Chương 19 NGƯỜI QUAN SÁT

Đơn vị vũ khí sét hòn được thành lập, ban đầu chỉ có lực lượng quân sự, chỉ huy là một vị trung tá lục quân tên là Khang Minh, có tính cách rất trầm mặc. Tên gọi của đơn vị này là “Thần Quang”, đây là cái tên do tôi và Lâm Vân nghĩ ra. Thời khắc lần đầu tiên sét hòn được kích thích là khoảnh khắc mà cả đời chúng tôi không bao giờ quên được. Ngày ấy, quả sét hòn đó đã nhuộm những đám mây xung quanh thành một màu đỏ rực, giống như hình ảnh mặt trời mọc thu nhỏ.

Đơn vị Thần Quang ngay lập tức bắt đầu cuộc huấn luyện căng thẳng. Trọng tâm của cuộc huấn luyện là tập bắn đạn thật. Nhằm tiếp cận sát nhất với điều kiện thực chiến, huấn luyện thường được tiến hành ngoài trời, nhưng cần tiến hành lúc trời nhiều mây để để phòng vệ tinh do thám. Bởi vì nguyên nhân này, một vài trường bắn nằm ở phía Nam, những nơi mưa nhiều và ít ngày quang đãng. Địa điểm huấn luyện được thay đổi liên tục giữa các nơi ấy.

Tại trường bắn, từng chuỗi sét hòn bay ra từ súng máy lôi cầu. Chúng bay theo một đường thẳng hoặc hình quạt về phía mục tiêu.

Âm thanh tạo ra trong khi bay của chúng giống như tiếng kèn thê lương, có khi lại như cơn cuồng phong thổi trên thảo nguyên hoang dã. Tiếng nổ của lôi cầu rất kỳ dị, không hề có tính định hướng, giống như phát ra từ không gian, có lúc lại nghe như phát ra từ cơ thể của con người!

Hôm nay, chúng tôi theo đơn vị Thần Quang đến một trường bắn mới. Đinh Nghi cũng đi theo, anh ta vốn phụ trách nghiên cứu lý luận nên lẽ ra ở đây không có việc gì cần tới anh ta mới phải.

“Tôi tới để chỉ ra sai lầm mà mọi người đang sa vào, đồng thời cũng trình diễn cho hai người xem một kỳ quan,” Đinh Nghi nói,

Lúc đơn vị đang chuẩn bị tập bắn đạn thật, Đinh Nghi hỏi chúng tôi: “Hai người thường ngày có tư duy triết học không?”

“Ít lắm,” tôi trả lời.

“Tôi thì không,” Lâm Vân đáp.

Đinh Nghi liếc nhìn Lâm Vân: “Cũng không lạ lắm, phụ nữ mà.”

Sau khi nhận được cái trừng mắt của Lâm Vân, anh ta nói tiếp: “Không sao, hôm nay tôi sẽ buộc mấy người tư duy theo kiểu triết học nhé.”

Tôi đưa mắt nhìn xung quanh, trường bắn là một khoảng trống giữa khu rừng ẩm ướt dưới bầu trời đầy mây. Ở phía bên kia, một vài tòa nhà xây dựng tạm thời và xe cũ được tận dùng làm mục tiêu. Tôi không hiểu nổi mấy thứ này có liên quan gì tới triết học. Trung tá Khang mặc đồng phục rằn ri bước tới, hỏi Đinh Nghi về yêu cầu của lần bắn này.

“Đơn giản lắm. Đầu tiên, anh hãy tắt tất cả các thiết bị giám sát ở hiện trường. Thứ hai là lúc bắn, sau khi nhắm chuẩn mục tiêu, mọi người hãy nhắm mắt lại, bao gồm cả chỉ huy và những người trong khu vực. Tất cả đều phải nhắm mắt, nghe thấy hiệu lệnh của tôi mới được mở mắt. Đây cũng chính là điều quan trọng nhất.”

“Như này… Tôi có thể hỏi là tại sao không?”

“Tôi sẽ giải thích sau. Trung tá, tôi bây giờ muốn hỏi anh một câu, tỷ lệ bắn trúng của các anh ở cự ly này là bao nhiêu?”

“Gần như là một trăm phần trăm, thưa Giáo sư. Bởi vì lôi cầu không chịu ảnh hưởng của luồng không khí, sau khi được tăng tốc thì quỹ đạo của lôi cầu rất ổn định.”

“Rất tốt, bắt đầu thôi. Nhớ nhé, sau khi ngắm bắn xong thì tất cả mọi người đều phải nhắm mắt lại.”

Sau khi nghe thấy tiếng hét “Đã ngắm xong”, tôi lập tức nhắm mắt lại, nhanh chóng nghe thấy tiếng nổ đùng đoàng của lôi cầu trên ray được tăng tốc và bị hồ quang điện kích thích, làm người ta phải sởn da gà. Ngay sau đó, quả cầu rít lên, tôi cảm thấy những quả lôi cầu ấy giống như đang lao tới mình, da đầu tôi căng ra nhưng vẫn cố kiềm chế không mở mắt.

“Được rồi, mọi người có thể mở mắt ra rồi,” Đinh Nghi nói, sau khi bị ho sặc sụa bởi ozone được tạo ra từ vụ nổ sét hòn.

Tôi mở mắt ra, cảm giác chóng mặt ập tới cùng lúc, rồi nghe thấy giọng nói của người báo ở vị trí mục tiêu vang lên qua bộ đàm: “Bắn mười phát. Bắn trúng: Một. Bắn trượt: Chín”

Đoạn, tôi nghe thấy tiếng anh ta nói nhỏ: “Thật bất thường!” Tôi nhìn thấy một vài binh sĩ đang dập tắt đám cỏ dại ở gần mục tiêu bị sét hòn đánh trượt.

“Chuyện gì đã xảy ra?” Trung tá Khang chạy tới hỏi xạ thủ đứng sau vũ khí lôi cầu. “Không phải là tôi đã ra lệnh cho anh mở mắt để ngắm chuẩn rồi mới nhắm mắt lại sao?”

“Tôi đã làm như vậy, ngắm tuyệt đối chuẩn xác,” viên thượng sĩ cầm súng trả lời.

“Vậy… Kiểm tra vũ khí đi!”

“Không cần đâu, vũ khí và thao tác của xạ thủ đều không có vấn đề gì.” Đinh Nghi xua tay, “Đừng quên rằng sét hòn là một electron.”

“Ý anh là nó đang thể hiện hiệu ứng lượng tử à?” Tôi hỏi.

Đinh Nghi gật đầu khẳng định: “Đúng thế! Khi có người quan sát, trạng thái sút xuống một giá trị xác định. Giá trị này sẽ tương ứng với kinh nghiệm của chúng ta ở thế giới vĩ mô, cho nên chúng mới bắn trúng mục tiêu. Nhưng dưới tình huống không có người quan sát, chúng quay về trạng thái lượng tử. Chúng không xác định được nên vị trí của chúng chỉ có thể mô tả bằng xác suất. Trong trường hợp này, loạt sét hòn trên thực tế đã tồn tại dưới hình thái đám mây electron. Đây là một đám mây xác suất, vị trí mục tiêu bắn trúng chiếm xác suất rất nhỏ.”

“Ý anh là lôi cầu không bắn trúng mục tiêu là do chúng ta không nhìn nó?” Trung tá hỏi lại, vẫn không tin trước những lời nói này của Đinh Nghi.

“Đúng là như vậy. Quả là một kỳ quan, đúng không?”

“Thế thì… quá duy tâm rồi,” Lâm Vân bối rối lắc đầu.

“Thấy chưa, triết học đó. Phụ nữ bất đắc dĩ vẫn phải nghĩ về triết học thôi.” Đinh Nghi nháy mắt tinh quái với tôi, sau đó nói với Lâm Vân. “Đừng dạy tôi về triết học nhé.”

“Đúng vậy, tôi không có đủ tư cách. Nếu ai cũng có tư tưởng cực đoan như anh thì thế giới này thật đáng sợ,” Lâm Vân nhún vai đáp.

“Chắc cô cũng biết chút gì đó về nguyên lý của cơ học lượng tử đúng không?” Đinh Nghi hỏi,

“Đúng là tôi biết, không phải là một chút. Nhưng…”

“Nhưng cô chưa từng nghĩ tới sẽ nhìn thấy nó ở thế giới vĩ mô đúng không?”

“Ý anh lẽ nào là, nếu muốn lôi cầu đánh trúng mục tiêu thì chúng tôi phải nhìn nó từ đầu tới cuối sao?” Viên trung tá hỏi.

Đinh Nghi gật đầu. “Hoặc kẻ địch nhìn nó cũng được. Nhưng nhất định phải có người quan sát.”

“Thử thêm lần nữa đi, để chúng tôi xem đám mây electron xác suất trông như thế nào!” Lâm Vân hứng khởi.

Đinh Nghi lắc đầu. “Không thể nhìn được đâu. Trạng thái lượng tử chỉ xuất hiện khi không có người quan sát. Người quan sát xuất hiện thì nó sẽ sụp đổ về kinh nghiệm hiện tại của chúng ta. Chúng ta sẽ không bao giờ thấy được đám mây xác suất.”

“Lắp máy quay không người điều khiển có được không?” Trung tá thắc mắc.

“Máy quay là một người quan sát, cũng sẽ tạo ra sự sụp đổ của trạng thái lượng tử. Đây cũng là lý do tại sao tôi nói phải tắt tất cả các thiết bị giám sát.”

“Nhưng máy quay làm gì có ý thức?” Lâm Vân lên tiếng.

“Xem này, rốt cuộc là tôi duy tâm hay cô duy tâm hả? Người quan sát đâu cần có ý thức.” Đinh Nghi cười khẩy với Lâm Vân.

“Không đúng,” tôi cảm giác như mình đã bắt được một sơ hở của Đinh Nghi. “Nếu đúng theo những gì anh nói thì bất cứ thứ gì xung quanh sét hòn đều chẳng phải là người quan sát sao? Giống như hình ảnh của bản thân được lưu lại trên hệ thống cảm quang của máy ảnh, sét hòn cũng sẽ lưu lại vết tích ion hóa* của mình trong không khí. Ánh sáng do chúng phát ra sẽ ảnh hưởng đến thực vật xung quanh. Âm thanh do chúng tạo ra sẽ làm chấn động sỏi đá trên mặt đất… Môi trường xung quanh dù ít hay nhiều đều lưu lại vết tích của chúng. Điều này không khác gì với máy quay quay lại hình ảnh về bản chất của chúng”

“Đúng thế, nhưng cường độ quan sát có sự khác biệt rất lớn. Hình ảnh được quay lại là quan sát cường độ mạnh, sỏi đá trên mặt đất bị chấn động rời khỏi vị trí ban đầu chỉ là quan sát cường độ yếu. Quan sát cường độ yếu cũng có thể dẫn tới giảm sút trạng thái lượng tử, nhưng rất nhỏ thôi.”

“Lý thuyết này quá mơ hồ để người khác có thể tin.”

“Nếu chúng ta không có bằng chứng thực nghiệm thì quả thực là sẽ không có ai tin vào lý thuyết này. Nhưng hiệu ứng lượng tử đã

được xác thực trong thế giới vi mô vào đầu thế kỷ trước. Chẳng qua là tới hiện tại, chúng ta mới thấy được biểu hiện vĩ mô của nó… Bohr* còn sống thì tốt biết bao, de Broglie* đáng lẽ cũng phải sống tới giờ, Heisenberg* và Dirac* cũng thế…” Đinh Nghi xúc động, đi tới đi lui như mộng du, tự lẩm bẩm một mình.

“Nhưng may mắn thay là Einstein đã qua đời,” Lâm Vân mỉa mai.

Lúc này, tôi sực nhớ ra một chuyện: Trong phòng thí nghiệm kích thích electron vĩ mô ở căn cứ, Đinh Nghi khăng khăng yêu cầu phải lắp bốn hệ thống giám sát. Bây giờ, tôi nhắc lại việc này với anh ta.

“Đúng thế, đó là vì lý do an toàn. Nếu tất cả hệ thống giám sát đều không hiệu quả thì sét hòn sẽ quay về trạng thái lượng tử. Lúc ấy, phần lớn căn cứ sẽ được bao phủ trong đám mây electron xác suất. Sét hòn có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào.”

Vậy là tôi đã hiểu tại sao trong hầu hết các lần mục kích, sét hòn đều ở trạng thái trôi nổi vô định, tung tích thần bí, luôn xuất hiện đột ngột. Xung quanh lại không có sét để kích thích nó. Rất có thể là do lúc ấy người quan sát đang ở trong đám mây xác suất của một electron vĩ mô. Sự quan sát tình cờ của anh ấy hoặc cô ấy sẽ khiến trạng thái lượng tử của sét hòn bị sụp đổ đột ngột.

Tôi thở dài: “Tôi tưởng mình hiểu nhiều về sét hòn lắm, ai ngờ…”

“Còn rất nhiều thứ anh chưa nghĩ tới đâu, Tiến sĩ Trần. Anh không thể nào tưởng tượng hết được bản chất kỳ lạ của tự nhiên,” Đinh Nghi ngắt lời tôi.

“Còn gì nữa?”

“Còn có một số chuyện tôi thậm chí không dám thảo luận với anh,” Đinh Nghi trầm giọng.

Ban đầu, tôi không hề chú ý tới lời nói của anh ta, nhưng sau khi ngẫm lại thì tôi bất giác rùng mình, ngẩng đầu lên, nhìn thấy Đinh Nghi đang dùng ánh mắt quái dị như mắt rắn nhìn mình, cả người tôi rét run. Trong sâu thẳm ý thức của tôi, có một nơi bóng tối u ám nhất. Tôi đã luôn nỗ lực để quên nó đi. Tôi đã sắp thành công rồi. Hiện tại, tôi không muốn chạm tới nó nữa.

Trong hai ngày thí nghiệm sau đó, hiệu ứng lượng tử vĩ mô của sét hòn đã tiến thêm được một bước chứng thực. Chỉ cần loại trừ người quan sát, điểm đạn bắn của vũ khí sét hòn sẽ phát tán khắp nơi. Tỷ lệ ngắm trúng mục tiêu chỉ bằng một phần mười so với lúc có người quan sát. Chúng tôi mang tới nhiều thiết bị hơn, tiến hành những thí nghiệm phức tạp hơn, chủ yếu để tính toán xác định kích thước đám mây xác suất được tạo ra trong trạng thái lượng tử của electron vĩ mô. Kỳ thực, cách làm này không chặt chẽ về mặt ý nghĩa trong cơ học lượng tử nghiêm túc. Một electron (bất luận là vĩ mô hay vi mô) sẽ có đám mây xác suất lớn bằng cả vũ trụ. Sét hòn ở trạng thái lượng tử có thể sẽ xuất hiện ở cả chòm sao Tiên nữ*, tuy nhiên xác suất này cực kỳ nhỏ. Kích thước đám mây xác suất mà chúng tôi nói tới chính là đề cập tới ý nghĩa về mặt kỹ thuật. Hàm ý ám chỉ biên giới mơ hồ đó ngoài biên giới này thì chỉ còn đám mây xác suất mỏng manh tới mức có thể bỏ qua.

Nhưng tới ngày thứ ba, một ngoại lệ đã xuất hiện. Trong tình huống không có bất kỳ ai quan sát, toàn bộ mười quả sét hòn được bắn ra từ vũ khí lôi cầu đều chuẩn xác nhắm trúng đích. Đây là một loại electron vĩ mô lấy kim loại làm mục tiêu giải phóng năng lượng, năng lượng khi giải phóng rất lớn. Một phần ba số xe bọc thép cũ được đặt làm mục tiêu đều bị nung chảy.

“Chắc chắn là có sơ suất nào đó, ắt phải có người quan sát. Có lẽ có máy quay nào đó chưa được tắt, hoặc có ai đó đã mở mắt để xem đám mây electron vĩ mô trông như thế nào,” Đinh Nghi khẳng định.

Vì thế, trong lần bắn sau đó, hai máy quay duy nhất còn lại cũng bị tháo ra, tất cả mọi người ở trường bắn đều được lệnh di tản tới một boong-ke dưới lòng đất cách biệt với thế giới bên ngoài. Trường bắn không còn bất kỳ ai. Súng máy lôi cầu đã được sửa về chế độ tự động bắn ở trạng thái nhắm bắn chuẩn.

Nhưng mười lăm quả sét hòn được bắn ra lần này vẫn hoàn toàn trúng đích.

Tôi rất vui vì đã có việc làm khó được Đinh Nghi, kể cả khó khăn tạm thời cũng được. Sau khi nhìn thấy kết quả, anh ta thực sự lo lắng. Nhưng sự lo lắng này so với thứ tôi muốn hoàn toàn khác nhau. Anh ta không hề cảm thấy bối rối.

“Lập tức dừng thí nghiệm và huấn luyện bắn đạn thật đi,” Đinh Nghi nói với Lâm Vân. Lâm Vân nhìn lại anh ta, sau đó nhìn lên bầu trời.

Tôi thắc mắc: “Tại sao phải dừng lại? Lần bắn này hoàn toàn không có người quan sát và hiệu ứng lượng tử đã không xuất hiện. Chúng ta cần tìm hiểu tại sao.”

Lâm Vân nói trong khi mặt vẫn ngửa lên: “Không, có người đang quan sát.”

Tôi nhìn lên bầu trời. Tôi phát hiện những đám mây dày đặc mấy ngày nay không biết từ lúc nào đã tản ra thành một đường, để lộ khung trời xanh biếc.