CHƯƠNG 20 THUỐC DIỆT RẦY LÚA CŨNG SỢ ĐẢNG
Từ khi được chị Lâm hứa sẽ hướng dẫn đi buôn, tôi cứ khấp khởi đợi ngày thử thời vận đó. Khi đã cấy xong vụ hè thu mà vẫn chưa nghe chị Lâm nói gì tôi rất sốt ruột. Tuy thế, tôi cũng không dám nhắc nhở. Nếu mình thúc giục lỡ buôn bán thất bại biết đâu lại chẳng bị chị ấy oán trách! Mãi đến khi lúa đã lác đác trổ đòng chị Lâm mới nói:
- Sao? Cô Ngọc trước đòi đi buôn, nay việc đồng áng đã nhẹ, có đi không?
Tôi mừng rỡ trả lời:
- Dạ đi chứ! Em đã chuẩn bị từ lâu, sẵn sàng theo chân chị bất cứ lúc nào. Chị có kinh nghiệm gì về việc buôn bán chỉ dẫn dần cho em đi!
- Chuyện đó đâu khó gì. Yên chí!
Thế là chị Lâm chỉ vẽ cho tôi biết nên mua những thứ hàng nào, cách phân tán hàng để nhờ người khác cất giấu bớt như thế nào, đối đáp ra sao khi hữu sự v.v...
Mấy hôm sau chị em tôi bắt tay vào việc. Chúng tôi gặp đường buôn đường, gặp bột ngọt buôn bột ngọt, gặp mắm ruốt buôn mắm ruốt, gặp đậu xanh buôn đậu xanh... Nói chung là gặp gì buôn nấy. Qua vài ngày trực tiếp với công việc, tôi nhận ra mình có được một ưu điểm đáng kể: gương mặt tôi dễ gây thiện cảm với nhiều người. Tại tập đoàn, vấn đề lý lịch cá nhân và lòng hận thù giai cấp đã gây cho tôi nhiều trở ngại nhưng ở chốn chợ búa thì trái lại. Bất cứ đâu tôi cũng thấy mình dễ dàng chiếm được cảm tình của mọi giới. Tôi mua hàng dễ dàng và tiêu thụ hàng cũng dễ dàng hơn người khác. Các ông tài, ông ét cũng đều ưu tiên đặc biệt thu giấu hàng cho tôi. Cả những gã công an ở các trạm kiểm soát cũng có phần dễ dãi với tôi. Thậm chí có gã đòi xét hàng của tôi nhưng lại chẳng thèm ngó tới hàng, chỉ hỏi han loanh quanh một hồi rồi cho đi. Suốt mấy ngày ra quân đầu tiên, tôi chẳng gặp trắc trở nào. Tôi đã thu được một số lời kha khá. Ngược lại, chị Lâm lại gặp một số thất lợi. Một hôm chị buồn bã nói với tôi:
- Cô Ngọc đi buôn được đó. Mấy hôm nay tôi thấy cô gặp toàn may mắn!
Tôi chỉ biết cười nói đỡ:
- Cũng phải may mắn một chút để lên tinh thần chị ơi.
Quả thật trong mấy ngày ấy chị Lâm mua bán hàng ít ỏi hơn tôi nhiều. Lời than thở của chị đã làm tôi xốn xang trong lòng. So lại số lời tôi kiếm được trong ba bốn ngày đi buôn còn cao hơn trị giá số lúa tôi được lãnh nửa tháng khi làm việc ở tập đoàn. Đó là tôi chỉ mới dám buôn những loại hàng xoàng. Tôi đã bắt đầu tin là mình có thể vươn lên nhờ nghề buôn. Tôi cũng bắt chước mấy người đi buôn chuyên nghiệp, may một cái "đãy" đựng tiền đeo bên lưng quần, chuẩn bị cho một bước đường dài. Nhưng sự thiếu suôn sẻ của chị Lâm cũng làm tôi hơi lo. Nếu chị Lâm bỏ cuộc nửa chừng chắc hẳn tôi sẽ bị ảnh hưởng không ít.
Rồi những điều lo lắng của tôi cũng trở thành sự thật. Mấy hôm sau chị Lâm nói:
- Thời cô đang lên đó. Cứ tiếp tục buôn bán mà nuôi con! Còn tôi, phải trở lại làm việc với tập đoàn thôi!
Trong lúc việc buôn bán của tôi đang phấn phát chị Lâm lại đòi nghỉ. Nếu mình bỏ ngang nửa chừng thế này cũng đáng tiếc lắm! Tôi cố thuyết phục chị hoãn hoãn một thời gian nhưng chị cười mà nói:
- Buôn bán cũng có cái thời của mình nữa cô Ngọc ơi. Như cô thấy đó, hôm đầu gặp mối mắm ruốt, tôi trả giá trước cô người ta không bán, tới khi cô trả cũng chỉ giá đó thôi người ta lại bán. Hôm sau qua trạm gặp thằng công an định tịch thu gói đậu xanh gần hai ký của cô, cô xin lại nó ngẫm nghĩ một lát rồi trả, trong khi đó tôi chỉ cầm một gói như cô, năn nỉ rã họng nó vẫn tịch thu! Như thế tôi còn buôn bán gì được?
Thật tình trong thời gian đi buôn này tôi vẫn nhờ chị Lâm kềm cặp giúp đỡ. Nay chị đã quyết định nghỉ tôi thấy mình trở nên cô thế, mất cả an tâm. Cuối cùng tôi cũng đành trở về làm việc với tập đoàn.
*Trở lại sống với cảnh chân lấm tay bùn, đêm thức dậy theo tiếng kẻng, chiều trở về theo hiệu lệnh, tôi lại đâm ra chán nản. Nghe chuyện tôi đi buôn đang khá mà lại bỏ ngang, nhiều người chê tôi không biết nắm bắt thời cơ. Tôi cũng đâm ra hối hận mình nhát gan quá, đã bỏ lỡ dịp may.
Một hôm đi làm về chưa kịp rửa tay chân tôi đã nghe tiếng loa đầu xóm vang lên:
"A lô a lô, mời tất cả các đoàn viên thuộc ba tập đoàn 7, 8 và 9 tập trung tại nhà kho của thôn 3 vào lúc 7 giờ tối nay để họp bàn nhiều việc rất cần thiết. Nếu ai không đi sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm!"
Tôi thở dài:
- Thôi rồi, hôm nay tưởng nghỉ sớm được một bữa nhưng rồi cũng không yên!
Tiếng loa đầu xóm lập đi lập lại lời mời nhiều lần. Thông thường việc làm ăn đã có tập đoàn lo, rất ít khi thôn tổ chức họp hành. Thôn đã họp tất có chuyện quan trọng như học tập chính sách đường lối, vận động bầu cử, vận động cứu trợ thiên tai... Tôi đang định hỏi thăm chị Hiền thì nghe tiếng anh Sự kêu:
- Chị Ngọc và chị Hiền chuẩn bị đi họp nghe! Tối nay có trưởng tổ đảng tới dự đó!
Nói trưởng tổ đảng tới dự tức đã có hàm ý nói cuộc họp khá quan trọng. Mỗi lần như thế, các tập đoàn đều phải huy động đoàn viên đi dự tối đa. Nếu bà con đi họp ít, các ban tự quản sẽ bị giủa. Mà ông trưởng tổ đảng này đã giủa thì hết chê! Tất nhiên, cui đánh đục đục đánh săng! Những xã viên không đi dự sẽ gặp phải sự phiền phức với ban tự quản tập đoàn. Tôi hỏi lại:
- Có chuyện gì quan trọng hả anh Sự?
- Đánh giặc rầy, người ta phát hiện lúa đã có rầy. Xã đã cho người đi kiểm tra, quả đúng sâu rầy đã xuất hiện nhiều nơi trên đồng. Ủy ban nhân dân xã ra lệnh cho các thôn đồng loạt tổ chức tập họp xã viên để bàn thảo kế hoạch "diệt rầy cứu lúa".
- Hèn gì có ông trưởng tổ đảng thôn tham dự!
- Đúng, chuyện gì liên quan tới vấn đề no đói của nhân dân thì trưởng tổ đảng phải tới tham dự là chắc rồi.
Chị Lâm, chị Hiền và tôi đến nhà kho một lượt. Lúc đó người của ba tập đoàn đã tập trung khá đông. Nhiều người đang bàn tán về sự tàn phá của giặc rầy.
Ông trưởng tổ đảng thôn 3 Đặng Văn Chấn này không lạ gì đối với tôi! Câu nói ông ta dành cho tôi trong một buổi họp "mạn đàm đắc cử" trước kia tôi vẫn nhớ mãi! "Đồ dân vô ý thức, cười cái gì? Đã mấy chục năm rồi chứ mới mẻ gì nữa? Hồi ấy trình độ lớp ba nhưng bây giờ là trình độ đại học! Cô ỷ cô học cao hả? Học cao để làm tay sai cho đế quốc thì chỉ hại nước hại dân chứ được việc gì?". Thật sự tôi không cười mà bị m(a)́ng oan! Để tránh chạm mặt ông ta, lần này tôi lựa một chỗ khá khuất để ngồi.
Mở đầu cuộc họp, ông thôn trưởng Lê Hành cho biết ngay mục đích chính của thôn là để bàn thảo kế hoạch "diệt rầy cứu lúa". Nói là bàn thảo cho xôm vậy chứ thật ra kế hoạch đã được ủy ban nhân dân xã vạch sẵn. Trưởng tổ đảng và thôn trưởng thay mặt ủy ban nhân dân xã, có nhiệm vụ vận động hướng dẫn các tập đoàn trực thuộc thi hành đúng kế hoạch. Cả bốn thôn sẽ đồng loạt mở chiến dịch diệt rầy trên toàn diện cánh đồng của xã để giống rầy không còn chỗ ẩn núp chờ cơ hội tái sinh sôi nảy nở.
Việc bơm thuốc rầy có thể nguy hại đến sức khỏe nên người đi bơm vẫn được chiếu cố ưu tiên. Người bơm thuốc chỉ cần hoàn tất xong một diện tích mà xã đã ấn định sẽ được hưởng 10 công điểm. Thời gian làm việc mất khoảng 4 tiếng. Như vậy họ sẽ còn rảnh được hơn nửa ngày để làm việc riêng. Vì chút quyền lợi đó nên lúc nào cũng có người tình nguyện để cung ứng cho nhu cầu. Người đi bơm thuốc thường được hướng dẫn kỹ càng việc sử dụng bình bơm, cách hòa thuốc, ăn no trước khi đi bơm, mang khẩu trang để ngừa hơi độc, khi đang bơm nếu thấy trong người khó chịu thì phải làm sao.
Hôm ấy thôn mới thay đổi người thủ kho. Người thủ kho cũ bị bệnh đã xin nghỉ. Thủ kho mới là một anh bộ đội mới phục viên. Anh ta chưa rành việc, lại có vẻ nhút nhát. Thuốc rầy trong kho lúc bấy giờ được đựng trong những bịch nhựa lớn. Vì phân chia loại thuốc này không đơn giản gì nên các tập đoàn đều muốn nhà kho chia thẳng cho những người đi bơm. Thiếu đồ đựng, các tập đoàn phải dùng đủ các loại chai, bình lộn xộn khác cỡ nhau. Anh giữ kho loay hoay mãi không tìm được một cái phễu để rót thuốc nên cứ lúng túng. Ông trưởng tổ đảng Đặng Văn Chấn thấy thế lấy làm gai mắt, nạt:
- Thanh niên gì mà ngơ ngơ như con ngổng đực không biết ứng biến chi cả! Không có phễu thì rót tay không cũng được, có sao đâu? Bất quá có chảy ra ngoài một ít ai bắt đền chú mà ngại?
Anh thủ kho bị nạt nộ càng tỏ ra luống cuống hơn. Ông Chấn tiếp:
- Vậy mà cũng từng đi đánh giặc! Như vậy mà đánh được ai? Đưa đây coi nào!
Ông Chấn vừa nói vừa vói tay lấy bịch nhựa đựng thuốc rầy và cái chai một xị làm chuẩn nhanh nhẹn rót thuốc trước sự kinh ngạc của mọi người. Cứ đầy xị ông lại đổ sang đồ đựng của những người tình nguyện bơm thuốc rày đã mở nắp sẵn. Ông Chấn rót xong cái nào anh thủ kho lo vặn nắp đậy cái ấy lại. Mùi thuốc rầy xông lên nồng nặc làm nhiều người phải bịt mũi khó chịu nhưng không ai dám nói gì, cũng không ai dám lảng tránh. Những chai đầu tiên ông Chấn rót còn cẩn thận, ít đổ ra ngoài. Nhưng tới những chai sau thì thuốc rầy chảy tèm lem cả hai mặt bàn tay trái của ông. Thuốc nhỏ xuống nền hiên dần lan ra cả khoảnh. Mọi người chỉ biết ái ngại lắc đầu. Ông Chấn đã tự tay chia thuốc cho đến người cuối cùng. Chia xong, ông đứng dậy hùng hồn giải thích:
- Con rầy nhỏ nhoi sức nó chịu không nổi hơi thuốc nó chết chứ con người làm sao mà chết được? Chẳng qua người ta hù dọa để đề phòng! Phú quí sinh lễ nghĩa là vậy đó! Nếu cứ giữ cái thái độ rụt rè như thế làm sao mà đánh thắng giặc? Làm sao mà đưa Việt Nam từ địa vị một nước bị trị trở thành một cường quốc quân sự đứng hàng thứ tư trên thế giới như ngày nay?
Từ đám đông có nhiều tiếng cười hình như kềm giữ không nổi bật ra. Ông Chấn nghe được lại lộ vẻ tức giận:
- Cười cái gì? Tôi nói không đúng sao? Trên thế giới bây giờ mạnh nhất là Liên Xô, thứ hai là Mỹ, thứ ba Trung Quốc, Việt Nam ta là cường quốc quân sự thứ tư không phải vinh dự lắm sao? Bây giờ tôi đố còn một thằng đế quốc nào nữa dám rớ vào Việt Nam ta?
Ông Nhiêu liền lên tiếng tán đồng:
- Dạ thưa phải, lãnh đạo nói đúng! Kẻ nào cười là kẻ đó vô ý thức!
Thôn trưởng Lê Hành cũng tiếp lời:
- Dạ quả đúng như vậy. Nhưng dù sao thì thuốc rầy cũng dơ, xin lãnh đạo rửa tay kẻo để nó thấm vào người cũng không tốt!
Có nhiều tiếng xôn xao bên dưới:
- Thật không hổ với danh tiếng anh hùng Trường Sơn!
- Có thế mới đánh thắng được giặc Mỹ chứ!
Lúc này anh thủ kho đã bưng thau nước đến. Ông Chấn bước lại rửa tay với một nụ cười thỏa mãn. Thôn trưởng Lê Hành thì quay lại nói với mọi người:
- Ai lãnh công tác xin lại nhận phần thuốc của mình để còn giải tán cho sớm!
Ông lại lắc đầu nói tiếp với giọng nhỏ hơn:
- Thú thật, tôi chịu mùi thuốc rầy không nổi!
Có lẽ ông Hành không muốn ông trưởng tổ đảng biết cái nhược điểm của mình. May quá, chính ông thôn trưởng cũng muốn rút ngắn thời gian làm việc! Ông không đưa ra vấn đề gì để bàn thảo thêm như những lần khác. Ông Chấn rửa tay xong trở liền lại chỗ ngồi rồi hỏi ông Hành:
- Còn việc gì cần bàn nữa không?
Ông Hành cười xuề xòa:
- Dạ thưa lãnh đạo, không còn gì nữa cả.
Rồi ông lại quay về phía cử tọa:
- Tôi xin nhắc lại lệnh của xã, kể từ ngày mai, xã ta sẽ bơm thuốc cho lúa liên tiếp mấy ngày. Ngoại trừ công tác bơm thuốc, mọi công việc khác ở đồng ruộng đều tạm đình hết. Cấm đồng bào không được ra đồng để tránh nhiễm hơi độc. Tuyệt đối không được dùng nước sông hói ở gần khu vực bơm thuốc để rửa đồ ăn hoặc cho trâu bò uống. Bơm thuốc xong, chúng tôi sẽ loan báo cho đồng bào hay. Trong thời gian này, đề nghị các tập đoàn nên khai triển các công tác chưa hoàn tất khác như việc cắt phân xanh, làm cỏ sắn...
Việc làm dũng cảm của ông trưởng tổ đảng đã làm cho những người tình nguyện bơm thuốc rầy, nhất là những người chưa từng biết tác dụng của thuốc rầy lại càng an tâm, tự tin hơn.
*Trước đây tôi đã nghe nhiều người nói về sự độc hại của thuốc rầy. Cứ nghe đâu có thuốc rầy là tôi lo tránh xa. Nay bất đắc dĩ tôi phải tới tham dự cuộc bàn thảo kế hoạch "diệt rầy cứu lúa" và được tận m(a)́t chứng kiến việc phân phối thuốc rầy từ đầu đến cuối. Khi thấy ông trưởng tổ đảng Chấn rót thuốc chảy chèm bèm cả bàn tay mà không việc gì tôi đâm ra suy nghĩ lung lắm. Hóa ra lâu nay mình chỉ sợ hão?
Hôm sau, phần lớn những người không đi bơm thuốc đều được điều đi cắt phân xanh. Trên đường đi người ta đã tự dưng đứng ra hai phe tranh cãi nhau về tác hại của thuốc rầy đối với con người. Một người nói:
- Tôi đã chứng kiến tận mắt một người bị mụn ghẻ ngứa, chỉ chấm một chút thuốc rầy lên mụn ghẻ để sát trùng cho đỡ ngứa, nào ngờ chấm thuốc xong anh ta liền kêu khó chịu, phải chở đi cấp cứu. Nhưng đâu kịp nữa, cuối cùng anh ta đã chết.
Một người khác cãi:
- Rõ là chuyện bịa đặt! Một chút thuốc rầy chấm vào mụn ghẻ mà lại chết người thì thật phi lý hết chỗ nói!
Một người khác cãi lại:
- Không phi lý đâu! Thuốc rầy độc lắm. Tôi cũng gặp một việc tương tự. Lần đó tụi tôi cũng bơm thuốc rầy cho lúa. Chúng tôi đang bơm trên gió, không ngờ dưới gió lại có mấy người đi bắt ốc, hít phải hơi thuốc người bị xoàng kẻ bị xỉu cả. May chúng tôi biết được ngưng lại kịp thời để cấp cứu họ. May mắn là chẳng ai bị lọt vào tay tử thần.
Lại có người nói:
- Chuyện đâu không thấy chứ thực tế trước mắt hồi hôm ông Chấn rót thuốc rầy chảy ra tay ướt chèm bèm mà nào bị gì đâu? Mùi thuốc rầy hồi hôm cũng bốc nồng nặc mà có ai xỉu đâu? Đúng là phú quí sinh lễ nghĩa, nhà giàu đứt tay ăn mày đổ ruột!
Một giọng khác phụ họa:
- Sở dĩ người ta nói thuốc rầy nguy hiểm thế kia thế nọ chẳng qua để dọa mấy tên ăn cắp thôi. Ông Chấn đi cách mạng bao nhiêu năm, mang tới cấp bậc đại úy, nổi danh là anh hùng Trường Sơn, không lý ông ấy không rành điều đó?
Một giọng khác có vẻ dung hòa:
- Biết đâu thuốc rầy lại chẳng có loại mạnh và loại yếu hay loại thật và loại giả? Mình nên cảnh giác đề phòng vẫn hay hơn!
Rốt cuộc chẳng ai chịu thua ai. Tôi không nói gì nhưng cảm thấy bớt sợ về loại thuốc ấy. Tôi thầm nghĩ chắc nó cũng chỉ độc hại ở một giới hạn nào đó thôi.
Chiều hôm ấy, khi đi cắt phân xanh về tới nhà tôi giật mình nghe bà nội hỏi:
- Sáng nay đi bơm thuốc rầy chết hết một mạng con nghe chưa?
- Ai vậy mẹ? Bị chết như thế nào?
- Thằng Hải. Khi thằng Sự đi kiểm soát gặp nó mình đang đeo bình bơm, nằm vắt bên bờ ruộng mà chết.
Trời ơi! Thế thì mức độc hại của thuốc rầy thế nào đâu cần tranh cãi nữa!
Sau khi cơm tối xong, tôi cùng chị Lâm và chị Hiền đến thăm nạn nhân. Ở đây mọi người cũng đang bàn tán chuyện thuốc rầy. Một người tỏ vẻ thành thạo giải thích:
- Đi bơm thuốc mà không cẩn thận là mang họa thôi! Không mang khẩu trang hít phải hơi độc nhiều cũng chết. Làm việc gắng sức quá mệt người ra mồ hôi nhiều, lỗ chân lông nở lớn khiến hơi thuốc nhập vào cơ thể cũng chết. Để thuốc rầy dính vào da thịt, nhất là chỗ bị sây sướt nó ngấm vào máu cũng chết...
- Thế sao ông Chấn rót thuốc rầy chảy ròng ròng trên bàn tay lại chẳng hề hấn chi?
Một người nào đó đùa cợt:
-Thì thuốc rầy nó cũng phải sợ đảng chứ sao!
Nhiều người cố kiềm giữ tiếng cười:
- Đúng là thuốc rầy cũng phải nể mặt đảng!
Trong khi đó bà mẹ anh Hải vừa khóc vừa kể lể:
- Nhiều người nói con tôi chết đây cũng tại vì đói nên say thuốc. Bởi nó thương con quá mới nên nỗi. Buổi sáng vợ nó đã vét cho nó một chén cơm nguội nhưng nó nhất định không chịu ăn. Tội nghiệp, nó sợ thằng con đi học phải nhịn đói thành ra nó chết!
Một người khác nói:
- Người ta đã dặn trước khi đi bơm phải ăn cho no, anh Hải không chịu nghe nên mới rước vạ vô thân!
Bà mẹ đau khổ tiếp lời:
- Nó có chịu nghe ai đâu! Tôi với vợ nó cũng đã nói thuốc rầy rất độc, phải cẩn thận! Đã đơm cơm cho rồi mà không chịu ăn. Nó nói "ông Chấn rót thuốc chảy đầy tay mà có bị gì đâu, cứ sợ tào lao, phú quí sinh lễ nghĩa!". Bây giờ hối hận đâu kịp nữa!
Đám ma anh Hải cũng được tổ chức đơn giản như những đám ma khác trong giai đoạn kiệm ước này. Dù sao anh Hải vẫn có chút may mắn hơn những người bất hạnh khác. Gia đình anh được xã trích cấp cho một số lúa vì nạn nhân đã chết trong khi đang làm việc cho hợp tác xã.
Không biết ông trưởng tổ đảng Đặng Văn Chấn có rút được kinh nghiệm nào sau cái chết này không. Riêng góc nền nhà kho nơi ông Chấn rót thuốc rầy làm đổ xuống đã được anh thủ kho rửa đi rửa lại nhiều lần nhưng nghe nói mãi tới ngày làm lễ thất tuần của anh Hải chỗ đó vẫn chưa hết mùi thuốc rầy.