- 48 - BƯỚU CỔ

HỎI: Tôi năm nay 46 tuổi, mới từ Việt Nam sang được gần một năm. Khi còn tại nước nhà tôi có bị bướu cổ, mắt lồi, có uống thuốc một thời gian thấy bớt nên ngưng thuốc. Khi sang đây được mấy tháng, tôi thấy bướu cổ lớn hơn trước và sụt ký nhiều. Xin cho biết tại sao bị bướu cổ? Chữa trị ra sao? Có cách nào chữa dứt không? Nguyễn Thị V. ĐÁP: Bướu cổ là bệnh của tuyến giáp trạng (thyroid gland). Tuyến giáp trạng là cơ quan nội tiết trọng yếu của cơ thể, tiết ra kích thích tố giáp trạng. Kích thích tố này cần thiết cho sự hoạt động của mô tế bào, cho sự trưởng thành, cho việc tiêu dùng năng lượng của cơ thể …v..v. .., tóm lại rất nhiều chức vụ quan trọng, vì thế khi kích thích tố giáp trạng tiết ra không được điều hòa, quá nhiều hay quá ít đều sanh bệnh. Bệnh của bà với bướu cổ, mắt lồi và sụt ký là bệnh do tuyến giáp trạng hoạt động quá mạnh, tiết ra nhiều kích thích tố hơn bình thường gọi là hyperthyroidism, (còn gọi là Graves’ disease). Ngoài những triệu chứng kể trên còn có những triệu chứng khác đi kèm như tay run, ra mồ hôi nhiều, người lúc nào cũng thấy nóng bức mặc dù người khác thấy nhiệt độ bình thường, mất ngủ, tiêu chảy, tính tình thay đổi hay bứt rứt, khó chịu v.v. . . Người lớn tuổi dễ bị khó thở, hồi hộp, suy tim. Nhiều người bị bắp thịt tay chân đau nhức hay yếu đi, bại xuội. Nếu để lâu không chữa trị, bệnh này có thể làm chết người, thường là do tim đập quá nhanh, suy tim nặng hoặc khi kích thích tố tiết ra quá độ có thể làm kích xúc, mê sảng. Nguyên nhân gây ra bệnh này là vì cơ thể người bệnh tạo ra một kháng thể chống lại một cơ cấu trên màng tế bào của tuyến giáp trạng. Cơ cấu này là chỗ tiếp nhận sự tác dụng của một kích thích tố khác từ não thùy gọi là TSH. Khi kháng thể này dính với cơ cấu tiếp nhận TSH, tế bào của tuyến giáp trạng bị kích thích mạnh, tăng trưởng và tiết ra nhiều kích thích tố giáp trạng hơn bình thường và kết quả gây ra bệnh. Lý do tại sao tự dưng những người bệnh này lại tiết ra những kháng thể đó hiện giờ vẫn chưa rõ. Một phần có thể vì di truyền, một phần có thể vì tác dụng của một loại cực vi trùng nào đó chưa ai khám phá ra. Một yếu tố khác có thể ảnh hưởng là những dồn ép về tâm lý (stress). Nhiều người Việt Nam tỵ nạn sang Hoa Kỳ bị khủng hỏang về tâm lý dễ xảy ra bệnh bướu cổ do kích thích tố giáp trạng quá nhiều này. Trường hợp Tổng thống George Bush gần đây bị bệnh này có thể liên quan một phần đến stress do trách nhiệm lãnh đạo và cuộc chiến với Iraq vừa qua. Vấn đề định bệnh tương đối dễ dàng nếu có những triệu chứng rõ ràng như bướu cổ lớn, sờ thấy được, mắt lồi, sụt ký như trường hợp của bà. Tuy nhiên rất nhiều người có ít triệu chứng, bướu cổ không lớn lắm, không để ý không biết đến, mắt không có triệu chứng lồi, chỉ thấy hay nóng nảy, khó ngủ, tay hơi run và sụt ký chút đỉnh… v.v.. Những trường hợp này khó định bệnh hơn và phải dựa vào thử nghiệm để định bệnh chính xác nếu có nghi ngờ. Thử nghiệm chính là thử máu để đo lượng kích thích tố giáp trạng trong máu. Nếu lượng kích thích tố này cao hơn bình thường phải đi chụp hình tuyến giáp trạng bằng chất phóng xạ gọi là Thyroid scan đồng thời đo mức độ hấp thụ chất phóng xạ Iodine của tuyến giáp trạng gọi là radioactive iodine uptake. Hai thử nghiệm này cho định bệnh được bệnh bướu cổ Graves’s disease một cách chính xác. Chữa trị bệnh này có ba phương pháp chính: đầu tiên là dùng thuốc uống loại Propylthiouracil hoặc Methimazole để ngăn chặn sự tổng hợp kích thích tố giáp trạng. Các loại thuốc uống này phải dùng trong một thời gian lâu, có thể kéo dài từ một đến hai năm. Thuốc phải uống đều, nhiều lần trong ngày. Thuốc có thể gây nhiều phản ứng, một trong những phản ứng nguy hiểm là giảm lượng bạch huyết cầu nên phải theo dõi cẩn thận. Cách trị này có công hiệu khoảng 50%, có nghĩa là sau khi thấy bớt nhiều và ngưng thuốc, một nửa số bệnh nhân sẽ bị trở lại. Trường hợp của bà ở Việt Nam đã chửa trị là dùng một trong hai loại thuốc này, tuy nhiên sau khi ngưng thuốc bệnh vẫn còn và triệu chứng trở lại sau một thời gian. Cách chữa trị thứ nhì là giải phẫu, cắt bỏ một phần lớn tuyến giáp trạng, chỉ để lại một phần vừa đủ để giữ lượng kích thích tố giáp trạng bình thường. Tuy nhiên sau khi giải phẫu thường sẽ bị thiếu và phải uống thuốc kích thích tố để bồi bổ lại. Ngoài ra giải phẫu có thể có những biến chứng như chảy máu, liệt giây nói ở cổ ..v..v.. nên cần phải có y sĩ giải phẫu chuyên môn. Cách thông dụng nhất, đặc biệt cho người lớn tuổi là uống thuốc phóng xạ Iodine. Cách chữa này giản dị nhất vì chỉ cần uống một lần, thuốc phóng xạ được tích tụ lại trong tuyến giáp trạng sẽ làm tiêu hủy các tế bào của tuyến này, kết quả cũng tương tự như giải phẫu tuy không cần đến dao. Điều khó khăn là tính cân lượng cho vừa đủ dựa trên kết quả chụp hình phóng xạ và thử nghiệm hấp thụ phóng xạ như đã nói ở trên. Thông thường uống thuốc phóng xạ Iodine để chữa sẽ giảm dần triệu chứng trong vòng một tháng và có thể coi như khỏi hẳn sau một thời gian. Tuy nhiên người bệnh chữa trị theo kiểu này phải thử máu theo dõi mỗi 6 tháng hay một năm để đo lưọng kích thích tố giáp trạng có thiếu hay không. Trung bình khoảng 50% bệnh nhân sẽ bị thiếu kích thích tố giáp trạng (hypothyroidism) trong vòng 10 năm sau khi chữa trị bằng chất phóng xạ. Những người này sẽ phải uống thuốc kích thích tố cả đời để bồi bổ lại. Tóm lại trường hợp của bà bị bệnh bướu cổ Graves’ disease cần phải thử nghiệm để định bệnh chính xác và cần phải chữa trị. Cách chữa trị có thể dùng một trong ba phương pháp đã nêu trên, sự lựa chọn sẽ tuỳ thuộc vào trường hợp của từng người bệnh sau khi bệnh nhân đã được giải thích cặn kẽ và cân nhắc lợi hại của từng cách trị liệu.