Không được ba hoa
Thằng bé sinh năm 1915. Ở nhà người ta không cho nó khóc. Mẹ nó dứ dứ ngón tay doạ:
- Im ngay!
Nó cười to hoặc thét to cũng bị cấm. Bố nó ra lệnh:
- Yên lặng!
Nếu hôm nào nhà có khách, người ta lại dặn nó trước:
- Hãy ngồi yên lặng không được làm ồn.
Nếu mẹ nó ở một mình, thì bà ấy nói với nó:
- Yên nào, hãy ngồi yên lấy một giờ xem nào! Cứ như thế tiếp diễn cho đến khi nó bảy tuổi.
***
Thằng bé đi học. Trong giờ học nó chỉ nhỡ nói có một từ liền bị thầy giáo quát:
- Không nói chuyện!
Khi nó bị gọi lên bảng, người ta nhắc nhở nó:
- Em chỉ nói về những điều mà người ta hỏi em. Không ba hoa.
Cứ như thế tiếp diễn cho đến khi nó mười hai tuổi.
***
Thằng bé đi học trung học. Nó chỉ vừa mở miệng đã bị chặn họng.
- Không ai hỏi em.
Thầy hiệu trưởng nhắc nó câu thành ngữ "Lời nói là bạc - im lặng là vàng".
Thầy giáo dạy tiếng Thổ nói:
- Hãy nghe hai lần và chỉ trả lời một lần.
Người ta có hai cái tai và chỉ có một cái miệng.
- Yên lặng!
- Im ngay.
- Không ba hoa.
Cứ như thế tiếp diễn cho đến khi nó mười lăm tuổi.
***
Nó vào học trường Cao đẳng. Điều đầu tiên nó được nghe ở trường Cao đẳng là:
- Im lặng tốt hơn là ba hoa sáo rỗng.
- Đừng có ba hoa chích choè.
- Câm mồm!
- Lại nói chuyện riêng!
Cứ như thế tiếp diễn cho đến khi nó mười chín tuổi.
***
Nó vào đại học. Ở nhà người ta dặn nó:
- Khi người lớn hơn nói thì người bé hơn phải biết nghe lời.
Mẹ nó dặn nó: "Bảy mươi học bảy mốt"
Một vị giáo sư nói:
- Liệu mà giữ mồm giữ miệng.
Năm hai mươi ba tuổi nó vào quân đội. Tiểu đội trưởng ra lệnh:
- Câm miệng, quân chó đẻ!
Trung sĩ thì quát:
- Không chuyện phiếm!
Đại uý hét:
- Không nói chuyện trong hàng.
Người ta gọi nó ra đồn. Viên cảnh sát quát:
- Người ta không hỏi nhà anh.
Viên đồn trưởng nói:
- Xuỵt! Im ngay.
Nó đi làm. Bạn bè nó đặt ngón tay lên môi:
- Suỵt! Khẽ chứ!
- Cậu hãy vì chúa mà im đi nào! Liệu mà nói kẻo vạ vào thân đấy!
Lãnh đạo đe nẹt nó:
- Chớ có nhúng mũi vào việc của người khác.
- Không liên quan đến anh.
Việc gì đến anh.
- Chớ có can thiệp vào.
***
Nó cưới vợ. Vợ nó nói:
- Em van anh, anh chớ can dự vào việc của em. Nó sinh con. Các con trưởng thành. Chúng nó nói:
- Bố ơi, bố lạc hậu rồi. Tốt hơn là bố cứ ngồi chơi cho thoải mái.
***
Nó đây là một người, trong đó có một phần là tôi, một phần là anh, một phần là tất cả chúng ta. Người ta kể rằng, ngày xưa phụ nữ vẫn trộn cúc gai vào thức ăn cho lưỡi các ông chồng co lại để trị căn bệnh nói lắm của họ. Giờ thì coi như chúng ta cũng được cho ăn cúc gai, đúng không? Nào, hãy cho tôi xem lưỡi anh một chút nhé? Ôi, chúng ta nuốt mất lưỡi rồi! Chúng ta có mồm mà không có lưỡi.
***
Giờ thì chính cái con người một phần giống tôi, một phần giống anh đòi hỏi tự do ngôn luận. Anh ta muốn nói.
Nhưng người ta ra lệnh cho anh.
- Hãy im mồm!
Tôi muốn nói với anh ta rằng:
- Cứ nói đi! Cứ nói đi! Nào, hãy nói đi chứ! Nhưng nói gì? Nói như thế nào? Ôi, lưỡi chúng ta đâu rồi nhé?