Một kiểu xé tiền dân

Dĩ nhiên là tiền dân, tiền công quỹ, chứ ở đời chưa từng có một ông nào, một bà nào lại chịu lôi xấp bạc trong hầu bao đã no ứ của nhà mình ra mà xé. Những vị mắc cái chứng bệnh sang trọng này họ xoàng xoạc xé tiền. Trừ tiền của họ, còn thì xé tuốt. Tiền của dân chắt chiu đóng góp, tiền từ vốn liếng và kinh phí của Nhà nước, tiền trong quỹ viện trợ, tiền Chính phủ phải vay của nước ngoài. Tiền đồng Việt Nam, tiền mác Đức, tiền quan Pháp, tiền đô la Hoa Kỳ...

Ở Mỹ, thói xài phí tiền chùa một cách văng mạng của đủ loại viên chức trong hệ thống quan liêu gây thất thoát công quỹ không thua gì tệ tham ô. Song, cũng như tại mọi nước khác, luật pháp và dư luận Mỹ không đặc biệt quyết liệt với tội tiêu hoang của công như là với tội ăn cắp. Một tay thủ quỹ thụt két 100 USD có thể phải ngồi tù, nhưng một dự án liên bang tốn kém quá mức cần thiết vài triệu đô la thì cả tòa án lẫn dân chúng đều nhún vai cho qua. Một nhà báo cho rằng thái độ dễ dãi ấy chứng tỏ đa số những người bình dân không hình dung được rõ rệt thế nào là 1 triệu USD.

Vậy thế nào là 1 triệu đô? Để giúp độc giả bần hàn ngẫm ra được tầm vóc của con số khủng long đó, tay nhà báo nêu lên vài phép so sánh. Chẳng hạn, một triệu đô tiền xu có trọng lượng kẽm đủ làm gãy đôi tàu Titanic, một triệu đô vàng lá dát mỏng có thể lát kín mặt tiền tòa cao ốc của Ngân hàng dự trữ liên bang ở lộ Uôn. Nhưng, có lẽ đơn giản và cụ thể nhất là một sự hình dung thế này: với tốc độ một giây xé làm đôi một tờ 1 đô, và roàng roạc xé luôn tay không ngừng nghỉ liên miên cật lực, 24 giờ trên 24 giờ trong suốt 11 ngày đêm không ăn không ngủ, người ta cũng không thể xé xuể được 1 triệu USD.

Nghe thì quái gở, nhưng xé tiền dân là một ác bệnh có thật và không hề hiếm. Ví dụ thì đầy. Chẳng hạn, năm 1995, ở Hà Nội quận Hai Bà, 5 tỷ 9, một trong những món tiền của Nhà nước và của dân liên quan đến việc mở tuyến đường Trần Khát Chân, chỉ trong một thời gian ngắn đã đột ngột còn lại có 8 trăm nghìn. Số tiền 5 tỷ mốt rơi vào cõi trời ơi đất hỡi rõ là đã bị xé, chẳng phải vậy sao?

Năm tỷ ấy là tiền ta, cũng là lớn, nhưng không lớn bằng một triệu USD. Một triệu tiền Mỹ suýt soát 15 tỷ tiền ta: Mười lăm ngàn triệu đồng, bạn có hình dung nổi số tiền ấy không?

Với số tiền đó, Nhà nước có thể miễn học phí suốt 5 năm cho chừng một ngàn rưỡi sinh viên đại học, có thể trả lương cả năm cho hơn 2 ngàn giáo viên, kỹ sư, bác sĩ. Có thể xây dựng hàng chục ngôi nhà tình nghĩa, hàng chục trạm y tế xã. Rồi mở trường học, kéo đường dây điện cho vùng quê heo hút v.v... Bao nhiêu là việc lớn lao cấp thiết cho một đất nước còn đang khó khăn. Mười lăm tỷ đồng - một triệu Mỹ kim đã lớn thế, vậy mà sau đây là câu chuyện nhiều lần to tát hơn. Nói cho đúng ra thì không so sánh được, không tả được, bởi 32 triệu USD là khác hẳn về chất, là một trời một vực so với 1 triệu USD.

Với khối tiền dễ sợ 32 triệu USD vay của nước ngoài ấy (chưa kể lãi suất), sự án “cải tạo chất lượng nước hồ Tây trong một phạm vi rộng để nhằm đạt tiêu chuẩn nước của một bể bơi” chẳng những là một sự hàm hồ mà còn là sự xúc phạm đất nước. Không chỉ xúc phạm đến một trong những thắng cảnh thiêng liêng nhất của Thủ đô, dự án kếch xù này còn xúc phạm nặng nề đến hàng triệu người lao động đang làm lụng vất vả, kiếm sống, chắt chiu từng hạt gạo.

Tạm thời chưa kể tới những khổ sở cực nhọc về nước sinh hoạt trong những khu phố Hà Nội, bạn hãy nghĩ mà xem: hàng năm ngân sách Nhà nước cộng tiền vay nước ngoài, nước ta cũng chỉ có được 2.000 tỷ đồng cho xây dựng các công trình thủy lợi cùng mọi cơ sở hạ tầng để bảo đảm cho sản xuất và đời sống của hơn 10 triệu hộ nông dân. Cả nước chỉ 2.000 tỷ đồng, mà có vị toan rắc 500 tỷ lên 500 hécta mặt nước hồ Tây để biến hồ này thành hồ nước máy đặng rước Tây đầm xuống lội!

Ba chục cái thuyền rồng trên hồ Tây cũng không chở nổi bó tiền to đùng ấy. Cái vụ “Bể bơi hóa Hồ Tây” này có thể coi là một biểu hiện cụ thể của “bệnh xé tiền dân” được không?

Văn Nghệ Trẻ số 23, 2001, ký tên Nhật Giang