33. NGHỆ SĨ ĐIÊU KHẮC HOÀNG HIMIKO (1976) SÀI GÒN Ở LẠI

Hoàng Himiko (tên đầy đủ: Nguyễn Kim Hoàng) là một điển hình của điêu khắc nữ của Sài Gòn về sau này, không phải vì làm được nhiều tác phẩm, mà vì những ấp ủ lâu dài chưa thể thành hiện thực. Chị từng bỏ tất cả để theo học điêu khắc, vốn nặng nhọc và tốn kém, nhưng ra trường, lại rất lận đận với việc gìn giữ đam mê của mình, vẫn chưa có cơ hội để làm cho đã. Vậy nhưng Hoàng Himiko vẫn là một nghệ sĩ điêu khắc, nếu nhìn rộng và nhìn khác đi lối thông thường.

Gần 20 năm gắn bó với Sài Gòn, Hoàng Himiko từng tham gia vài triển lãm điêu khắc, nhưng nghệ sĩ này nổi tiếng khắp trong ngoài vì những hoạt động nghệ thuật đương đại khác, gắn liền với không gian cà phê thị giác. Himiko visual café là một trong những không gian nghệ thuật độc lập, phá cách đầu tiên của Sài Gòn và Việt Nam.

Để duy trì không gian này, Hoàng Himiko phải làm nhiều thứ để có tiền bù lỗ, vì bán cà phê chưa thể hòa vốn. Đầu tháng 9/2011, chị từng tâm sự về chuyện kiếm tiền trên TT&VH: “Như mới đây một hãng thời trang mời tôi làm tác phẩm tham gia đấu giá từ thiện. Tôi làm trong năm ngày, bán được 2.000 USD (nhưng chỉ nhận được 30%, còn 70% cho quỹ từ thiện). Trước đó là show cho một thương hiệu xe máy tại một show thời trang, họ kêu tôi làm sắp đặt. Ban đầu tôi tưởng họ kêu làm show bình thường, rút cuộc, giờ chót tôi lại phải xuất hiện trên sân khấu như một nghệ sĩ, mà tiền nhận về thì vẫn vậy. Nói chung, những cái show kiểu ấy phần nhiều là show bèo, nhiều “bánh vẽ”, dù luôn được khoác lên những cái tên nghệ thuật, từ thiện. Lâu lâu tôi cũng nhận những hợp đồng kiểu như làm phù điêu đá Phước Lộc Thọ, phù điêu Bách Hạc Song Tùng, Mai Lan Cúc Trúc cho hợp phong thủy hay làm cặp rồng trên mái kim tĩnh (từ của miền Tây để gọi nhà mồ) cho một khách hàng ở Tiền Giang. Tiền công cứ quy ra tiền nhà”.

Nghĩa là bóng dáng điêu khắc vẫn hiện diện trong vô vàn công việc không tên của chị. Mà ngay cả những tác phẩm đương đại khác, dù bằng những tên gọi và chất liệu khác, cách tạo ý và tư duy hình khối vẫn chi phối, nên gọi Hoàng Himiko là nghệ sĩ điêu khắc, mà không phải điêu khắc gia, là vì vậy. “Nghệ sĩ” là còn ôm ấp, dự phóng, “gia” là đã định hình, đã lối mòn.

Cũng đầu tháng 9/2011, chị đã muốn dừng tất cả lại, để làm việc cho mình. “Tôi đang nghĩ tới việc sẽ dừng lại, tạm nghỉ năm năm, có thể mười năm, dành trọn thời gian này để đi hết mấy trại sáng tác trên thế giới. Tôi muốn đi khi còn sức. Và vì không muốn bỏ con đường nghệ thuật của mình. Ngày trước tôi đã từng bỏ việc kiếm tiền, công việc thời ấy thu nhập hàng tháng tính bằng cây vàng, để đi học mỹ thuật; chẳng lẽ giờ bỏ nghệ thuật quay lại việc kiếm tiền?”

Hoàng Himiko đã rất đắn đo, lưỡng lự với quyết định này, vì dù sao không gian Himiko visual café đã quá nhiều dấu ấn, “quá được” với cộng đồng, bỏ thật không đành. Nhưng rồi không dừng cũng phải dừng, khi chị bất ngờ gặp tai nạn nguy kịch, dập não, phải điều trị tốn kém và dài lâu. Cái câu “thập tử nhất sinh” đúng hoàn toàn trong trường hợp của chị, mà ở đây là đúng với “sinh”, nên mới có một bài báo viết về sự bình phục thần diệu của này trong chuyên mục Trời kêu không dạ.

Đến nay, nghe tin chị đã bắt đầu làm được một số việc cho mình, trong đó có cả phác thảo ý tưởng điêu khắc. Ai cũng giật mình và vui thay, vì người một nơi não một nơi, cả tháng sau mới khớp sọ, nhiều dây thần kinh bị tổn thương, vậy mà bây giờ chị đã bắt đầu quay trở lại. Nhìn chị tập trở lại cuộc đời, tập bước đi trên đôi chân từng leo đèo lội suối, đó không phải là một tác phẩm điêu khắc về chính thân thể mình, thì biết gọi là gì.

Kim Hoàng chia sẻ về điều này, cũng trong chuyên mục vừa nhắc: “Ngày trước tôi rất vô tư với sức khỏe của mình, có thể thức đến 5 giờ sáng để làm cho xong việc. Giờ thì tôi không cho phép mình như vậy: 9 giờ 30 tối đã lên giường, sáng 6 giờ 30 thức dậy, tự tập yoga, mát-xa vùng mặt, tập di chuyển với nạng, rồi tập sức mạnh của cơ thể với thanh giường. Trước, tôi thích gì ăn nấy, giờ thì phải uống sữa mỗi ngày ba cữ, nhờ người thân, bạn bè lục tìm thực phẩm nào tốt cho trí nhớ, cho não thì nhờ người thân nấu giúp. Một phần cuộc sống của tôi được tái sinh là nhờ mẹ, anh chị và bạn bè thân thương. Tôi phải lấy lại chính mình”.

“Tôi phải lấy lại chính mình”, câu nói thật mạnh mẽ. Trong tiếng Nhật, “himiko” có nghĩa là “đứa bé nhìn thấy lửa”. Cũng như thuở sơ khai, loài người được thần Prometheus giúp cho lửa, từ đó cuộc sống sang trang. Chọn cho mình cái tên này, hiển nhiên Hoàng cũng có mong ước nhìn thấy và giữ được ánh lửa đam mê của chính mình.

Khi trẻ khỏe thì bận rộn, chẳng còn đâu thời giờ để suy tư, để làm điêu khắc, muốn rời xa khỏi Sài Gòn để lăn lộn trong các trại sáng tác, cũng khó đi. Tai nạn, dù vô tình và vô tâm, đã giữ nghệ sĩ này ở lại, biết đâu trong quãng thời gian không thể đi đâu, đầu óc lơ mơ, lại sinh ra những ý tưởng mới lạ, thú vị. Cuộc đời là bí ẩn ở những điểm như thế này, chỉ cần một vài tác phẩm thành công, thì mọi đớn đau, mất mát có hề chi. Biết đâu Hoàng Himiko sẽ thành điêu khắc gia từ sau cột mốc chẳng ai muốn này.

Cuộc sống thật mong manh và cũng thật trường cửu, cho nên Lão Tử mới viết trong Đạo Đức Kinh: “Thiên địa bất nhân, đĩ vạn vật vi sổ cẩu” (tạm diễn dịch: trời đất đứng ngoài tình người, nên xem mọi thứ như chó rơm [cúng xong là quăng ra đường]). Nhưng cũng chính vì thế, mà cuộc sống mới nối tiếp, bằng kế thừa và thay thế. Bởi bao nhiêu nhà điêu khắc, bao nhiêu tượng đài ngoài kia, dù có đồ sộ và vững chãi đến đâu, rồi cũng có lúc phải phôi pha, không hội ngộ cùng Sài Gòn, thì cũng biệt ly cùng Sài Gòn.

Từ sau khóa của Hoàng Himiko, khoa Điêu khắc Đại học Mỹ thuật TP. HCM rất hiếm khi tuyển được nữ sinh viên, 4‒5 năm gần đây, thì dường như không có. Những thế hệ điêu khắc vĩ đại như Điềm Phùng Thị, rồi cũng lướt qua cuộc đời này, nên biết đâu, Sài Gòn đã cố tâm giữ Hoàng Himiko ở lại để làm điêu khắc. Nghe khó tin, nhưng cứ hi vọng thế.

La Hán Phòng, 16/6/2013.