- 9 - UNG THƯ BAO TỬ

HỎI: Tôi có người nhà mới bị bệnh ung thư bao tử. Tôi lo ngại vì lâu lâu cũng hay thấy đau trong bụng. Xin bác sĩ cho biết ung thư bao tử có thể lây không? Nếu người trong nhà bị bệnh này, tôi có thể cũng bị không? Làm sao để biết rằng bị bệnh này? Làm thế nào để ngừa và có cách nào trị bệnh này không? Nguyễn V. B.

ĐÁP: Ung thư bao tử là loại ung thư thường hay thấy ở người Việt Nam. Tại Hoa Kỳ, ung thư bao tử đã hiếm thấy dần trong vòng 60 năm nay. Theo một thống kê, trước kia cứ 100,000 người có khoảng 30 người bị ung thư bao tử. Hiện tại chỉ vào khoảng 8 người. Đàn bà ít bị hơn đàn ông. Người Á châu nói chung và Việt Nam nói riêng bị ung thư bao tử nhiều hơn. Tuy nhiên tại các nước với mức sống cao hơn như tại Nhật, mức độ bị ung thư bao tử cũng bắt đầu giảm đi nhiều. Điều này cho thấy ung thư bao tử có liên hệ đến tình trạng sống của lớp dân. Tầng lớp nghèo dễ bị ung thư bao tử hơn. Những ảnh hưởng tai hại gây ra chứng ung thư này thường được xác định từ nhỏ. Thí dụ như người Việt tỵ nạn. Người lớn sinh trưởng và lớn lên ở Việt Nam sẽ dễ bị ung thư bao tử cùng một mức độ như người ở lại Việt Nam. Tuy nhiên trẻ con Việt sinh ra tại đây sẽ bị ít hơn, theo cùng mức độ như người Mỹ bản xứ ở đây. Như vậy nguyên nhân gây ra ung thư bao tử một phần tùy thuộc vào cách thức ăn uống của những từng lớp dân chúng. Đồ ăn khô, đồ ăn nướng khói nhiều, đồ ăn cháy, thức ăn có quá nhiều muối dễ gây ra ung thư bao tử hơn. Lý do là những loại thức ăn này có nhiều chất nitrates. Chất nitrates nếu bị vi khuẩn có trong thức ăn để lâu, hư biến thành nitrites. Nitrites đã được chứng tỏ là chất gây ra ung thư. Như vậy ta có thể thấy ngay là cách thức ăn uống của người Việt, nhất là dân nghèo không giữ được thức ăn tươi có khuynh hướng đem lại nhiều chất nitrites dễ gây ra ung thư bao tử. Lý do người dân các nước tân tiến bị bệnh này càng ngày càng ít đi nhờ có tủ lạnh giữ đồ ăn không hư, hoặc ăn đồ hộp, biến chế, khử trùng, diệt các loại vi trùng sinh ra chất nitrites. Một số người bị những bệnh làm teo màng nhầy của bao tử, hoặc tiết ra quá ít chất acid chua trong bao tử cũng dễ bị ung thư bao tử hơn người thường. Những người bị loét hay chảy máu bao tử phải mổ để cắt một phần bao tử, sau 15-20 năm cũng dễ bị ung thư bao tử hơn. Đặc biệt người máu thuộc loại A hay bị ung thư bao tử hơn người máu loại O. Lý do không biết rõ, có thể do sự khác nhau về cách thức tiết ra chất nhờn của màng nhầy bao tử giữa các người có các loại máu khác nhau và do đó ảnh hưởng của các chất gây ra ung thư hấp thụ vào cơ thể cũng khác nhau. Như vậy để trả lời cho phần đầu câu hỏi của ông, bệnh ung thư bao tử không lây, không có đặc tính di truyền. Tuy nhiên trong gia đình, cách thức ăn uống giống nhau có thể sẽ làm tăng xác xuất bị bệnh lên đôi chút, nhưng không có gì rõ ràng. Những triệu chứng nào có thể làm nghi là bị ung thư bao tử? Thực sự ung thư bao tử một khi đã gây ra triệu chứng thường đã lớn và chạy đi nhiều chỗ. Mới bắt đầu bị ung thư không có triệu chứng gì báo trước. Khi ung thư đã lớn, mới có triệu chứng đau bụng. Thường đau ở phần giữa, dưới chấn thủy. Đau có thể ngâm ngầm hay đau nhiều, kéo dài. Thường ăn không ngon, đi kèm với hay buồn ói. Triệu chứng quan trọng nhất là sụt ký, tuy nhiên chỉ xảy ra khi ung thư đã lớn, chạy đi khắp nơi. Sờ thấy có cục nổi trong bụng là ung thư đã lớn nhiều, cũng như nổi hạch ở cổ, chỗ trên xương bả vai là dấu hiệu ung thư đã lan rộng. Một số người khi bị ung thư bao tử sẽ làm chảy máu. Thường không nhiều, chỉ làm phân đen, hoặc đi khám nghiệm mới thấy bị thiếu máu. Những người bị mất máu, hồng huyết cầu xuống thấp phải đi làm thử nghiệm vì có thể là do ung thư bao tử gây ra. Trong việc đi tìm bệnh ung thư bao tử, cách giản dị nhất là chụp hình bao tử. Khi bị những triệu chứng như đau bụng phía trên, sụt ký, buồn nôn … chụp quang tuyến bao tử sau khi uống nước có chất barium sẽ cho biết có thể có ung thư bao tử hay không. Những trường hợp loét bao tử cũng có thể định bệnh bằng chụp hình bao tử. Tuy nhiên nhiều khi ung thư bao tử có thể dưới dạng loét nên cách chắc chắn nhất là soi bao tử (endoscopy). Ống soi được luồn từ miệng xuống thực quản, rồi xuống bao tử và phần đầu ruột non. Nếu có bướu hay bị loét đều có thể thấy được ngay. Quan trọng nhất là nếu thấy gì nghi ngờ, có thể cắt một miếng nhỏ qua ống soi và xem dưới kính hiển vi. Đây là cách hiệu quả nhất để tìm ung thư bao tử lúc còn sớm mới ở phần trên của màng nhầy và nếu định bệnh được lúc mới bắt đầu bị mới có hy vọng cắt bỏ và chữa được. Như vậy điều quan trọng nhất là tìm ra bệnh ung thư bao tử lúc còn sớm sủa. Những người bệnh nhân may mắn tìm ra được bệnh lúc ung thư mới chớm này và giải phẫu ngay, cắt bỏ bao tử và các hạch chung quanh sẽ có hy vọng khỏi. Tuy nhiên, điều này khá hiếm vì như trên đã nói, ung thư lúc mới chớm thường không có triệu chứng. Chỉ khoảng 1/3 số bệnh nhân khi tìm ra bệnh có thể giải phẫu cắt bỏ hết. Dù vậy cũng chỉ khoảng 25% số bệnh nhân này không có triệu chứng tái phát của ung thư sau 5 năm. Phần lớn sẽ bị ung thư trở lại. Có người sau 8 năm tưởng đã khỏi hẳn ung thư vẫn có thể bị lại. Ngoài cách giải phẫu vấn để chữa trị ung thư bao tử bằng các phương cách khác không được khả quan cho lắm. Chạy điện (radiation therapy) không giúp ích gì được nhiều. Trị liệu hoá học (chernotherapy) như với các thuốc fluorouracil, doxorubicin, mitomycin, cisplatin, semustine cũng chỉ làm ung thư nhỏ đi một chút, không hữu hiệu nhiều. Như vậy, vấn đề chính vẫn là tìm ra ung thư sớm, lúc chưa chạy đi đâu và giải phẫu cắt bỏ. Tóm lại, ung thư bao tử vẫn là một bệnh nan y, thường khi tìm ra bệnh ung thư đã lớn, hiếm khi giải phẫu hết hẳn được. Người Việt Nam tỵ nạn sang sinh sống ở Hoa Kỳ vẫn có mức độ dễ bị bệnh này dù đời sống đã cao hơn trước. Vấn đề cần là khi có những triệu chứng về tiêu hoá nên đi khám nghiệm sớm. Phương pháp giản dị nhất là chụp hình bao tử để tìm bệnh, nhưng để chắc chắn nhất, soi bao tử và làm thử nghiệm cắt một miếng nhỏ và xem dưới kính hiển vi (biopsy) là phương pháp chính xác hơn cả.