- 23 - UNG THƯ PHỔI

HỎI: Tôi có người anh mới mất vì ung thư phỗi. Xin bác sĩ cho biết tại sao bị ung thư phổi và có cách gì chữa trị hay không? Bệnh này có di truyền hay không và làm sao để ngừa? Vũ H. p. ĐÁP: Có lẽ không có loại bệnh ung thư nào có nguyên nhân và liên quan rõ rệt với việc hút thuốc lá nhiều hơn bệnh ung thư phổi. Mỗi năm tại Hoa Kỳ có khoảng 100 ngàn người đàn ông và 50 ngàn người đàn bà bị ung thư phổi, phần lớn sau khi định bệnh chỉ sống được trong vòng một năm rồi chết mặc dù có trị liệu. Hầu hết là do hút thuốc lá (90%). Hiện nay phong trào cai thuốc lá ở Mỹ tương đối khá hơn trước nên số người chết vì ung thư phổi không tăng lên nhanh như trước nữa mặc dù vẫn là loại ung thư gây tử vong nhiều nhất. Số người Việt Nam hút thuốc lá nhiều không thua gì người Mỹ, có lẽ có phần hơn, tuy gần như chỉ ở đàn ông, trái với Hoa Kỳ, đàn bà hiện nay càng ngày càng hút thuốc không thua gì đàn ông. Một người hút hai gói một ngày trong 20 năm sẽ dễ bị ung thư phổi 60 đến 70 lần nhiều hơn một người không hút. Nếu ngưng hút thuốc, xác xuất này sẽ giảm đi khá nhiều. Lý do thuốc lá gây ra ung thư phổi vì khói thuốc gây ra biến đổi trên nhiễm thể của các tế bào phổi. Nhiễm thể là phần trong nhân tế bào chứa chất DNA kiểm soát sự sinh trưởng của tế bào. Trong trường hợp ung thư phổi, các vùng nhiễm thể 3p và 17p bị thương tổn dễ gây ra ung thư; ngoài ra một số các genes gây ra ung thư gọi là oncogenes bị kích thích làm tế bào tăng trưởng vô trật tự và biến thành ung thư. Đặc tính di truyền về ung thư có thể cũng có một phần mặc dù không rõ ràng lắm. Tuy nhiên nếu trong gia đình có người bị ung thư phổi, xác xuất để anh em có thể cũng bị tăng lên gấp hai, ba lần. Ung thư phổi thường xảy ra ở người lớn tuổi 55 tới 65 tuổi, tuy nhiên nếu hút thuốc lá nhiều từ lúc còn nhỏ tuổi có thể bị ung thư sớm hơn cỡ tuổi trên. Càng hút lâu càng dễ bị. Nếu theo dõi 1000 người trên 45 tuổi, hút hai bao một ngày, mặc dù hoàn toàn khoẻ mạnh không có triệu chứng gì, nếu chụp hình và thử đàm tìm ung thư sẽ kiếm được từ 4 đến 8 người bắt đầu bị ung thư phổi. Mỗi năm nếu 1000 người theo dõi này tiếp tục hút thuốc, sẽ có thêm 4 người nữa bị ung thư phổi và cứ thế tiếp tục. Triệu chứng của bệnh ung thư phổi thường tùy vị trí của ung thư nằm ở chỗ nào trong phổi. Một số bệnh nhân khoảng 5 đến 15% không có triệu chứng gì khám phá ra bị ung thư phổi khi đi khám tổng quát hoặc bị một bệnh gì khác và đi chụp hình phổi. Phần lớn những người khác có những triệu chứng như: ho kéo dài quá lâu, ho ra máu, khó thở, hoặc triệu chứng nhiễm trùng vì ung thư phổi làm nghẹt khí quản và gây nhiễm trùng: nóng sốt, khạc đàm. Nếu ung thư phổi ăn ra màng phổi hay lồng ngực có thể làm đau ngực, hít vào thấy đau. Nếu ung thư lớn quá đè vào ống thực quản sẽ làm nuốt khó khăn, hoặc ăn vào dây thần kinh ở thanh quản sẽ làm nói khó khăn, giọng khàn thay đổi. Trường hợp ung thư phổi nằm trên chóp đỉnh của phổi, có thể ăn ra xương sườn và đi vào dây thần kinh ở vai, cổ, gây ra đau vai chạy xuống cánh tay. Một số trường hợp ung thư đè lên tình mạch lớn chạy về tim sẽ làm cho phù mặt, phù ngực, nhiều trường hợp ăn vào màng tim làm bọc tim chướng nước đè vào tim không co bóp được. Ung thư phổi khi định bệnh được phần lớn đã chạy tứ tung khắp cơ thể, chỗ nào cũng có, chạy lên óc làm bướu óc, vào gan, vào tuỷ xương hay xương sống lưng làm liệt ..v..v ..Hầu hết các trường hợp này bệnh nhân ăn uống không được, sụt ký nhiều, đôi khi hay bị sốt và dễ bị nhiễm trùng. Định bệnh ung thư phổi chính là do chụp quang tuyến, tuy nhiên để định bệnh rõ ràng và phân loại cần phải dùng một ống soi luồn xuống khí quản vào trong phổi để xem và cắt một miếng nhỏ để định bệnh dưới kính hiển vi. Phương pháp soi này gọi là F iberoptic bronchoscopy và nhờ cách này mới có thể phân loại ung thư phổi để trị liệu cho đúng cách được. Bằng cách xem dưới kính hiển vi, ung thư phổi được chia làm nhiều loại: loại những tế bào ung thư có vảy (squamous cell), loại tế bào ung thư hình tuyến (adenocarcinoma), loại tế bào ung thư lớn (large cell) và loại tế bào ung thư nhỏ (small cell). Trong bốn loại này, loại có tế bào ung thư nhỏ là độc nhất, khi định bệnh hầu hết đã chạy khắp cơ thể và bệnh nhân chỉ sống thêm được vài tháng. Cách chữa trị tùy thuộc vào phần loại như kể trên và tùy thuộc vào ung thư lớn nhỏ ra sao, có chạy ra các hạch chưa hay có chạy đi khắp cơ thể chưa. Trường hợp ung thư nhỏ, còn ở một chổ chưa chạy đi đâu và không phải là loại có tế bào ung thư nhỏ, giải phẫu để cắt một phần lá phổi hay nguyên một lá phổi có thể thực hiện được. Nếu cắt hết được, chừng 30% bệnh nhân có thể sống trên 4 năm sau khi giải phẫu. Các trường hợp ung thư quá lớn hay đã chạy đi lung tung, phải dùng cách chữa chạy điện gọi là radiotherapy. Cách chữa này làm giảm đau đớn hay làm giảm các biến chứng nhưng cũng không kéo dài được bao lâu, thường chỉ được trong vòng một năm. Tuy nhiên một số ít khoảng 6% có thể sống được tới 5 năm bằng cách chữa trị này. Trường hợp ung thư phổi loại tế bào ung thư nhỏ (small cell), cách trị chính là dùng hóa học trị liệu (chemotherapy) với các thứ thuốc như cyclophosphamide, doxorubicin, vincristine, cisplatin ..v.v. . . Cách trị này có thể kéo dài đời sống được khoảng 1 đến 2 năm. Như vậy hiện nay cách trị liệu ung thư phổi tuy đã có nhiều tiến triển và kéo dài đời sống bệnh nhân hơn vẫn chưa được thỏa đáng. Vấn đè phòng ngừa ung thư phổi vẫn là chính yếu. Thuốc lá là thủ phạm chính yếu nên cách phòng ngừa ung thư phổi quan trọng nhất là nếu chưa hút thuốc lá không bao giờ nên tập và nếu đã hút thuốc phải bỏ ngay. Một điều những người hút thuốc không biết là khói thuốc lá khi phần chất chứa 4000 chất hóa học khác nhau và trong đó có ít nhất 14 chất biết được là gây ra ung thư. Các chất chính là các loại aromatic hydrocarbons, aromatic amines và nitrosamines đều gây ra ung thư. Chất hoá học gây ra các phản ứng về tim và làm ghiền là nicotine. Khó bỏ thuốc lá phần lớn vì do phản ứng ghiền khi thiếu chất nicotine. Gần đây một loại thuốc khá công hiệu giúp cho bớt ghiền và dễ bỏ thuốc lá hơn là thuốc Nicoderm hoặc Habitrol. Thuốc này gồm một miếng dán trên da chứa chất nicotine để hấp thụ qua da vào máu giúp đỡ ghiền và để người bệnh có thể cai được. Có ba loại 7mg, 14mg, và 21mg tùy người hút thuốc ghiền nặng hay nhẹ. Dùng thuốc dán này tương đối có hiệu quả và giúp nhiều người cai được thuốc lá. Tuy nhiên, sự hiểu biết về tai hại của thuốc lá và ý chí để tự cai thuốc vẫn là điều quan trọng hơn cả. Tóm lại, ung thư phổi hiện nay mặc dù cách định bệnh và chữa trị đã có nhiều tiến bộ, vẫn là một bệnh gây tử vong rất cao. 90% trường hợp ung thư phổi do thuốc lá gây ra nên tránh hút thuốc là điều căn bản để phòng ngừa và nếu đã hút phải bỏ ngay để giảm thiểu xác xuất có thể bị ung thư phổi trong tương lai.