- 8 - LOÉT BAO TỬ

HỎI:

Tôi năm nay 32 tuổi, khoảng vài tháng nay tôi hay bị đau phía bụng trên. Đói thấy đau, ăn vào thì bớt. Cứ bị đi bị lại hoài, xin hỏi có phải đó là triệu chứng của loét bao tử không? Có cách nào chữa dứt không?

Trần Văn B.

ĐÁP:

Những triệu chứng ông vừa kể: đau vùng bụng trên ở giữa rốn và phía dưới chấn thủy với đặc điểm khi đói thấy đau và cơn đau giảm đi sau khi ăn là triệu chứng của bệnh loét bao tử do chất acid tiết ra quá nhiều. Ta thường gọi chung là loét bao tử nhưng thực ra phần lớn các trường hợp là loét ở phần đầu của ruột non thập nhị chỉ tràng (duodenum), chỗ gần sát với bao tử. Loét tại chính bao tử xảy ra ít hơn, triệu chứng không rõ rệt và ở người lớn tuổi hơn. Tuy nhiên lý do gây loét cũng giống nhau là do chất acid trong bao tử tiết ra nhiều quá, trong khi mức đề kháng của màng nhầy bị yếu, mất quân bằng làm những tế bào ngoài cùng của màng nhầy bị hư hoại và sau cùng bị lở loét.

Loét bao tử là một bệnh kinh niên và hay trở đi trở lại. Số người bị bệnh này rất nhiều, tuy nặng nhẹ khác nhau, trung bình 10 người có thể 1 hay 2 người bị bệnh này. Yếu tố di truyền cũng khá quan trọng, trong khoảng 50% trường hợp loét bao tử người bệnh có chất pepsinogen trong máu cao hơn bình thường, chất này cũng là một trong những nguyên nhân dễ gây ra loét bao tử, và đặc tính cao pepsinogen này là một đặc tính di truyền.

Hút thuốc lá nhiều cũng dễ bị loét bao tử. Thực sự thuốc lá không làm cho chất acid tiết ra nhiều hơn, tuy nhiên chất nicotine của thuốc lá có tác dụng làm giảm đi chất bicarbonate của tùy tạng tiết ra để trung hoà acid, vì thế làm mất cân bằng giữa tác dụng của acid và mức đề kháng, gây ra loét. Người hút thuốc lá nhiều không những dễ bị loét, còn làm cho trị liệu khó khăn hơn nhiều. Người bình thường uống thuốc vào bớt ngay, người hút thuốc nhiều thuốc chữa ít có tác dụng và những biến chứng của loét bao tử dễ xảy ra và nặng hơn.

Yếu tố tâm lý cũng quan trọng. Người bị dồn ép tâm lý (stress) nhiều dễ bị bệnh loét bao tử. Lo âu kinh niên cũng thế, dễ gây ra bệnh này.

Định bệnh loét bao tử tương đối dễ dàng nếu triệu chứng xảy ra như kể trên: đau khi đói, ăn vào bớt đau hay uống thuốc chống acid như Maalox, Mylanta..v..v. thấy bớt đau. Tuy nhiên nhiều người có triệu chứng này không hẳn đã bị loét thực sự, vì thế muốn biết đích xác có loét hay không phải chụp hình bao tử bằng cách uống thuốc Barium vào bao tử và chụp quang tuyến X. Chụp hình bao tử cũng chỉ định được khoảng 80% trường hợp. Xác định rõ ràng hơn nữa phải soi bao tử gọi là endoscopy. Dùng một ống soi dài quan sát bằng kỹ thuật fiber optic có thể bẻ cong được luồn từ miệng xuống thực quản và bao tử xuống đến ruột non thập nhị chỉ tràng và quan sát trực tiếp hoặc chụp hình. Định bệnh bằng cách soi này có thể kiếm được 100% trường hợp bị loét bao tử. Ngoài ra còn có thể cắt một miếng nhỏ màng nhầy gọi là biopsy để xem dưới kính hiền vì tìm trường hợp ung thư bao tử. Một số bệnh nhân có triệu chứng như loét bao tử nhưng thực sự do ung thư gây ra. Chỉ có phương pháp soi và làm biopsy mới có thể định bệnh sớm và giải phẫu chữa trị kịp thời được. Phần lớn các trường hợp ung thư bao tử khi tìm ra thường quá muộn và không chữa được.

Chữa trị bệnh loét bao tử hiện nay rất có hiệu quả. Trước hết là những loại thuốc kháng acid như Maalox, Mylanta, Digel v..v... có thể mua không cần toa, uống hai muỗng canh ngày 4 lần có thể làm bớt đau và làm loét chóng lành hơn. Một loại thuốc bảo vệ màng nhầy bao tử gọi là Carafate cũng hữu hiệu. Tuy nhiên hiện nay có những thuốc hiệu quả hơn nhiều gọi là H-2 antagonists như Tagamet, Zantac, Pepcid, Axid. Một loại thuốc mới nữa là Prilosec cũng rất hiệu nghiệm. Những loại thuốc mới này làm giảm đau nhanh hơn và vết loét bao tử chóng lành hơn sau khi uống thuốc khoảng 4 đến 6 tuần lễ.

Điều trở ngại là tuy hiệu quả ngay, các thuốc này không trị tuyệt được vì ngưng thuốc, bệnh loét bao tử sẽ trở lại. Thông thường sau khi chữa lành rồi, trong vòng một năm sẽ có 60% số bệnh nhân bị loét bao tử lại và sau hai năm con số tăng lên đến 80-90%. Phần lớn các trường hợp có thể dùng thuốc như Tagamet, Zantac..v...v.. trị lại từ 4 đến 6 tuần lễ liên tục hoặc để ngừa có thể uống mỗi tối một viên để chặn. Nhiều người phải dùng thuốc từ năm này sang năm khác. Các thuốc này tương đối ít gây biến chứng tuy ở người lớn ttuổi có thể xảy ra.

Một số khảo cứu gần đây cho thấy lý do loét bao tử trở đi trở lại có thể do một loại vi trùng sống trong màng nước nhầy của bao tử gây ra. Vi trùng này tên là Helicobacter pylori (trước kia gọi là Campylobacter). 95% trường hợp loét bao tử đều có loại vi trùng này tuy vi trùng này cũng thấy có trong người bình thường không có triệu chứng hay bị loét gi cả. Vấn đề loại vi trùng này có thực sự gây ra loét bao tử vẫn còn đang bàn cãi nhưng một số trung tâm đại học y khoa đã bắt đầu chữa các bệnh nhân bị loét bao tử kinh niên trở đi trở lại bằng thuốc diệt vi trùng này là Bismuth đi kèm với một hay hai trụ sinh khác. Kết quả rất khả quan. Với cách trị mới này số người bị loét trở lại trong vòng một năm đã giảm xuống từ 60% còn từ 5 đến 20%. Điều quan trọng là cũng phải uống thuốc cả tháng mới diệt hẳn hoàn toàn được vi trùng này. Một số người sau khi đã trị tuyệt vi trùng Helicobacter pylori không hề bị loét trở lại.

Tuy nhiên cách trị này vẫn chưa được chấp nhận hoàn toàn và hiện nay phần lớn bệnh nhân bị loét bao tử trở đi trở lại đều phải dựa vào các thuốc loại H-2 antagonists như Tagamet, Zantac v.v... để kềm giữ.

Tóm lại, bệnh loét bao tử là một bệnh thông thường và chữa trị tương đối có hiệu quả. Điều cần là phải tránh những yếu tố làm bệnh dễ xảy ra và nặng hơn như thuốc lá, rượu, dồn ép tâm lý v.v... Chữa trị phải đúng cách và đều đặn để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra như chảy máu bao tử, loét sâu quá làm lủng bao tử v.v... có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không chửa kịp thời.