- 40 - TRÁI RẠ

HỎI:

Tôi năm nay 62 tuổi, cách đây ít bữa tôi thấy nỗi lên những mụt nước ngoài da bên cạnh sườn, nhức nhói vô cùng. Điều kỳ là những mụt nước này chạy từ giữa ngực ra ngay sau lưng thành một giải dọc ba sườn và chỉ ở phía bên trái không mà thôi.Tôi uống Tylenol không thấy bớt gì cả. Xin bác sĩ cho biết bị bệnh gì và chữa trị ra sao?

Huỳnh Văn B.

ĐÁP:

Bệnh của ông là bệnh trái rạ của người lớn (herpes zoster). Bệnh này gây ra do cùng một thứ cực vi trùng gây bệnh trái rạ của trẻ con (varicella hay thông thường gọi là chicken pox). Cực vi trùng trái rạ là một loại cực vi trùng rất hay lây ở trẻ con, thuộc gia đình Herpes virus, hiện nay chưa có thuốc chích ngừa nên không sớm thì muộn trẻ con phần lớn đều sẽ bị mắc bệnh trái rạ. Thông thường trẻ từ 5 đến 9 tuổi dễ bị bệnh này nhất và trong gia đình có một trẻ bị, các trẻ em còn lại nếu chưa bị cũng sẽ bị lây, tỷ lệ lên đến 90%.

Bệnh trái rạ ở trẻ con thường là bệnh nhẹ, trẻ bị sốt, mọc mụt nước khắp người trong vòng hai đến bốn ngày rồi bớt dần. Trái rạ thường không để lại sẹo trừ phi bị quá nặng và các mụt nước bị nhiễm trùng thêm làm mủ. Biến chứng của trái rạ ở trẻ con bình thường ít khi xảy ra, tuy có thể làm sưng phổi, chạy vào óc. Một số trẻ con bị trái rạ nếu uống thuốc aspirin để hạ nóng có thể gây biến chứng gọi là Reye’s syndrome làm ói mửa, mê man, sưng gan nên phải tránh dùng aspirin cho trẻ con khi bị trái rạ.

Bệnh trái rạ thường không cần chữa ở trẻ con bình thường vì sau vài ngày sẽ tự hết, chỉ trừ khi bị biến chứng nặng hiếm thấy hoặc ở trẻ em đang mắc những bệnh nặng làm giảm sức đề kháng của cơ thể như ung thư máu..v.v... Trong các trường hợp này phải nhập viện để chữa trị.

Cực vi trùng trái rạ thường sau khi bệnh đã khỏi ở trẻ con không phải sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn nhưng vẫn còn tồn tại ở trong các hạch của dây thần kinh gần tủy sống tuy không gây ra bệnh. Ở người già 60, 70 tuổi trở lên, cực vi trùng nằm yên này đôi khi hoạt động trở lại và gây ra bệnh trái rạ người lớn gọi là herpes zoster. Nguyên nhân nào làm những cực vi trùng này phát động trở lại không được rõ lắm tuy một số người bị ung thư hoặc co thể suy nhược hoặc bị stress nhiều dễ mắc phải hơn. Phần lớn thường không có nguyên cớ rõ rệt

Cực vi trùng trái rạ năm trong những hạch của dây thần kinh (dorsal root ganglia) khi tái phát động sẽ gây ra triệu chứng trên da của vùng dây thần kinh đó kiểm soát. Thường nhất là các dây thần kinh của vùng ngực và vùng bụng, vì thế triệu chứng thường xảy ra trên vùng da của ngực hoặc bụng, chạy thành một giải ngang từ giữa ngực sang đến giữa lưng và chỉ bị về một phía. Các mụt nước nói lên cũng như mụt nước trái rạ của trẻ con, tuy nhiên khác một điểm là kèm thêm với triệu chứng đau nhức dữ dội của vùng da đó. Lý do là dây thần kinh của vùng da bị cực vi trùng trái rạ làm viêm, sưng và gây ra đau.

Một số trường họp bệnh trái rạ người lớn xảy ra ở dây thần kinh trên mặt như các dây thần kinh số 5 hay số 7, ngoài triệu chứng về da trên mặt có thể ảnh hưởng trên mắt, trong tai hay trong miệng nguy hiểm và nhiều biến chứng hơn.

Thường các triệu chứng về da như mụt nước của bệnh trái rạ người lớn sẽ tự hết sau 7 đến 10 ngày, tuy nhiên triệu chứng đau nhức kéo dài lâu hơn - khoảng 50% những người già bị Herpes zoster sẽ tiếp tục đau nhức ở vùng da bị bệnh trái rạ kéo dài đến vài tháng hay đôi khi cả năm.

Chữa trị về bệnh trái rạ người lớn herpes zoster về ngoài da không cần phải trị liệu và sẽ tự hết, tuy nhiên chứng đau nhức dữ dội đi kèm cần phải dùng những thuốc chống đau loại mạnh. Các thuốc chống đau thường như Tylenol ít có hiệu nghiệm. Phần nhiều phải dùng các loại thuốc chống đau có kèm theo các chất codeine, hydrocodone..v..v... mới giảm đau được.

Gần đây loại thuốc để trị cực vi trùng loại herpes là thuốc Acyclovir bán dưới tên Zovirax đã được cho phép để dùng trị liệu bệnh trái rạ người lớn. Thuốc này khi dùng liều lớn (800 mg uống ngày 5 lần trong 7 đến 10 ngày) có hiệu quả làm bệnh trái rạ người lớn khỏi nhanh và làm ngưng chứng đau nhức đi kèm theo. Tuy nhiên dùng thuốc này cũng phải theo dõi cẩn thận vì có thể gây ra một vài tác dụng như buồn nôn, ói mửa, nhức đầu v.v...