết đuổi theo cho đến khi đứng trước hình ảnh một người đàn ông ngồi trước cửa. Rồi anh dừng lại:

- Hãy thương tôi cho tôi ít tiền để tôi chôn cất vợ mình, - anh nói.

Damiana Cisneros cầu nguyện: “Lạy Chúa lòng lành hãy thương lấy chúng con, hãy giải thoát chúng con khỏi mọi mưu toan của kẻ ác”. Rồi hai tay chắp lại làm dấu chữ thập bà chỉ vào mặt anh.

Abundio Martinez nhìn thấy mặt người đàn bà có đôi mắt hoảng hốt đang giơ hai tay làm dấu chữ thập về phía mình, thế là anh đâm sợ hãi. Anh nghĩ rằng quỷ dữ đã theo mình đến tận đây, rồi anh quay lưng lại chờ xem có nhìn thấy một hình thù ghê tởm nào không. Khi không nhìn thấy một ai, anh nhắc lại:

- Tôi đến đây nhờ lòng từ thiện của các ngài, xin các ngài giúp cho chút đỉnh để tôi về mai táng cho người vợ quá cố của mình.

Mặt trời hắt nắng lên lưng anh. Cái ông mặt trời ấy vừa mới mọc, dường như hãy còn lạnh giá, mờ ảo núp sau tấm màn bụi của mặt đất.

Pedro Páramo giấu mặt trong những tấm chăn như thể ngài đang chạy trốn ánh sáng, trong khi đó những tiếng kêu cứu của Damiana khẩn thiết vang xa qua những cánh đồng rộng mênh mông: “Chúng đang giết chết don Pedro”.

Abundio Martinez nghe thấy người đàn bà kia đang kêu cứu. Anh không biết làm thế nào để dập tắt những tiếng kêu ấy. Anh chẳng suy nghĩ được gì hết. Anh cảm thấy ở nơi rõ xa cũng đang nghe rõ những tiếng kêu của bà già. Có lẽ, ngay cả vợ anh cũng đã nghe rõ bởi vì, những tiếng kêu ấy khiến anh choáng tai mặc dù anh cũng chẳng hiểu điều người ta nói. Anh nghĩ đến vợ mình đang nằm đơn độc trên chiếc giường nan ở ngoài sân do chính tay anh đã mang ra đấy để cho thoáng và do đó khỏi bị trương thối quá nhanh. Đó là Cuca, người mà đêm qua vẫn còn chung chăn gối với anh, rất tươi vui, và nghịch ngợm như một con ngựa non, hết hôn anh lại lấy sống mũi kỳ sống mũi anh. Đó là người đàn bà đã đẻ cho anh một đứa con chết ngay lúc vừa lọt lòng mẹ. Người ta bảo rằng đó là vì cô không có khả năng vì mắc các chứng bệnh như: mắt quỷ, sốt rét và hay trướng bụng và còn biết bao thứ bệnh nữa mà tôi không biết hết, theo như lời viên bác sĩ đã tới thăm bệnh cho cô vào giờ hấp hối. Để mời được ông ta về nhà, anh đã bán tất cả các con lừa cuối cùng để trả tiền công mà ông ta đòi quá đắt. Cuối cùng tiền vẫn mất tật vẫn mang... Đó là Cuca mà giờ đây đang nằm ngoài trời, dưới sương sớm, với đôi mắt đã khép lại, không thể nhìn được buổi bình minh; không nhìn được mặt ông trời hôm nay, cũng không nhìn được ông mặt trời ngày mai.

- Hãy giúp tôi với, - anh nói. - Hãy cho tôi chút đỉnh nào.

Nhưng ngay chính anh cũng không nghe rõ lời anh nói. Những tiếng kêu của người đàn bà kia đã khiến anh điếc đặc.

Một số chấm đen đi trên con đường Comala. Những chấm đen ấy nhanh chóng chuyển thành những người đàn ông, rồi ngay lập tức chúng đã ở bên cạnh anh. Damiana Cisneros thôi không kêu cứu nữa. Bà cũng không còn làm dấu chữ thập nữa. Giờ đây bà ta ngã lăn xuống đất, miệng há ra như thể đang ngáp.

Những người đàn ông mới đến nâng bà dậy và đưa bà vào ngay trong phòng trong.

- Thưa ông chủ, ông chủ có việc gì không ạ? - Người ta hỏi ngài.

Pedro Páramo ngẩng mặt lên, lắc đầu.

Bọn họ tước vũ khí của Abundio. Đó là con dao đẫm máu đang nằm trong tay anh.

- Hãy theo chúng tôi mau, - bọn họ nói với anh. - Anh đã dính líu vào chuyện chẳng lành rồi.

Anh đi theo bọn họ.

Trước khi bước vào làng anh xin phép họ được dừng lại. Anh đứng tránh sang một bên đường rồi nôn ra một bãi nước nhớt màu vàng giống như nước mật. Anh nôn thốc nôn tháo như đã uống vào bụng hàng chục lít nước. Thế rồi anh bắt đầu cảm thấy đầu mình nóng như lửa bốc và lưỡi anh cứng lại.

- Tôi say rượu, - anh nói.

Anh trở lại nơi bọn đàn ông đang đợi mình. Anh gục đầu lên vai họ. Những người này kéo lê anh đi trong khi mũi bàn chân anh vạch một đường rãnh trên mặt đất.

Phía sau họ, ngồi trên chiếc ghế mây của mình, Pedro Páramo nhìn đoàn người đang đi vào trong làng. Ngài cảm thấy rằng vào lúc muốn giơ cánh tay lên thì nó đã rơi ngay xuống gối mình nhưng ngài vẫn không để ý tới hiện tượng này. Hằng ngày ngài đã quen thấy một số bộ phận trên cơ thể mình chết đi. Ngài nhìn chúng như thể nhìn thiên đường rung chuyển đang để rơi những tàu lá của chính nó: “Mọi thứ đều đi đúng con đường của nó. Tất cả đang tàn tạ”. Sau đó ngài trở lại với những suy tư của mình.

“Susana em ơi, - ngài nói, sau đó nhắm mắt lại, - xin em hãy trở về...

... Có một vầng trăng lớn ngay giữa thế gian này. Anh không còn mắt để mà nhìn em nữa. Ánh trăng rọi khắp mặt em. Anh nhìn không chán cái hình ảnh ấy vốn là em. Mềm mại, được mặt trăng vuốt ve, miệng em căng phồng, ướt át lấp lánh những vì sao. Thân em như nước về ban đêm yên tĩnh trong suốt không một vết gợn. Susana, Susana San Juan”.

Ngài muốn vung tay lên để nhìn cho rõ hình ảnh ấy nhưng hai bẹn ngài kẹp chặt nó lại như thể cái bàn tay ấy là đá. Ngài lại muốn giơ bàn tay khác lên nhưng nó lại từ từ rơi xuống một bên, cho đến khi rơi xuống mặt sàn, như thể là một chiếc nạng chống vào cái vai không xương của ngài.

“Đây chính là cái chết của ta!”. Ngài nói.

Mặt trời chạy vòng quanh các vật thể và đã trả lại cho chúng cái hình thức vốn có của chúng. Mặt đất đổ nát đang ở trước mặt ngài. Đôi con mắt ngài hầu như đang động đậy, nhảy từ ký ức này sang ký ức khác, để xóa nhòa hiện tại của mình. Bỗng nhiên trái tim ngài ngừng đập rồi dường như thời gian cũng ngừng trôi, cả không khí cuộc đời cũng đọng lại.

“Miễn sao không phải là một đêm mới”, ngài nghĩ.

Bởi vì ngài sợ những đêm đen vẫn thường dày đặc bóng ma. Ngài sợ đêm tối sẽ giam ngài cùng với những bóng ma. Vì thế mà ngài sợ.

“Ta biết rõ rằng chỉ ít giờ nữa thôi, Abundio, với đôi bàn tay đẫm máu sẽ đến đây, để xin ta giúp đỡ chút đỉnh mà ta đã từ chối hắn. Mà ta thì không còn tay nữa để che mặt và nhờ đó khỏi phải nhìn hắn. Ta sẽ phải nghe hắn nói cho tới khi tiếng nói ấy tắt đi cùng với ánh ngày, cho đến khi giọng nói của hắn lạc đi.”

Ngài cảm thấy có một vài bàn tay cùng nắm lấy vai mình và xốc cơ thể ngài dậy, cho nó thẳng lên.

- Con đây ạ, thưa don Pedro, - Damiana nói với ngài.

- Ngài không muốn con mang cơm cho ngài sao?

Pedro Páramo trả lời bà:

- Ta đi đến đó. Ta đi mà.

Ngài vịn vào hai cánh tay của Damiana Cisneros rồi định cất bước đi. Sau mấy bước đi chậm chạp và nặng nề ngài ngã vật ra trong lúc bụng vẫn thầm khẩn, nhưng ngài không hề nói ra miệng lấy một lời. Ngài ngã bịch xuống đất và thân thể ngài tơi tả tung ra từng mảnh vụn, cứ như tấm thân ngài là một nắm đá sỏi được gá vào nhau.

HẾT

Chú thích:

[1] Kẻ lang thang

[2] Tên gọi thân mật của tên Dolores

[3] Một loại hoa dại màu tím, hoặc chỉ một loài bọ cánh cứng, hoặc pháo hoa bé tự chế. Có lẽ ở đây tên Saltaperico ý chỉ nhảy nhanh như bọ. (BT)

[4] Tên gọi thân mật của Ana.

[5] Vũ khúc của người Anh-điêng Mexico.

[6] Tiếng Latinh: Hãy yên nghỉ.

[7] Một loại rương bằng da của người da đỏ Mexico.

[8] Biệt danh hay đặt cho người đi khập khiễng, chân bị dẹo. (BT)

[9] Một cách gọi thân mật tên Miguel.

[10] Một cách gọi thân mật của tên Susana.

[11] Hay còn gọi là cuộc nổi loạn Cristero (1926-1929) của những người nổi dậy ở Mexico chống lại các bộ luật chống giới giáo sĩ và giáo hội. (BT)

[12] Một loại nho đặc sản ở châu Mỹ xích đạo.

[13] Một loại rượu cất từ nước mật hoặc từ mầm cây thùa.

[14] Nguyên văn là Tartamudo.

[15] Tên một loại rắn chúa Mexico.

[16] Pancho Villa (1887 - 1923): lãnh tụ nông dân Mexico, người tiếp tục cuộc cách mạng của Madero chống lại Huerta và Carranza, bị giết năm 1923.

[17] Venustiano Carranza (1859-1920): Chính khách Mexico, làm tổng thống từ 1914 đến 1920, bị ám sát năm 1920.

[18] Álvaro Obregón (1888-1928): Tướng Mexico, người tiếp tục đường lối của V. Carranza. Ông làm tổng thống Mexico từ 1920 đến 1924, bị ám sát vào năm 1928 sau khi thắng cuộc bầu cử tổng thống.

.