- 43 - BỆNH AIDS

HỎI:

Tôi sắp lập gia đình nhưng nghe nói nhiều về bệnh AIDS nên cũng hơi sợ. Xin bác sĩ giải thích cho biết về bệnh này. Tôi cũng hay lâu lâu đi chơi bậy bạ, xin bác sĩ cho biết có thể dễ bị lây hay không?

Trương N. T.

ĐÁP:

Bệnh AIDS là viết tắt của chữ Acquired Immuno- Deficiency Syndrome tức hợp chứng suy nhược miễn nhiễm thụ hưởng, giải nghĩa một cách dễ hiểu là bệnh do cực vi trùng tên gọi HIV làm sức đề kháng, chống cự của cơ thể với các thứ nhiễm trùng, ngừa ung thư... bị yếu kém, suy nhược, do đó dễ bị những bệnh nhiễm trùng nặng hay bị nhiều loại ung thư và gây ra chết.

Bệnh AIDS được phát hiện lần đầu tiên tại thành phố Los Angeles vào mùa hè năm 1981 do đại học y khoa UCLA, khu miễn nhiễm dị ứng học nhận biết ra bệnh này nơi các người đồng tình luyến ái bị một chứng sưng phổi nặng, đặc biệt và hiếm có là loại sưng phổi do ký sinh trùng Pneumocystis carinii gây ra. Hiện tượng có 5 người bệnh bị chứng này cùng một lúc được cấp tốc phi báo cho Trung Tâm Kiểm soát Nhiễm trùng tại Atlanta, nơi đây sau đó cũng nhận được các báo cáo tương tự tại New York.

Sau khi được đăng trên tờ báo y khoa New England Journal of Medicine năm đó, các thành phố khác của nước Mỹ cũng bắt đầu báo cáo sự xuất hiện của bệnh này khắp nơi. Bệnh AIDS trở thành bệnh dịch, truyền nhiễm một ngày một nhiều.

Đầu tiên, bệnh này hầu hết chỉ thấy xảy ra nơi các người đồng tinh luyến ái, nhưng sau đó thấy nơi các người ghiền chích choác dùng kim bân, các người bị mát máu phải truyền máu, các người bị chứng loãng máu hemophiliacs phải chích thuốc làm bằng plasma do các người cho máu hay bán máu... Gần đây hơn, bệnh này bắt đầu truyền sang tập thể của quần chúng không thuộc các nhóm người trên do sự truyền nhiễm cực vi trùng bệnh AIDS tức HIV bằng sự giao hợp tình dục với các người bị bệnh tuy số người bị lây này ít hơn.

Số người bị bệnh AIDS càng ngày càng nhiều. Trong năm 1990 có 120,000 người bị bệnh, năm 1992 con số này lên tới khoảng gần 300,000 người. Đây là con số những người đã có triệu chứng thành bệnh hẳn hòi. Con số người đã có cực vi trùng bệnh AIDS trong người chỉ chờ ngày phát tác nhiều hơn nhiều, ước lượng nước Mỹ có khoảng từ 1 triệu đến 1 triệu rưỡi người bị!

Trong số những người bị bệnh AIDS đã phát hiện ra bệnh, 60% là đàn ông đồng tình luyến ái hay nửa này nửa nọ (bisexual), 20% là những người ghiền chích choác, 7% là những người vừa đồng tình luyến ái vừa ghiền, 1% là các người bị bệnh hemophiliacs, 2% là những người bị truyền máu bẩn, nhiễm cực vi trùng, 5% là những người không thuộc các nhóm trên nhưng có giao hợp với người bị bệnh hay các người thuộc thành phần nguy hiểm kể trên, 5% là linh tinh khác như trường hợp các em bé mới đẻ đã bị bệnh AIDS do bà mẹ ghiền bị AIDS truyền cho con lúc mang bầu.

Đối với đa số dân chúng, thống kê trên quan trọng ở chỗ nếu không phải thuộc thành phần nguy hiểm dễ bị bệnh, vấn đề truyền bệnh do giao hạp với người bị AIDS tuy ít, chỉ 5% số người bị AIDS hiện nay, nhưng không phải không xảy ra. Và trong tương lai con số này có thể sẽ tăng nhiều hơn nữa.

Bệnh AIDS do cực vi trùng HIV là chữ tắt của Human Immunodeficiency Virus, đây là một loại cực vi trùng mới được tìm ra trong năm 1984, do bác sĩ Montaignier của Viện Pasteur của Pháp xác định. Cực vi trùng này đã xuất hiện từ nhiều năm trước tại Phi Châu nhưng tại sao bây giờ mới gây bệnh nặng và truyền nhiễm khắp nơi trên thế giới gây ra dịch hiện nay vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng.

Cực vi trùng HIV gây ra bệnh bằng cách khi xâm nhập cơ thể, dính vào một loại tế bào đặc biệt của cơ thể là tiểu bạch cầu T4. Tiểu bạch cầu này có nhiệm vụ giúp các tế bào khác của hệ thống miễn nhiễm nên gọi là “helper T cells”. Loại tiểu bạch cầu này trên màng tế bào có một phân tử gọi là CD4 molecule, cực vi trùng HIV sẽ dính vào phân tử này và chui vào. Cực vi trùng HIV sau đó điều khiển nhân tế bào sản xuất ra các cực vi trùng khác và sau cùng phá tung tiểu bạch cầu T4 và đi xâm lấn các tiểu bạch cầu T4 khác.

Tiểu bạch cầu T4 giữ vai trò quan trọng bậc nhất trong việc giúp cơ thể chống cự với sự xâm lăng của các thứ vi trùng, cực vi trùng khác, ký sinh trùng, tế bào biến thành ung thư v.v... nên khi số lượng tiểu bạch cầu T4 bị chết do cực vi trùng HIV, cơ thể suy yếu và bắt đầu bị các bệnh nặng nhiễm trùng.

Thường khi đo số lượng tiểu bạch cầu T4 trong máu, nếu thấy thấp hơn 200 tế bào trong một microliter máu là tình trạng nguy ngập, dễ bị những bệnh nguy hiểm như sưng phổi do ký sinh trùng Pneumocystis carinii gây ra chết dễ dàng.

Những bệnh nguy hiểm khác là bệnh do cực vi trùng Cytomegalovirus gây ra viêm óc, viêm ruột, sưng phổi, bệnh do nấm Candida albicans, bệnh do vi trùng lao Mycobacterium tuberculosis, hay nguy hiểm hơn là vi trùng lao loại khó trị Mycobacterum avium-intracellulare, loại nấm Cryptococcus gây ra sưng màng óc, loại ký sinh trùng Toxoplasma gây ra bướu trong óc, viêm óc, cực vi trùng Herpes chạy khắp cơ thể, loại nấm Cryptosporidium, Isospora gây bệnh ruột, vi trùng Salmonella...

Đây toàn là những bệnh lạ, hiếm thấy trước kia, nay chỉ vì có bệnh dịch AIDS mới thấy những bệnh này. Một số các loại vi sinh vật gây bệnh này thực sự vô hại, không gây ra bệnh được cho người khoẻ mạnh bình thường, tuy nhiên người bị AIDS sức đề kháng hầu như không còn nữa nên bị đủ các chứng bệnh lạ, do những thứ trước giờ rất ít hay hầu như không gây bệnh!

Người mới bắt đầu bị nhiễm cực vi trùng HIV thường không có triệu chứng gì, trừ một số ít bị triệu chứng cấp tính như nóng sốt, đau nhức, tiêu chảy, nổi mần đỏ, đau bụng... 3 đến 6 tuần lễ sau khi nhiễm trùng. Trong thời gian này, thử máu vẫn chưa biết được, phải đợi đến 8 tới 12 tuần lễ sau, thử máu mới có kết quả dương.

Từ khi bắt đầu bị nhiễm cực vi trùng HIV đến khi thành bệnh hẳn thường kéo dài rất lâu tùy người. Trung bình từ 8 đến 10 năm. Người bệnh tuy mang cực vi trùng trong người nhưng không có triệu chứng gì. Tuy nhiên trong khoảng 3 năm sau khi nhiễm cực vi trùng, thử máu theo dõi về hệ thống miễn nhiễm khoảng 80- 90% số người bệnh sẽ bắt đầu thấy có sự suy giảm. Bắt đầu có triệu chứng nhẹ chừng 7, 8 năm sau sẽ bị vào khoảng 75% số người bệnh.

Một số người tuy không có triệu chứng gì nhiều nhưng có thể thấy hạch nổi lên ở cổ, ở nách, háng. Vì thế nếu bị nổi hạch kéo dài trên ba tháng không thấy bớt phải thử máu về AIDS. Thường khi số lượng tiểu bạch cầu T4 giảm dưới 200 trong một microliter, người bệnh sẽ bắt đầu có những triệu chứng như mỏi mệt, sốt, sụt ký, da nổi mần đỏ, lở miệng, lở bộ phận sinh dục... hoặc cơ thể sa sút, ốm o gây mòn nhiều gọi là hypercatabolic wasting syndrome. Có nhiều triệu chứng như kể trên nhưng chưa bị nhiễm trùng nặng lắm gọi là AIDS- related complex hay ARC.

Khi bắt đầu bị những bệnh nhiễm trùng nặng như bị các bệnh kể ở phần đầu là bị AIDS hẳn, ngoài ra người bệnh tới giai đoạn này thường khoảng 60% cũng sẽ bị các bệnh về thần kinh như điên khùng hoặc bị sưng màng óc, bướu trong óc, viêm óc.. v.v…

Các bệnh về ung thư cũng xảy ra nhiều, thường nhất là một loại ung thư da đặc biệt gọi là Kaposi’s sarcoma, gần như chỉ thấy nơi người bị AIDS. Các ung thư khác cũng hay bị là ung thư hạch, ung thư óc.

Bệnh AIDS như vậy thường xảy ra chậm nhưng một khi đã bắt đầu xảy ra, tình trạng chỉ một ngày một xuống dần và sau cùng sẽ chết. Người bệnh có mang trong cơ thể cực vi trùng HIV như vậy không sớm thì muộn cũng sẽ tiến triển đến tình trạng bị AIDS hẳn và sau cùng chết, tuy thời gian khác nhau tùy người, vấn đề chữa trị như vậy ngoài việc chữa các bệnh nhiễm trùng nặng khi xảy ra với thuốc và cách chữa riêng cho từng bệnh, còn phải nhắm thẳng vào cực vi trùng HIV.

Hiện nay chưa có thuốc nào chữa cực vi trùng này hiệu quả nhiều, tuy loại thuốc zidovudine hay còn gọi là AZT có thể làm chậm lại sự phát hiện bệnh AIDS cho những người có mang trong mình cực vi trùng HIV. Thường phải uống 200mg cứ 4 tiếng một lần. Một thứ thuốc khác là dideoxynosine viết tắt là ddl cũng đang được dùng để thử. Tuy nhiên chưa có loại thuốc nào hiệu quả đủ để trừ bệnh này và một khi phát tác thành AIDS, chỉ có thể chữa những bệnh nhiễm trùng hay ung thư đế kéo dài đời sống mà thôi.

Vấn đề thử nghiệm tìm bệnh AIDS hiện nay đã dễ dàng và nhanh chống nhiều. Phương pháp thử máu gọi là ELISA test thử rất nhanh và khá chính xác tuy nhiên nếu dương thường cần phải thử lại và kiểm chứng bằng một thử nghiệm khác gọi là Western blot test. Thử về AIDS có thể xin thử tại các city clinics hoặc các phòng thử nghiệm thương mại.

Bệnh AIDS như vậy là một bệnh nguy hiểm, tuy phần lớn vẫn ở trong số những người có yếu tố về đời sống nguy hiểm dễ mắc bệnh như đồng tính luyến ái, ghiền... nhưng sự truyền nhiễm sang quần chúng do giao tiếp tình dục đã bắt đầu gia tăng.

Vấn đề ngừa bệnh hết sức quan trọng vì lý do chưa có thuốc hữu hiệu để chữa. Dùng bao cao su condom giúp ích nhiều cho việc ngừa bệnh AIDS cũng như nhiều thứ bệnh truyền nhiễm sinh dục khác.

Cách thức ngừa tốt nhất trong tương lai đối với cực vi trùng HIV là thuốc chích ngừa vaccine, tuy một số đang được thử cũng phải còn lâu nữa mới có thể tìm được loại thuốc ngừa nào có hiệu quả và an toàn được.