CHƯƠNG 12 VÀI MẨU CHUYỆN ĐAU LÒNG
Trong thời gian dọn gốc rạ này, chúng tôi đã vô tình chứng kiến một cảnh hành hạ súc vật hết sức thương tâm.
Hôm ấy chúng tôi đang cắt rạ bỗng nghe tiếng thét nạt "tắt, rì, hị, hẹ…" vang vang ở thửa ruộng bên cạnh. Chị Lâm nhìn sang phía người đang cày rồi nói:
- Hôm nay ông Bụi cày thửa ruộng gần đây rồi! Chà, con trâu Xe ông Bụi đang cày ấy giỏi nổi tiếng nhất ở xã Thiện Trường đó. Nó ngoan lắm, đã khỏe sức dẻo dai lại hiểu được ý người điều khiển. Trước đây chủ nó là ông Lực cày thường chỉ nghe mấy tiếng tắt rì nhỏ nhẹ nay sao ông Bụi lại phải lớn tiếng quát tháo vậy không biết?
Xuân Hương hỏi:
- Sao thím biết được?
- Tao đi làm thuê ở xã này cả đời không biết được sao? Để tao kể cho nghe. Con trâu Xe ấy nó khôn lạ lùng. Hồi ông Lực con bà Vấn còn sống, ông ta chuyên dắt nó đi cày mướn. Ngày ngày cứ sáng sớm ông lại vác cày dắt trâu ra ruộng. Người và vật làm việc bên nhau không khác chi cha con. Khi cày, ông Lực cứ nhỏ nhẹ bảo tắt bảo rì, con Xe bao giờ cũng ngoan ngoãn làm theo lời chủ. Gần như ông Lực chẳng mấy khi phải đụng đến ngọn roi, hoặc có đụng roi cũng chỉ đụng khẽ ra dấu hiệu nhắc nhở. Khi nghỉ giải lao, ông Lực thường mở ách cho con Xe gặm cỏ ở bờ ruộng. Lúc đang gặm cỏ, nếu thấy con Xe đi hơi xa, ông Lực chỉ cần quát "Xe, trở về!" là nó tự động quay lui. Đi dọc đường, những con trâu khác thường hay vói miệng ăn cắp những đọt sắn, đọt bắp, thậm chí cả những bụi lúa của người ta ở gần lề đường, riêng con Xe thì không. Không hiểu ông Lực đã huấn luyện cách nào mà con Xe thuần thục đến vậy. Bà Vấn thương nó như con. Nhiều khi nó nghỉ, bà không ngại dơ bẩn, bước vào chuồng để bắt từng con ve con lằn hoặc gãi tai gãi cổ nó. Rất nhiều lần bà tự đi kiếm rơm kiếm cỏ cho nó ăn. Khi ông Lực đã mất, nhiều người trong xã rất muốn mua lại nó. Nhưng bà Vấn nhất định không chịu bán dù nhà thiếu người chăn. Ai cần mướn để cày, bà Vấn cũng có cho mướn nhưng rất giới hạn. Bà luôn lo việc bảo vệ sức khỏe cho nó. Đến khi xã Thiện Trường lên hợp tác xã, ủy ban xã đã mất rất nhiều thì giờ để vừa đe dọa vừa thuyết phục bà Vấn mới chịu để họ hóa giá nó. Vừa hóa giá xong là có người tình nguyện dắt nó về để săn sóc ngay. Nói vậy chứ săn sóc cái gì? Thấy nó làm được việc quá người ta cố giành để lợi dụng thôi. Bà Vấn đã khóc khi phải giao con vật dễ thương ấy cho hợp tác xã. Bây giờ chắc nó không còn được săn sóc tử tế như trước đâu...
Trong khi chị Lâm kể chuyện, bên kia tiếng quát nạt, hậm hẹ vẫn liên tục vang lên. Giọng quát nạt của ông Bụi càng lúc càng trở nên giận dữ.
- Sao hôm nay mày trở chứng ra vậy Xe? Muốn ăn roi hả? Muốn ăn roi thì tao cho ăn roi đây này!
Tiếng vun vút đen đét của chiếc roi cày rít lên nghe rợn người.
- Mày lì hả Xe? Mày muốn nằm vạ hả Xe?
Lại tiếng roi vun vút đen đét!
- Thế này thì tao làm sao để đạt tiêu chuẩn? Lì hả? Mày không chịu đi hả?
Tiếng vun vút đen đét của ngọn roi lại vang lên.
- Thằng cha mày thế này là mày hại tao rồi! Lì này! Lì này!
Cứ tiếng roi bên kia vút lên bên này tôi lại giật mình thon thót. Chị Lâm lẩm bẩm:
- Con trâu Xe ấy có bao giờ lì lợm như vậy đâu? Không hiểu sao hôm nay nó trở chứng cũng kỳ thật!
Cô Ánh than thở:
- Nhưng sao ông Bụi ấy đánh nó dữ thế? Nó chịu đựng gớm thiệt! Mình mà bị một roi như vậy chắc chết!
Bên kia tiếng ông Bụi lại vang lên:
- Thằng cha mày nằm vạ này! Nằm vạ này!
Tiếng roi vút nghe liên tục quá khiến cả bọn tôi đều quay mặt nhìn sang. Chúng tôi ngạc nhiên thấy con trâu cổ vẫn mang cóng dù nhưng lại nằm ẹp trên đất ruộng. Ông Bụi vẫn vụt roi liên tiếp.
- Mày không chịu đứng dậy hả? Nằm vạ này! Nằm vạ này!
Có lẽ không nhẫn tâm được, chị Lâm kêu lớn:
- Anh Bụi ơi, anh đánh nó chi dữ vậy? Xưa nay nó có bao giờ lì đến thế đâu! Chắc có vấn đề chi đó chứ anh! Anh cho nó nghỉ một lát đi!
Ông Bụi trả lời chị Lâm với vẻ bực bội:
- Cô nghĩ thế này có chết tôi không? Làm sao tôi đạt được chỉ tiêu?
Tuy nói vậy nhưng ông Bụi cũng ngưng hành hạ con trâu. Ông bước lên bờ ruộng ngồi hút thuốc. Chị Lâm nói với chúng tôi:
- Nghe cái tiếng chỉ tiêu mà rùng mình. Xã mình đã có nhiều con trâu chết vì làm việc quá sức rồi. Nhưng người ta cứ đổ cho lý do này lý do khác chứ có ai nhận lỗi hành hạ trâu đến chết đâu!
Xuân Hương than:
- Tội nghiệp con vật nó không kêu khóc được!
Một lát sau chúng tôi thấy ông Bụi đang loay hoay mở dây ở cóng dù trên cổ con trâu. Chị Lâm ngạc nhiên nói:
- Chắc con trâu nó thế nào rồi. Sao ông Bụi lại mở cóng dù? Con Ánh mày chạy sang xem thử sao!
Cô Ánh đi một lát trở về nói:
- Con trâu nó ứa nước miếng ra cả vũng, hình như có lẫn cả máu nữa. Nước mắt nó cũng chảy đầm đìa. Nó cũng biết khóc như người, thảm thiết quá. Nó nằm thở phì phò, ông Bụi để trước miệng nó một ôm cỏ nhưng nó không chịu ăn.
- Thôi, thế là xong rồi! Con trâu này cũng hi sinh vì chỉ tiêu rồi! - chị Lâm than.
Lát sau thì ông Bụi bỏ con trâu nằm đó, vác cày về nhà. Chị Lâm nói:
- Chắc con trâu bệnh cày hết nổi!
Thấy tội nghiệp con trâu, lâu lâu chúng tôi lại nhìn chừng xem nó có đứng dậy ăn không. Nhưng cả tiếng đồng hồ sau chúng tôi thấy nó vẫn nằm.
Mãi đến xế trưa ông Bụi mới trở lại với một đoàn người mang đủ cả dao búa, gánh gióng thùng gánh nước, thúng rổ. Lúc đó chị Lâm mới kêu lên:
- Hóa ra con trâu nó chết rồi!
- Họ làm thịt luôn ở đây à? - Tôi hỏi.
- Chắc vậy. Nếu không, làm sao đưa con trâu nặng nề ấy về được?
Đám người kia thì nói cười có vẻ hả hê lắm. Họ bắc cái thùng nấu nước sôi rồi xúm nhau mổ thịt con trâu ngay giữa ruộng thật.
Lúi húi với nhau một hồi có người kêu lên:
- Trời ơi, cái lá lách dập hết thế này biểu nó sống sao được?
- Dập lá lách à? Tội nghiệp chưa, nó là con trâu cày giỏi không một con trâu nào khác sánh kịp mà! Thế mà cứ bảo nó lười!
- Con vật sinh ra để phục vụ con người, nó chết cứ làm thịt ăn chứ than thở cái gì?
Mọi đám mổ trâu đang lăng xăng công việc bỗng thấy một người đang tất tả tiến về phía họ. Hình như quá vội vã nên người ấy đã ngã xuống đứng lên nhiều lần. Khi người ấy gần tới nơi thì một người thốt lên:
- Trời ơi, mụ Vấn - chủ cũ của con trâu Xe đó. Mụ cưng con trâu ấy lắm. Hơn bảy chục tuổi rồi mà nghe con trâu chết mụ còn lặn lội ra đây cũng tội nghiệp. Chốc nữa lựa miếng thịt nào ngon biếu cho mụ một miếng nghe.
Thấy bà Vấn xăm xăm bước đến, mọi người hồi hộp đợi xem bà ta làm gì. Không chào hỏi ai một lời, bà Vấn tiến thẳng tới phục xuống ôm lấy cái đầu con trâu mà khóc tức tưởi:
- Xe ơi, con chết oan uổng lắm con ơi! Không đứa nào lo rơm cỏ cho con ăn mà ngày nào chúng cũng bắt con làm việc hết sức như vậy con làm sao sống nổi? Cái hợp tác xã này là cái hợp tác xã giết người, hợp tác xã bóc lột! Chỉ tiêu, chỉ tiêu cái mụ cô cha bây! Bây giết con tao chết oan uổng lắm! Khổ thân con tôi lắm con ơi là con ơi!
Ông Bụi thấy bà Vấn chửi bới om sòm như vậy thì nạt lại:
- Mụ phản động hả? Con trâu bị bệnh thì nó chết. Trâu của mụ hợp tác xã đã hóa giá cho mụ rồi, mụ đâu còn là chủ của nó nữa? Chửi lạng quạng coi chừng vô tù!
Bà Vấn càng giận dữ hơn:
- Mụ cô cha thằng Bụi! Chính mi là kẻ giết con tao! Nếu mi không chạy đua với cái chỉ tiêu quái ác đó con tao đâu đến nỗi thế ni! Mi nói tao không còn là chủ con Xe nữa à? Từ trước tao vẫn yêu thương nó, săn sóc nó như con! Nó là con tao mà! Mà hợp tác xã đã trả nợ hết cho tao đâu? Tự chúng nó hóa giá cho tao rồi mỗi năm trả cho tao một ít. Tới chừ chúng đã trả cho tao được một nửa chưa? Mụ cô cha thằng Bụi! Con chết oan uổng, đau đớn lắm Xe ơi! Con có linh thiêng thì niện hồn về húc chết chúng nó hết đi!
Chửi bới bưa bà Vấn lại ôm đầu con trâu nằm tại chỗ mà khóc. Ai khuyên dỗ gì bà cũng coi như không. Cuối cùng người ta phải cho người về báo tin cho cô Lê, con gái của bà, nhờ cô đến khuyên nhủ dắt bà về.
Cô Lê phải năn nỉ dỗ dành mẹ cô cả tiếng đồng hồ bà mới chịu nghe.
Khi cô Lê vừa dắt bà Vấn đi được mấy bước, một người chạy theo đưa cho cô một miếng thịt. Bà Vấn thấy vậy lại nổi điên lên:
- Bây bắt tao ăn thịt con tao hả? Quăng lại cho nó, cho bè đảng nó ăn cho sướng!
Cô Lê hoảng sợ vừa khoát tay từ chối vừa hối hả kéo mẹ về. Hai mẹ con đi đã xa mà tiếng chửi rủa của bà Vấn vẫn còn văng vẳng.
*Thấm thoắt toán tôi cắt rạ đã được một tuần. Sáng ấy chị Hoành nói với tôi:
- Phần ruộng cần cày để gieo mạ và ươm đất tập đoàn giao mình cắt sắp xong. Bọn mình sắp trở về đi gặt lúa tiếp với tập đoàn. Hôm nay là ngày giỗ bố tôi, buổi tối mời chị Ngọc lại nhà tôi uống bát nước.
- Chị mời ai có đông không?
- Không, chỉ có một ông anh họ, chị Lâm và chị thôi. Tôi đâu dám làm rình rang.
- Lúc nào? Tới sau khi mình cắt rạ về được không?
- Vâng, được! Tôi có xin chị Lâm về sớm hơn một chút để lo sắp xếp công việc.
- Dạ, tối tôi sẽ đến. Nhưng chị nhớ còn thiếu tôi một món nợ đó nghe.
- Vâng, nhớ rồi! Lần trước tôi có hứa với chị, tôi sẽ trả trong dịp này đấy.
Khi chị Lâm và tôi đến nhà anh chị Hoành thì việc cúng kiến đã hoàn tất, mâm cỗ đã dọn sẵn đợi chờ. Ăn uống xong, anh Hoành đem ghế ra sân ngồi nói chuyện với ông anh họ. Chị Hoành thì dọn chén đũa xuống nhà bếp xong liền trở lại bắt đầu kể chuyện:
- Hồi nhỏ tôi tên là Nụ, con đầu trong gia đình. Thời cải cách ruộng đất tôi mới lên mười sáu, bố tôi đã hứa gả tôi cho anh Hoành tức chồng tôi bây giờ đó. Hai đứa em tôi đều là con trai, thằng lớn tên Khôn mới lên mười, thằng Tài mới lên bốn. Gia đình tôi nói là giàu có, thật tình cũng chỉ ở hạng trung. Bố tôi chỉ có cỡ vài ba mẫu ruộng, thêm một ít đất rẫy với một con bò chứ mấy! Ngặt vì thời cải cách chính quyền ra tiêu chuẩn cho xã tôi phải đấu tố ít nhất là năm tên địa chủ...
- Cũng tiêu chuẩn, chỉ tiêu nữa! - chị Lâm chen vào.
- Vâng, đấu tố địa chủ cũng phải đặt ra tiêu chuẩn số lượng. Xã tôi thật sự không có người giàu lớn mà chỉ có hạng xoàng xoàng. Viên bí thư xã bàn với viên đội trưởng đội cải cách ruộng đất lựa một số trung nông trong xã đưa ra cho ủy ban nhân dân xã biểu quyết nâng lên hàng địa chủ cho đủ con số được ấn định. Bố tôi không may bị lọt vào danh sách những người bị đôn lên đó. Thấy tình thế nguy cấp có thể ảnh hưởng đến tương lai của tôi, bố mẹ tôi vội tổ chức đám cưới cho chúng tôi. Thủ tục hôn sự được làm giản tiện chẳng khác gì một đám cưới chạy tang. Tôi vừa về nhà chồng thì gia đình tôi bị cô lập, bố tôi bị bắt giam, tài sản bị niêm phong. Sau đó bố tôi bị đưa ra đấu tố, bị ném đá và đánh đập đến mang bệnh mà chết. Mẹ tôi và em Khôn thì bỗng nhiên biệt tích. Người trong làng cho rằng hai mẹ con đã trốn vào Nam, nhưng tới giờ tôi vẫn chưa hề bắt được tin tức gì về hai người. Khốn khổ cho đứa em út của tôi, thằng Tài mới bốn tuổi còn kẹt lại ở nhà. Nghe nói nó chịu đói chịu khát một thời gian dài mà họ hàng xóm giềng không ai dám giúp đỡ gì cả. Nhà cha mẹ tôi bị canh giữ, tôi sợ quá đâu có dám về thăm em. Sau này tôi nghe người ta kể lại em Tài đã chết bên một đống rác chị ơi! Tội nghiệp nó quá! Cái hình ảnh và tiếng nói của em Tài lúc chia tay tôi không thể nào quên được. Với đôi mắt ngây thơ đẫm lệ, nó kêu van: "Chị ở nhà với em, chị đừng đi chị Nụ ơi!". Hăm mấy năm rồi tôi vẫn chưa quên đôi mắt đẫm lệ và tiếng kêu van thống thiết của nó được. Sau này lâu lâu tôi lại mộng thấy nó. Hôm rồi tôi cũng mộng thấy nó nữa, tôi thấy thân hình nó ốm teo, chỉ mặc một cái áo rách, đang bò lên đống rác bốc rác mà nhai! Xúc động quá tôi bật khóc òa lên rồi anh Hoành đánh thức tôi dậy...
Nghe chuyện tôi cũng không cầm được nước mắt, bèn hỏi:
- Thế chị có biết nó được chôn ở đâu không?
- Biết, một người trong xóm đã chỉ cho tôi. Tôi đã cải táng cho em Tài cùng lượt khi cải táng bố tôi. Nhưng nay tôi vào sinh sống ở đây, không biết bao giờ mới về thăm mồ mả được!
Nói đến đây chị Hoành khóc sụt sịt. Vừa lúc đó thằng con nhỏ của chị chạy lại nói:
- Mẹ treo mùng cho Dần ngủ đi!
- Ừ, để mẹ nói chuyện một chút nữa đã.
Chị quay sang nói với chúng tôi:
- Thằng Dần này không hiểu sao nó lại giống cậu Tài nó một cách lạ lùng. Nếu Tài còn sống giờ đây chắc nó cũng có vợ con rồi. Cứ thấy thằng Dần tôi lại nhớ đến Tài. Có khi nào vì lưu luyến tôi, Tài nó đầu thai lại không hở mấy chị?
Chị Lâm nói:
- Theo thuyết nhà Phật trường hợp như vậy vẫn có thể xảy ra. Nhưng cháu Tài khi chết tuổi còn thơ ấu chưa đến nỗi mắc tội lỗi gì sao lại bị đọa xuống làm người nữa? Không có đâu!
Tôi nghe chị Lâm nói thì tức cười hỏi lại:
- Chị cho làm người là bị đọa à?
Chị Lâm nói:
- Chứ gì nữa? Cô không thấy làm người như tụi mình ngày nào cũng làm việc quần quật từ tinh sương cho tới gần nửa đêm mà chẳng bao giờ đủ ăn sao? Như vậy không phải bị đọa ư? Nhưng thôi, sự hiểu biết của tôi thô thiển lắm, không dám bàn đến chuyện đó nữa. Giờ cũng khuya rồi. Mình xin phép về để chị Hoành mắc mùng cho cháu ngủ.
Thế rồi chúng tôi cáo từ anh chị Hoành. Ra tới đường, chị Lâm nói với tôi:
- Ngồi ráng nghe bà Hoành nói chuyện cũ thêm buồn chứ được gì! Chế độ này nói chi ngạ mà nói!