Chuyện thứ tư Lược khảo không chính thứcvề Oklahoma

Oklahoma - cái tên này bắt nguồn từ bộ lạc Choctaw - có nghĩa là “người da đỏ”.

Oklahoma bắt đầu có tư cách một tiểu bang kể từ ngày 16-11-1907, bang thứ 46 trong tổng số 50 bang của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Trên mọi phương diện, Oklahoma là một bang đặc biệt. Thực tế là những người tạo ra bang này chưa bao giờ có ý định tạo ra nó như là một “bang” của Mỹ - nghĩa là ngang bằng với New York, California, Michigan, hay Massachusetts. Oklahoma là miếng thịt bạc nhạc mà nước Mỹ giành cho người da đỏ. Nó được thành lập chỉ như là cái rọ lớn để nước Mỹ dồn người da đỏ vào đó, tránh cái gai trong mắt chính quyền.

Cần phải tưởng tượng thế này:

Nước Mỹ vốn thuộc về người da đỏ.

Trên mảnh đất trù phú mà ngày nay được gọi là Hợp chủng Quốc Hoa Kỳ, hàng ngàn năm trước chỉ có những bộ lạc da đỏ sinh sống. Những nơi mà ngày nay người ta trồng ngô, xây nhà máy, xây cao ốc, xây nhà ga xe điện ngầm, mở rạp chiếu phim, dựng công viên Disney - trước đây là nơi người da đỏ săn bắn, sinh sống. Những Dream City, những Kansas City, những Oklahoma City của ngày này - trước đây là thảo nguyên rộng lớn của người da đỏ, nơi hàng đàn trâu rừng chạy lồng, ngựa hoang, và các loại động vật khác chung sống.

Sau khi Columbus phát hiện ra châu Mỹ, các nước lớn ở châu Âu thi nhau đưa người tới lục địa mới này. Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và bất kỳ nước nào có thể mạnh về hàng hải đều đã vượt biển đổ bộ lên tân thế giới. Họ đi theo hai nhóm với hai mục đích: một là những người di dân tự do muốn rời châu Âu vì những lý do chính trị và kinh tế, đến đất mới để bắt đầu cuộc sống mới; hai là quân đội và chính quyền thực dân tới khai thác đất mới để làm giàu cho bản địa.

Trong vòng hai thế kỷ sau khi những người châu Âu đầu tiên đổ bộ lên bờ biển Đại Tây Dương của nước Mỹ, người da đỏ liên tục bị dồn đuổi vào sâu dần trong lục địa - chỗ hiện nay là đồng bằng lớn và các vùng núi cao. Ban đầu người da trắng dễ dàng thuần phục được người da đỏ bằng gươm giáo súng đạn và cả những “phép màu” của thế giới văn minh; khiến cho người da đỏ coi họ là Chúa Trời. Tuy nhiên, khi thực dân Anh và Pháp lấn tới chiếm đất - thứ có ý nghĩa thiêng liêng trong đời sống người da đỏ - thì các cuộc chiến bắt đầu nổ ra. Cuộc chiến giữa người da đỏ và thực dân Anh, Pháp kéo dài cho đến năm 1763 thì tạm thời ngừng lại khi Anh tuyên bố không cho phép người da trắng vượt qua khỏi dãy Appalachian, phần phía bên kia trở đi là đất của người da đỏ.

Khi cách mạng Mỹ nổ ra giữa thực dân Anh với dân di cư tự do từ châu Âu sang và nay được coi là những người chủ thực sự đầu tiên của Mỹ, nước Anh đã mua chuộc rất nhiều bộ lạc da đỏ để chống lại người Mỹ. Sau khi Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ ra đời vào năm 1776, đến lượt mình, chính quyền Mỹ bắt đầu mở rộng đất về phía Tây (về hướng California) vốn vẫn do người da đỏ chiếm giữ. Công cuộc mở rộng này đưa đến một tất yếu: nếu không thể thương lượng thì chính quyền Mỹ buộc phải tiêu diệt người da đỏ. Họ đã chọn cách thứ hai. Tuy thế, cuộc chiến đã không diễn ra với một chiến thắng dễ dàng vì người da đỏ chống cự quyết liệt.

Cuối cùng, để nhổ cái gai là dân da đỏ ra khỏi mắt, chính quyền Mỹ tính đến một giải pháp hòa bình hơn: đó là thành lập một cái gọi là Lãnh thổ cho người da đỏ (Indian Territory) vào đầu thế kỷ 19. Năm 1830, đạo luật thành lập lãnh thổ này được Quốc hội Mỹ thông qua. Nó nghiễm nhiên tạo lập một biên giới giữa một nửa phần đất bên Đông nước Mỹ thuộc về người da trắng và một phần đất bên Tây thuộc về người da đỏ. Lãnh thổ này bao gồm phần lớn đất đai của các bang Nebraska, Kansas và Oklahoma ngày nay; và biên giới hai khu vực cũng nằm dọc các bang này.

Tuy nhiên lãnh thổ này kéo dài chỉ được 25 năm. Đến giữa thế kỷ 19, sau khi người da trắng phát hiện ra vàng ở phía bờ Tây nước Mỹ, công cuộc tiến về miền Tây để đào vàng đã phá tan biên giới nói trên. Để mở đường cho người da trắng đi về miền Tây - chủ yếu theo đường 66 nổi tiếng - chính quyền Mỹ đã thẳng tay đàn áp các bộ lạc da đỏ. Rất nhiều máu và nước mắt đã đổ xuống để mở đường cho việc tìm vàng - công cuộc tích tích lũy tư bản của nước Mỹ.

Trong một nỗ lực cuối cùng để giải quyết dứt điểm vấn đề người da đỏ, nước Mỹ quyết định ký một loạt hiệp ước vào nửa cuối thế kỷ 19, theo đó thành lập các khu tự trị cho các bộ lạc da đỏ và yêu cầu các bộ lạc di dân tới sống vĩnh viễn ở đó, tách rời tương đối với xã hội da trắng. Đất đai này chủ yếu là Oklahoma bây giờ. Năm 1866, tổng thống Ulysses Grant đã ký “Hiệp định hòa bình” với các bộ lạc. Tuy trên danh nghĩa, chính quyền liên bang tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho những người vốn làm chủ đất đai của nước Mỹ nhưng trên thực tế, họ muốn tiêu diệt người da đỏ, bằng vũ lực và sau đó là bằng văn hóa. Sau Hiệp định hòa bình, quân đội Mỹ ép các bộ lạc da đỏ tới các khu tự trị - những mảnh đất hoang cằn, hầu như không thể canh tác được. Rất nhiều người da đỏ đã chết trong các cuộc di dời này. Và vì thế, hành trình của người da đỏ tới các khu tự trị do chính quyền Mỹ chỉ định được gọi là “Hành trình nước mắt” (Trail of tears).

Oklahoma ngày nay có gần 40 bộ lạc sống trong các khu tự trị riêng: Osage, Ogsie, Cherokee, Choctaw, Chickasaw, Kickapoo, Dalaware, Souk and Fox, Ponca, Shawnee, Seminole, vân vân... Trên đất đai của các khu tự trị, người da đỏ thực tế sống lẫn với người da trắng và đang bị pha tạp dần. Họ kiếm sống bằng các công việc thông thường; ngoài ra các bộ lạc có thể mở sòng bạc, buôn bán, khai thác dầu để kiếm tiền.

Người da đỏ biết rằng họ đã thua vĩnh viễn.

Không bao giờ họ còn là chủ trên đất đai Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ nữa.

Cái mà họ còn chỉ là một nền văn hóa da đỏ mà những người như ông Tom Connor và cô Jennifer đang cố gắng giữ gìn.

☆☆☆