Kết Từ

Cảnh bờ sông Dịch. Quán gió thu. Thời gian đã chuyển dịch tới sau khi Kinh Kha bị mạng vong ở Tần.

Cao Tiệm Ly (một mình ngâm theo nhịp trúc)

Khói sông mơ màng trôi ánh nguyệt

Đìu hiu sông Dịch nước đê mê

Có ai nhớ tới ai hào kiệt

Buổi ấy ra đi chẳng một về?

Buổi ấy thét gươm từng trận gió

Ào ào sông Dịch lạnh lùng ghê

Dư âm còn vẳng chiều nay đó

Nhắc mãi lời ca “nhất khứ hề”!

Buổi ấy, một trời sương khói tiễn

Kẻ vào nơi Bách nhị trùng quan

Chiều nay khói quạnh sương mờ bến

Vọng mãi lời ca “bất phục hoàn”…

Đưa kẻ một sang Tần, buổi ấy

Nghiêng trời lớp lớp sóng hân hoan.

Đành thôi quằn quại trôi từ đấy

Sông nghẹn lời ca “Dịch thuỷ hàn”!

Chủ quán (từ trong quán bước ra)

Cao ẩn sỉ đó chăng? Giờ đã muộn

Còn nơi đây than thở ngậm ngùi chi?

Nhớ tiếc mãi thuở dòng sông cuồn cuộn

Vang lời ca nhịp trúc tiễn ai đi!

Cao Tiệm Ly

Ồ chủ quán! ai là không nhớ tiếc

Buổi tiển đưa hào khí ngút trường giang!

(ngâm) Một phen động chí ngang tàng

Nghìn thu sóng gió mơ màng thét gươm

Chủ Quán

Hãy vào đây, ẩn sĩ, rượu ta còn!

Hãy cùng uống cho say niềm tiếc nhớ.

Riêng gì ngươi trên sông này than thở!

Riêng gì ngươi đau đớn việc sang Tần

(ngâm) Trên sông gió giục mây vần

Chính lòng ta củng bao lần đắng cay.

Cao Tiệm Ly

Rượu còn ư? Nào ta hãy cùng say!

Để cùng nhớ Kinh Kha người kiếm khách

(Hai người đến trước quán cùng ngồi)

Chủ Quán

Ngươi lầm đó! Giờ đây trên bến Dịch

Ta ngồi than giọt lệ đẫm canh tà

Phải đâu rằng ta nhớ tiếc Kinh Kha!

Kẻ ấy đã thua tài lỡ việc

Xứng đáng gì đâu mà nhớ tiếc!

Nhớ, hoạ chăng ta nhớ buổi lên đường

Gió say reo hy vọng của mười phương

Và sóng vỗ dâng cao niềm ký thác,

Những lầm tưởng cánh tay kia lỗi lạc

Vì Yên bang, vì sáu nước, vì đời…

Có ngờ đâu…

Cao Tiệm Ly

Chủ quán, hãy khoan lời!

Chủ Quán

Ta có tiếc, hoạ chăng là chỉ tiếc

Cho ai kia trước đây đã liều chết

Vì Kinh Kha sửa soạn việc lên đường

Ích gì đâu mạng ấy hỡi Điền Quang!

Vô ích cả đầu ngươi Phàn Nguyên Soái!

Hồn các ngươi hẳn còn u uất mãi…

Và ôi thôi Ngọc Tý, biết chăng nàng?

Đã uổng vì ai trâm gảy bình tan!

Cao Tiệm Ly

Khoan chút, hãy nghe ta!

Chủ Quán

Còn nhớ rõ

Chính nơi đây cả triều Yên thuở nọ

Mặc áo tang đưa tiễn kẻ sang Tần

Cả triều Yên nâng chén rượu ân cần

Dâng kẻ ấy, cả triều Yên lệ ứa

Cùng đứng nhìn theo bóng người trên ngựa

Cho tới khi chìm khuất phía ngàn cây…

Hỡi ơi! màu tang chế, tưởng đâu đây

Còn phảng phất như oan hồn quá khứ…

Uổng cả mà thôi! Chỉ vì đại sự

Đã lầm trao…

Cao Tiệm Ly

Khoan chút, hãy nghe ta!

Chủ quán ơi! đừng vội trách Kinh Kha

Người ấy đã không phụ lòng tri kỷ

Không hổ thẹn với thanh danh hiệp sĩ

Dù mang theo sứ mệnh tới Hàm Dương

Đã không hay đâm chết được Tần Vương.

Chủ Quán

…Ta hãy hỏi:

Kinh Kha kia nửa kiếp sống ngang tàng

Khắp bốn phương nghề kiếm đã lừng vang

Thường kiêu hãnh trên đời không địch thủ

Gươm trỏ xuống nằm rung trang lịch sử

Gươm vung lên ngừng chuyển bánh luân hồi

Mùa về Đông bể cả dấy phong lôi

Mùa về Bắc non cao mờ nhật nguyệt

Tiến một bước, ào ào hoa rụng tuyết

Lui một đường phơi phới tuyết bay hoa…

Vậy mà sao, ta hãy hỏi, sao mà,

Trời đất hỡi, Kinh Kha người kiếm khách

Người đã một sang Tần mang trọng trách

Sao thua tài uổng mạng giữa Hàm Dương?

Sao không hay kết quả được Tần Vương

Để việc lỡ cho muôn đời sĩ tiếu?

Ừ! nếu thực nghề gươm kia tuyệt diệu

Và cánh tay kia vô địch trên đời

Thì sao không…hừ! sao chịu thua người?

Hư danh cả!

Cao Tiệm Ly

Nghe ta! đừng vội trách

Luận công tội phải sao cho minh bạch!

_Hãy cùng ta nhớ lại việc Hàm Dương:

Kẻ sứ thần mang đồ bản Đốc Cương

Và thủ cấp Ô Kỳ lên chín bệ;

Nếu muốn giết Tần Doanh, ồ, rất dễ!

Vì chuôi dao đã nắm ở tay rồi

Chỉ vung lên bạo chúa ắt đầu rơi…

Nhưng sứ thần kia lại là kiếm khách

Chẳng chịu tiếng chỉ sang Tần hành thích

Chỉ sang Tần làm một kẻ sát phu

Lừa giết Tần vương giữa lúc không ngờ…

Chủ Quán

Đừng biện bác dông dài, ta chỉ hỏi

Sao Kinh Kha tự khoe tài cậy giỏi

Mà cánh tay thua sức ở Hàm Dương?

Mà không sao uy hiếp được Tần vương,

Dẫu chỉ có một mình y trên điện?

Cao Tiệm Ly

Thế mới biết ngươi hẹp hòi thô thiển

Không nghĩ sâu mà củng chẳng nhìn xa!

_Thử đặt ngươi vào địa vị Kinh Kha…

Chủ Quán

Ừ, sao nửa?

Cao Tiệm Ly

… Bản đồ dâng Tần tặc

Chỉ dấu đủ một lưỡi dao ba tấc

Một con dao lá liễu đấy mà thôi!

Khi Tần Doanh gươm đã ở tay rồi

Hỏi dao ngắn địch gươm dài sao được?

Dao ba tấc mà gươm kia ba thước

Ai thua ai điều ấy lẽ đương nhiên!

Đau đớn thay, người kiếm sĩ vô duyên

Chẳng có được thanh gươm mà xử dụng

Ví bằng có thì hoa bay tuyết rụng

Há nhường ai, mà há chịu thua ai!...

(than thở một mình)

Ôi Kinh Kha,dao ngắn địch gươm dài

Chữ thời vận, mỉa mai là thế đó!

(ngâm) Xưa kia dưới ánh trăng mờ tỏ

Mài thép bên rừng ta với ngươi

Nhắc chuyện thời cơ tê tái giận

Bàn câu thế sự ngã nghiêng cười

Sông Trời kéo xuống cùng lau kiếm

Trục Đất cầm lên định ghé vai

Hiền đệ Kinh Kha! ngươi một vắng

Trời kia đất nọ hỏi còn ai?

Chủ Quán

Ừ cho dẫu Kinh Kha nghề kiếm giỏi

Nhưng có đáng cười không, ta thử hỏi

Có đáng cười không, một kẻ liều thân

Vì hư danh, vì một chút dư ân?

Cao Tiệm Ly

Lầm, lầm quá, thực nhà ngươi lầm quá

Người ấy ra đi chỉ vì thiên hạ

Đó mà thôi! há phải đâu

Vì danh thơm, vì nghĩa nặng ơn sâu!

Chủ Quán (ngạc nhiên)

Vì thiên hạ sang Tần? Vì thiên hạ

Mà chết ở Hàm Dương?Ngươi nói lạ!

Nhưng nào đâu công trạng kẻ ra đi?

Chết uổng mà thôi, nào có ích gì…

Ta vẫn bảo Kinh Kha là có tội

Cao Tiệm Ly

Đừng nóng nảy, đừng hẹp hòi nông nổi

Hãy cùng ta bình tĩnh luận anh hào…

Kể từ khi Tần tặc chiếm ngôi cao

Dân bẩy nước như ngồi trên đống lửa

Một tiếng nói từ ngai vàng bạo chúa

Đủ làm cho vỡ mặt khắp chư hầu

Một cơn cười làm muôn vạn kẻ rơi đầu

Một cơn giận máu trào muôn vạn ngả

Y đứng lên, bể Đông nằm lặng thở

Y giơ tay, non Thái lụt mồ hôi

Lệnh Hàm Dương ai kẻ dám sai lời

Cả thiên hạ đều sợ Tần như hổ

Nào Hán Nguỵ, nào Tề Yên Triệu Sở

Đành khom lưng uốn gối chịu lầm than

Nay cắt thành mai nhượng đất, kêu van

Với bạo chúa mong vẹn toàn bờ cõi

Ai kẻ dám công nhiên hỏi tội

Đứa hung tàn nghịch đạo vô luân?

Ai dám ngang nhiên đứng giữa triều Tần

Thay mặt cả nhân dân bẩy nước

Thay mặt cả ngàn sau ngàn trước

Nêu cao bản án thiên thu?

Há chẳng phải Kinh Kha bậc trượng phu?

Há chẳng phải Kinh Kha người kiếm khách?

Người đã một chiều xưa trên bến Dịch

Nguyện ra đi vì thiên hạ đó chăng ngươi!...

Chủ Quán (Sau một lúc suy tư)

Ừ! Kinh Kha vì thiên hạ, phải rồi!

Tấm lòng ấy thực anh hùng nghĩa hiệp

Nhưng củng chỉ một mai đây sử chép

Luận Kinh Kha rằng “Chí lớn tài sơ”

Vậy mà thôi…

Cao Tiệm Ly

Hừ, ta thực không ngờ

Óc ngu muội ngươi còn tăm tối mãi!

Ta đã nói, giờ đây ta nhắc lại:

“Việc làm ấy xá chi thành hay bại

Chỉ cần xem ai kẻ dám làm thôi”

Gương đã treo từ đây còn sáng mãi;

Nối chí kia, mai mốt thiếu chi người!

Dẫu bạo chúa giờ đây chưa bị giết

Nhưng toàn dân đã tỉnh giấc chiêm bao

Thì bạo chúa một mai đây phải chết;

Sau Kinh Kha, tiểu tử củng anh hào…

(Im lặng một lúc)

Ôi Kinh Kha, dẫu chí ngươi chưa đạt

Nhưng toàn dân ai nấy biết liều gan

Thì ngươi dẫu Hàm Dương thân đã thác

Mà vẫn như còn sống với thời gian

Chủ Quán (giọng cảm động)

Còn sống mãi với thời gian

Cao Tiệm Ly

Còn mãi

Thanh danh ai, người kiếm sĩ tiên phong!

Chủ Quán

Người kiếm sĩ một đi không trở lại

Cao Tiệm Ly

Và treo cao lịch sử tấm gương trong

Và mở lối…

Chủ Quán (tiếp lời)

…Cho muôn vàn thế hệ

Cao Tiệm Ly

Và hy sinh…

Chủ Quán

…Cho thiên hạ toàn dân

Người đã dám một mình trên chín bệ

Cao Tiệm Ly (tiếp lời)

Giữa triều Tần nêu tội ác vua Tần

Chủ Quán

Cao ẩn sĩ! những lời ngươi nói đó

Thực đã khiến cho lòng ta sáng tỏ

Những câu bình luận rạch ròi kia

Là đuốc soi đường cho kẻ u mê…

Ôi Kinh Kha! người anh hùng vạn đại,

Người treo gương, người mở lối, người hy sinh

Người đã thành công ngay trong thất bại

Thể phách tan, nhưng còn mãi tinh anh…

(quỳ xuống bên sông)

Chiều nay đây, trên bờ sông Dịch vắng

Ta quỳ xin người thứ lỗi cho ta

_Ồ có phải vừa đây trong gió vẳng

Tiếng gươm thần vang thét đó, Kinh Kha!

Cao Tiệm Ly

Đứng lên thôi, chủ quán, hãy cùng ta

Rót chén rượu trên sông này kính viếng

Người hiệp sĩ nghìn thu còn để tiếng

Kẻ anh hào một chết đã vì dân…

Ta cùng ngươi lại một lần tiếc thương

Hôm nào tiễn kẻ lên đường

Bâng khuâng nhịp trúc, bờ sương lạnh lung

Mây trời bát ngát nhớ nhung

Gió trường giang thét não nùng đêm đêm…

(một lúc im lặng)

Ôi Kinh Kha hiền đệ!

Ngày xưa củng nơi đây

Cùng ta trong quán rượu này

Xót cho thiên hạ cùng say ngậm ngùi

Phẩm bình gương trị loạn

Bầu nhiệt huyết cùng sôi

Hai ngả đường xuất sử

Chung đau một chữ Thời

Bên vai tiếng thép cựa

Nhìn nhau giọt lệ rơi

Chia tay cùng gắn bó

Đinh ninh việc cứu đời

(ngâm) Bốn phương khói lửa tơi bời

Nhớ câu tâm sự nhớ người ra đi

Chủ Quán (trỏ ra phía ngoài sông)

Ô này, trông! Cao ẩn sĩ, ô kìa

Mây tám ngả đen rầm phai ánh nguyệt!

Gió ào nổi trên sông và sóng thét

Vẳng nghe như tiếng sắt tiếng vàng chen,

Vẳng nghe như vó ngựa đập vang rền…

Trời đất hỡi! sương sa mờ khắp nẻo!

_Ta vào thôi!

(Kéo Cao Tiệm Ly vào quán. Nhưng Cao tiệm Ly dứt áo tiến ra phía bờ sông một mình)

Cao Tiệm Ly

Thực rồi chăng? gió réo

Và sóng tung cuồn cuộn mặt sông dài

Vẳng nghe đâu từ thăm thẳm tuyền đài

Tiếng gươm thét trong tay người kiếm sĩ

Ôi! sóng gió chợt mơ màng sát khí

Lòng ta nghe sông Dịch đã sầu lên!

_Kinh Kha hiền đệ!

Trong cõi u huyền

Thấu cho lòng kẻ

Muôn đời không quên…

Sáo Ly Đình ngơ ngẩn chốn giang biên

Nhịp trúc gõ một mình ta với bóng

Hồn ai có đi về trên khói sóng

Và giờ đây thông cảm với hồn ta?

Thì lắng nghe mấy lời ca

Gửi vào giấc mộng nhắn ra cuộc đời

(ngâm dài)

Ngàn xưa khói sóng hận chơi vơi

Những kẻ thi gan với chữ Thời

Ngàn sau khói lửa tơi bời

Sông nào Dịch Thuỷ, ai người Kinh Kha?

MÀN

chấm dứt vỡ kịch