CHƯƠNG 22 SÁNG KIẾN TIẾT KIỆM PHÂN BẮC Ở THÔN 3
Thời gian vừa qua tôi hay đi sớm về tối, không có thì giờ rảnh, nên ít khi để ý đến chuyện nhà cửa. Nay ở nhà mấy hôm tôi mới phát giác có nhiều điều bất thường đã xảy ra quanh mình. Sáng hôm ấy bà nội vừa dọn cơm ra vừa kêu:
- Mấy đứa lại ăn cho rồi nè! Ăn sớm chừng mô đỡ ruồi chừng nấy. Không ai dư hơi để ngồi đuổi ruồi cho bây mãi! Không hiểu răng mấy hôm ni ruồi nhiều quá trời!
Tôi cũng lấy làm lạ, mới sáng ra đã thấy ruồi. Tôi hỏi:
- Con còn nghe thoang thoảng mùi phân người đâu đây nữa mẹ!
- Mẹ chỉ thấy ruồi chứ có ngửi thấy chi mô? Chốc nữa con ra coi cầu tiêu thử có chi không? Có thể cầu hở hay đứa mô đi bậy không chừng!
Cơm nước xong tôi liền ra vườn. Tôi ngạc nhiên hết sức khi thấy từ những tàu lá chuối, những đọt chanh đọt ổi, đến cả những trái ớt trái cà còn trên cây đều bị ruồi bu. Ruồi bu đến nỗi những nhánh cây mềm yếu oằn xuống trông như những chùm trái chín màu đen. Thật kinh tởm hết sức! Tôi vội gọi bà nội:
- Mẹ ra coi đây nè!
Bà nội bước ra nhìn những chỗ tôi chỉ:
- Ruồi mô mà nhiều rứa hè? Lạ thật!
- Mẹ nhớ ruồi nó có nhiều từ khi nào không?
- Mô từ mấy ngày trước, nhưng còn ít chứ mô lại nhiều đến mức ni!
Tôi bước đến cầu tiêu để xem xét. Chẳng thấy chỗ nào hư hỏng nhưng ruồi quá nhiều. Tôi lại đi quanh vườn một vòng. Cũng chẳng thấy gì khác lạ ngoài ruồi và ruồi. Ban đầu tôi còn nghi ngại có thể quanh nhà mình có một vấn đề gì. Tới khi nhìn sang hàng xóm tôi mới biết vườn tược nhà ai cũng ngập ruồi như thế cả.
Hiện tượng đó đã kéo dài nhiều ngày. Ruồi vẫn tiếp tục ngự trị tất cả. Giết chúng cũng chỉ mỏi tay chứ chẳng thuyên giảm bao nhiêu. Ban ngày cứ cơm dọn ra là phải ăn liền, vừa đuổi ruồi vừa ăn. Chén cơm quên đậy chừng một phút nhìn lại đã tưởng như đó là một chén đậu đen. Không khí thì lúc nào cũng thoang thoảng mùi phân người. Tôi cứ thấy buồn nôn miết. Khó chịu nhất là khoảng gần trưa đến tối. Cố giả lơ đi thì thôi, để ý đến thì mọi thức đều lợm hết muốn ăn uống gì.
Tôi nghiệp bà nội gần như suốt ngày cứ loay hoay giết ruồi. Thật chán hết sức!
Tiền của mất, đầu óc bối rối, thân xác uể oải, tôi định tĩnh dưỡng vài ngày không ngờ lại gặp tình trạng này! Đành ráng sớm ra đồng may ra đỡ hơn chút nào. Thế là tôi trở lại làm việc với tập đoàn.
*
Từ sau lần tôi trổ tài nhổ mạ rồi cấy thi, những người không ưa tôi tuy không còn ra mặt châm chích xoi bói tôi như trước nhưng họ vẫn giữ thái độ lạnh nhạt với tôi. Chính tôi cũng chẳng vui khi phải chung đụng với những người ấy. Vì thế, tôi chỉ thích làm việc cạnh những người quen biết cũ. Vừa thấy tôi ra đồng chị Hiền liền nhắc:
- Chị Ngọc đi làm lại rồi hả? Đã thế thì nên lo cái vụ phân tro cho xong đi nghe. Tập đoàn thúc hối nhiều rồi đó. Cũng mệt lắm chứ không phải chơi!
Nghe nhắc chuyện phân tro, chị Vàng tỏ vẻ bực mình:
- Phân với tro nữa! Mấy hôm nay ở trong nhà tôi đâu dám thở! Khổ hết sức! Cái sáng kiến làm cầu nổi của lão Tẩn thật ác ôn! Mất vệ sinh quá chừng! Bây giờ ruồi sinh ra hằng hà sa số cũng bởi nó! Khổ nhất là vụ lũ gà cứ vào cầu bươi phân ăn dòi. Người bước vào là chúng bay nhảy loạn xạ làm phân văng tung tóe. Nhiều khi phân dính cả vào người mình. Con nào con nấy cứ mang đôi chân đầy cứt chạy khắp. Chúng nhảy lên bàn lên ghế, nhảy cả lên bàn thờ, chỗ nào cũng thấy dấu vết. Ớn thật! Tội nghiệp cái mũi mình cứ như dính cứt! Đói bụng ăn miếng cơm cũng hết ngon!
Khi ở nhà tôi đã thấy khó chịu như thế nhưng thấy bà nội và lũ nhỏ vẫn tỉnh bơ như không khiến tôi đâm nghi ngờ lỗ mũi mình. Giờ nghe chị Vàng nói tôi mới biết cái mũi mình đã không lầm. Chuyện đào cầu nổi thì tôi hoàn toàn chưa biết gì nên hỏi:
- Vụ làm cầu tiêu nổi thế nào hở chị?
Chị Vàng nhìn tôi nói như chế nhạo:
- Cái cô này làm như trên trời mới rớt xuống! Mấy ngày nay cô không thấy ruồi đầy ngập và lúc nào, ở đâu cũng nghe mùi phân à? Mà phải rồi, hôm họp phổ biến chuyện phân tro cô dựa lưng tôi ngủ như chết đâu nghe gì? Lần họp kế tiếp cô lại lo buôn bán có dự đâu mà biết!
- Đúng như chị nói rồi. Em đâu biết gì!
Chị Vàng lại tiếp:
- Ối dào, cái lão Tẩn bày đặt ra nhiều việc lôi thôi lắm! Lão bảo cầu chỉ cần đào một cái lỗ cạn cạn vừa tầm để có thể dễ dàng đặt xuống các vật đựng phân nhỏ như cái thau, cái sô chẳng hạn. Tiện nhất là dùng cái thùng phuy cắt đôi làm hai nửa. Tuy phải đào sâu hơn một tí nhưng lại chứa được nhiều phân hơn. Cứ ước chừng một gánh thì rủ nhau gánh đi cân nộp. Khổ nỗi phải hẹn nhau chín mười nhà cùng nộp một lần vì đi nộp lẻ tẻ không ai nhận. Cầu chỉ cần lấy vài thanh gỗ kê cách sao để tiện đi vào vật chứa là được. Cứ đi tiêu xong đổ tro phủ lên. Lão Tẩn bảo làm vậy sẽ chẳng hao mất một tí phân! Khốn nhất là tro bếp không cách nào đủ để phủ phân. Trước đây còn kiếm thêm trấu được. Lúc này nhà máy xay cũng biết giữ trấu lại chứa từng bao để bán. Cầu quá cạn nên gà lớn gà nhỏ đều nhảy lên nhảy xuống được mang đôi chân cứt đi rải kh(a)́p nơi. Thế là cái sáng kiến của lão Tẩn đã tạo ra món nợ lớn làm khổ bọn mình!
- Hèn gì! Mấy hôm nay em cũng khổ sở không khác gì chị. Bây giờ ở giữa đồng em mới dám thở mạnh! Lúng túng trong nhà em khó chịu hết sức. Nhưng sao chị biết đó là sáng kiến của lão Tẩn?
- Thì chính lão nhiều lần khoe với mọi người lão đã đưa ra sáng kiến ấy! Lão cũng khoe đã được xã khen đó là một sáng kiến rất mới mẻ mà! Nhưng lão ta chỉ biết làm cầu nổi tiết kiệm được phân bắc mà không hề nghĩ đến hậu quả của việc tiết kiệm này sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân như thế nào mới khổ chứ!
- Như vậy là cả xã phải chịu tình trạng này chứ không phải chỉ một thôn mình?
- Tôi cũng chẳng rõ. Nhưng cuộc họp tới đây tôi nhất định phải lên tiếng mới được! Cứ tình trạng này mọi người sẽ lần lượt sinh bệnh mà chết hết!
Chị Lâm tán thành ngay:
- Ừ, bày đặt cái lối làm cầu nổi này mất vệ sinh hết sức! Gà nó quen rồi, đổ bao nhiêu lớp tro, dằn cả củi lên trên nữa, thế mà nó cũng tìm cách bới lên cho được! Không lẽ bây giờ phải nhốt gà hay đừng nuôi? Cầu đào sâu sâu gà nó không xuống được còn đỡ! Ruồi thế này mà gặp dịch tả kiết lỵ coi như chết hết cả làng! Nhất định phải lên tiếng mới xong! Mấy người phải chuẩn bị ý kiến để ủng hộ chị Vàng trong buổi họp tới nhé!
Chị Hiền cũng tán thành:
- Phải đó, nhất định buổi họp tới chị em mình phải lên tiếng!
Thấy nhiều người ủng hộ ý kiến của mình, chị Vàng lộ vẻ mừng:
- Phải chứ, ai nấy một lòng như thế may ra người ta mới nghe. Mình cần phải vận động thêm nhiều người nêu ý kiến nữa. Nếu không, lão Tẩn đã dày tai lại ham lập công, chắc chắn lão sẽ bảo vệ cái sáng kiến đào cầu tiêu nổi để tiết kiệm phân bắc của lão đến cùng cho coi!
Thấy đòi hỏi này quá cần thiết, tôi cũng hăng hái cổ động:
- Em cũng ủng hộ chị hết mình! Đào cầu cạn như vậy làm sao giữ gà cho ngạ? Các nơi khác người ta có làm vậy không? Em đào cầu tiêu từ khi mới trở lại Thiện Trường, khá sâu, lại lót ván kín lắm nên gà không xuống được. Thế mà lại hay...
Chị Vàng có vẻ vững tâm:
- Mấy bà đã đồng ý như vậy thì tối nay nhớ đi họp đầy đủ đó nghe! Nếu không thì ráng ngửi cứt ngày này qua tháng khác với nhau đó!
Mọi người đều ưng thuận nhưng chị Lâm cản lại:
- Từ từ đã chị Vàng ơi, năm ba ngày nữa hãy hay! Bây giờ chưa vận động được ai ủng hộ cả chỉ lèo tèo mấy chị em mình nói liệu người ta nghe không?
Chị Vàng phân vân một lát rồi nói:
- Cũng có lý. Nhớ là phải vận động thêm nhiều người ủng hộ ý kiến của mình. Tôi nghĩ chuyện này chắc ai cũng sẽ nghe thôi!
Chị Lâm lại hỏi chị Hiền:
- Cô Hiền có cái cầu tiêu trong nhà sao nghe nói cô lại mua phân để nộp?
- Có cũng như không thôi. Tôi làm sao lấy phân nổi? Hơn nữa, cách đây mấy tháng tôi đã cho người ta lấy rồi! Ai mà biết có lúc cứt người cũng có giá như thế này!
Sực nhớ bữa trước Ánh có ý định đi hốt phân bắc, tôi quay sang hỏi Ánh:
- Thế bữa trước nghe Ánh theo bà Huy bà Dục đi hốt phân bắc ở cồn mồ có được ít nhiều chi không?
Ánh cười lắc đầu:
- Có được gì đâu chị! Mấy ngày trước đó em thấy trên cồn mồ phân bắc đầy đặc, bước chân không lọt. Từ sau cuộc đổi đời mấy con chó đã bị người ta ăn thịt hết nên phân nó cứ nằm đó chứ đi đâu! Hôm tập đoàn họp thông báo việc nộp phân xong nghe đám bà Dục bà Huy bàn chuyện đi hốt, em nghĩ ngay đến nơi đó. Thế nhưng vì em đi trưa một tí đến nơi thì chỗ nào cũng sạch nhẵn cả. Không những phân bắc sạch mà cả lá cây lá cỏ họ cũng bứt hết. Họ xúc luôn cả lớp đất trên mặt, đổ lẫn lộn với nhau.
Chị Lâm giải thích:
- Có vậy mới cân tạ này tạ nọ chứ rặt phân thì bao giờ được 3 tạ? Hơn nữa có đất cát, lá cây trộn lẫn che phủ như thế mới giảm được mùi hôi. Đi hốt phân bắc cũng oai lắm chứ! Gánh phân đi tới đâu là thiên hạ lo tránh xa ra tới đấy còn hơn cả ông vua!
Nghe chị Lâm nói, tôi sực nhớ tới hai câu đối nói về việc đi hốt phân người. Tôi cao hứng đọc:
"Thân ý nhất nhung y, năng đảm thế gian nan sự!
Thủ trì tam xích kiếm, tận thu thiên hạ nhân tâm!"
Chị Lâm cười:
- Lại thơ với thẩn! Mấy câu đó nghĩa là gì nói rõ cho chị em nghe với được không?
- Không phải thơ thường mà là câu đối đó chị. Ngày xưa, những dịp Tết nhất, dù nghèo tới đâu người ta cũng gắng nhờ các thầy đồ viết cho một hai câu đối để treo trong nhà. Vua Lê Thánh Tông vốn thích chơi câu đối nên ngài giả dạng một người học trò vi hành qua các xóm làng để viết giúp câu đối đồng thời xem xét sinh hoạt của dân chúng luôn thể. Một hôm, khi đến một nhà kia không thấy đối liễn chi cả, ngài hỏi chủ nhà:
"Sao Tết nhà ông không thấy treo câu đối?"
Chủ nhà đáp:
"Thưa tiên sinh, nhà chúng tôi làm nghề đê tiện nên không có thầy đồ nào chịu viết giúp. Vả lại, muốn viết cũng rất khó, vinh vang gì mà đối với đáp?"
Nhà vua với ngoại dạng là người học trò nghe chủ nhà nói thế liền hỏi:
"Tôi nghe nói "người đời trăm nghề, nghề nào cũng quí", nhà ông làm nghề gì mà lại gọi là nghề đê tiện?"
"Thưa, tiên sinh đã hỏi tôi cũng xin nói thật, chúng tôi làm nghề hốt phân người!"
"Nghề này cũng nuôi sống con người sao lại gọi là nghề đê tiện được? Ông có muốn tôi viết giúp cho hai câu đối không?"
"Dạ thưa, chỉ sợ tiên sinh không chịu viết chứ nếu được vậy thì còn gì hơn?"
Người học trò bảo người hầu lấy hai đoạn vải đỏ ra rồi ông viết hai câu đối trên tặng chủ nhà. Chủ nhà vui mừng quá kêu lên:
"Nhà tôi đã nhiều đời làm nghề hốt phân người nên chẳng bao giờ có câu đối Tết. Nay tiên sinh đã cho hai câu đối này thật là vạn hạnh! Nhân tiện, xin tiên sinh cho biết ý nghĩa của hai câu đối."
Người học trò giải thích:
"Câu thứ nhất: Thân khoác một chiếc áo nhung (áo của ông tướng mặc khi ra trận), có khả năng gánh vác chuyện khó khăn trên đời. Câu thứ hai: Tay cầm thanh kiếm ba thước, thu hết sạch lòng người trong thiên hạ. Ông nghe vậy có được không?"
Chủ nhà mừng quá liền treo ngay lên cột nhà. Tin đồn nhà anh hốt phân người cũng có treo câu đối Tết làm nhiều người ngạc nhiên kéo nhau đến xem. Không ngờ trong số đó cũng có người là lính do thám (quân tế tác) của triều đình. Thấy được hai đoạn "năng đảm thế gian nan sự" và "tận thu thiên hạ nhân tâm", người lính do thám mừng rỡ cho rằng chủ nhà này hẳn có ý đồ làm phản, vội trở về trình lên quan trên để lập công. Cuối cùng nội vụ đã được trình lên vua Lê Thánh Tông. Ngài cười:
"Câu đối đó chính trẫm đã viết cho nhà kia đấy!"
Khi ấy mọi người mới vỡ lẽ. Riêng anh làm nghề hốt phân nghe được chuyện này vừa sợ vừa mừng, nói:
"Không ngờ nhà ta vậy mà cũng có phúc được hoàng thượng viếng đến một lần!".
Nghe tôi kể xong ai cũng khen câu chuyện hay. Chị Lâm lại đùa:
- Cái nghề vinh dự như vậy sao cô Ánh bỏ ngang nửa chừng? Hôm ấy cô phải về tay không à?
- Về tay không chứ sao! Cháu chỉ được chứng kiến hai đám người đi hốt phân chửi lộn nhau!
Tôi tò mò hỏi Ánh:
- Có hai đám đi hốt phân lận à? Đám nào nữa?
- Đám bà Dục, bà Huy với một đám bốn năm người của tập đoàn nào đó cũng là người đàng ngoài. Họ chửi nhau như tát nước bè. Chị Ngọc biết không? Khi đó cũng có mặt mụ Hồng, tội nghiệp mụ đã ngoài tám mươi, lụm khụm như thế mà cũng đi mót củi. Mụ đứng chứng kiến vụ chửi lộn một lúc rồi lằm bằm: "Mụ cô cha tam đợi tứ đợi tụi hắn dộ ngon dộ ngọt người ta cho bưa, chừ vô đây được rồi cấy chi tụi hắn cũng giành hết. Tới cục cứt tụi hắn cũng giành. Giư rứa đó dân mền mần răng mà thốn nổi đây?". Cái giọng rặt Huế cổ đâu từ thời Hàm Nghi Đồng Khánh sót lại đã khiến em không sao nhịn cười được. Tranh giành hổ lốn mức đó mình phải chịu thua thôi! Đành mất không một buổi sáng!
Chị Vàng cười chế nhạo:
- Chứng kiến người ta chửi lộn cũng như được xem xi nê rồi! Trong khi người khác lo đi cấy mày được đi xem xi nê là nhất còn đòi gì nữa? Mấy bà hàm hồ đó chửi nhau chắc nghe đã lắm hả? Chửi nhau, giành nhau từng cục cứt người, chuyện lạ đời từ cha sinh mẹ đẻ tới giờ tôi mới nghe nói tới!
Chị Hiền cũng cười:
- Đời thuở nào lại hiện ngụy như vậy chứ? Cứt người cũng giành nhau từng chút! Thế họ chửi nhau ra sao kể lại nghe thử cô Ánh?
Ánh nhìn chị Hiền trêu chọc:
- Chị Hiền vô duyên chưa, hết chuyện rồi sao lại thích nghe người ta chửi lộn?
Rồi đột nhiên Ánh giả giọng: "Mả bố chúng mày, người ta ỉa bên đất chúng mày thì chúng mày cứ hốt, còn cứt người ta ỉa bên phần đất chúng tao phải để chúng tao hốt chứ! Sao chúng mày tham nam hốt cả cứt trên vùng đất của chúng tao?". Thế rồi Ánh cười sặc sụa đến chảy cả nước mắt nước mũi làm chúng tôi cũng cười theo.
Cười cho đã xong chị Hiền thở dài:
- Ước chi mình được sống dưới thời vua Lê Thánh Tông hỉ?
Chị Lâm cười:
- Chớ nghe! Ước tào lao như vậy có khi ở tù đó!
Chị Hiền cãi:
- Trời đất! Người ta ước mơ mà cũng đòi ở tù?
- Chứ sao! Nói thật đó! Ước mơ mà không đụng chạm tới ai thì thôi chứ ước mơ mà đụng chạm tới người khác có khi cũng lãnh đủ chứ không phải chơi đâu!
- Tôi ước như vậy thì đụng chạm tới ai?
- Đôi khi đụng chạm mà mình không biết cô ơi! Ước muốn đó mà bảo không đụng chạm tới ai à? Thôi được rồi, để tôi kể cái chuyện bà Hoành kể trước đây cho mà nghe. Nhưng nhớ nghe rồi bỏ, kể lại đôi khi mang họa ráng chịu! Lần đó có bốn anh công an ở ngoại ô Hà Nội đang đào hầm tránh bom. Một cậu nói: "Ước gì đào thế này tình cờ gặp được chỗ chôn tài liệu của bọn biệt kích Mỹ, mình tha hồ lãnh thưởng!". Cậu thứ hai: "Tớ chỉ ước gặp một hộp tiền, chúng mình sẽ chia nhau tha hồ xài!". Cậu thứ ba: "Tớ thì ước giữa lúc này bác Hồ và phái đoàn trung ương đảng thình lình đi qua đây. Thấy bọn mình đang tích cực đào hầm Bác đứng lại coi rồi khen ngợi. Ngày Quốc Khánh tới bọn mình sẽ được biểu dương tại quảng trường Ba Đình vinh dự biết bao nhiêu?". Thấy cậu thứ tư không nói gì, một cậu hích tay cậu ta hỏi: "Thế cậu không ước mơ gì sao?". Cậu thứ tư cười tủm tỉm trả lời: "Tớ à? Tớ chỉ ước mơ thấy được của quí của con Xuân một lần thôi!". Thế mà sau đó hắn bị đi tù ba năm vì phát ngôn bừa bãi, xúc phạm tới Bác đấy! Đùa cợt cũng phải lựa lời chớ không phải nói ẩu được đâu!
Cả bọn cùng cười vang. Liền đó chị Lâm quay sang tôi, hình như để xóa nhòa câu chuyện vừa kể, chị nói:
- Cô Ngọc cũng nên về vét cầu được bao nhiêu đem nộp cho rồi! Định đi buôn kiếm tiền mua phân bây giờ buôn bán thất bại luôn thì phải dùng đến nó chứ!
- Ngán phân bắc lắm rồi chị ơi. Giờ muốn lấy nó phải dở ván lên cũng mệt lắm, lại tành banh ra hết. Hơn nữa việc xúc hốt phân tro em làm không quen. Cứ để dành đó đã bao giờ cầu đầy không dùng được sẽ hay. Em chờ ai bán liều mua rồi nhờ người ta nộp cho luôn!
Chị Hiền tán thành:
- Chị Ngọc nói phải đấy. Làm cái việc đó tởm lắm. Hiện nay có mấy toán ở xã mình chuyên lên An Tân xin mở các hầm cầu để xúc phân đem về bán đó. Chị trả tiền cho họ rồi nhờ họ đem cân cho luôn. Họ lấy hạ hơn cái giá mà hợp tác xã trừ lúa của mình nhiều. Tôi cũng tức cười thật, phân trong hầm cầu nhà mình thì cho người ta lấy không, giờ lại phải mua phân chỗ khác để nộp!
Chị Lâm nói với giọng dè dặt:
- Muốn mua cứ mua mà nộp chứ đừng nói tởm với không tởm! Sở dĩ người ta ấn định phạt ai không nộp phân sẽ phải bị trừ một số lúa hơi lớn mục đích là để bắt mọi người phải gắng làm cho ra phân. Mình phát biểu lôi thôi không chừng bị phê bình đó!
Chị Vàng lại than:
- Mấy ông đi khui phân bắc các hầm cầu ở An Tân nghe vất vả lắm. Tôi nghe kể có khi họ phải lội xuống tận đáy hầm để múc vét. Mỗi lần như thế áo quần làm sao khỏi lấm lê lấm lết phân dơ? Chỉ vì miếng cơm manh áo mà ra cả! Tôi sợ họ làm việc đó lâu ngày sẽ sinh bệnh mất. Mấy cô mua phân cũng đừng ép người ta lắm mà tội!
Tôi quay lại chị Hiền:
- Thế chị Hiền đã mua phân bắc của ai rồi? Chị hỏi mua luôn cho tôi được không?
Chị Hiền vui vẻ nói:
- Phải đó chị Ngọc, rẻ mắc chi mua nộp phứt đi cho nó khỏe người bớt! Tôi đã mua nộp từ lâu. Ngày mai tôi sẽ hỏi cho chị!
*Càng ngày người ta kêu ca về bầu không khí hôi hám và sự phát triển của ruồi càng nhiều. Bấy giờ chúng tôi mới vỡ lẽ ra trong xã chỉ có độc một thôn 3 chúng tôi áp dụng lối đào cầu tiêu nổi ấy. Người ta càng bực tức hơn khi biết được chính thôn 3 tình nguyện làm thí điểm mà chỉ ra lệnh áp dụng chứ không hề hỏi ý kiến dân thôn. Thấy cơ hội đã hết sức thuận tiện, chị Vàng quyết định ra quân...
Buổi họp hôm ấy số đoàn viên đến dự quá đông so với những buổi họp nội bộ đúc kết công tác và bình điểm hằng ngày khác. Chắc hẳn ban tự quản ngạc nhiên lắm! Tuy đã biết nguyên do nhưng tôi cũng bất ngờ trước con số người dự buổi họp. Chị Vàng vận động giỏi thật! Mà có lẽ cũng do quá nhiều người chịu đựng không nổi cái bầu không khí bợn nhơ do kế hoạch tiết kiệm phân bắc của ông Nhiêu gây ra nữa!
Như thường lệ, khi tới mục đoàn viên góp ý kiến xây dựng, ông Phước hỏi:
- Hôm nay có ai góp ý kiến xây dựng gì không?
Đã chuẩn bị sẵn, chị Vàng đưa tay xin phát biểu:
- Kính thưa tập đoàn, thời gian gần đây khu vực tập đoàn 9 ta đã tự nhiên bị ruồi tràn ngập rất đáng sợ. Chỗ nào cũng nhiều ruồi quá, không cách nào trừ diệt nổi! Bầu không khí nơi chúng ta đang sống luôn hôi hám khó chịu đến nỗi không ai dám thở mạnh. Nguyên do chỉ vì tập đoàn chúng ta cho đào cầu tiêu cạn quá lại không đủ phương tiện che ủ để ngăn gà quậy phá, để giới hạn ruồi sinh sản. Nếu để tình trạng này kéo dài, chắc chắn bệnh tật sẽ nẩy sinh và lan tràn, hậu quả sẽ không biết đâu mà lường! Vậy, xin tập đoàn phải có biện pháp giải quyết vấn đề này càng sớm càng tốt!
Nhiều người vỗ tay đồng ý. Tiếp đó đến lượt anh Hiếu phát biểu:
- Thưa tập đoàn, tôi nhận thấy những lời trình bày và yêu cầu của chị Vàng vừa rồi rất xác đáng, xin tập đoàn lưu tâm trình với xã xin giải quyết ngay. Nếu không, lỡ có một trận dịch tả hay kiết lỵ xảy ra là chúng ta chết hết. Đó là chưa nói tới bầu không khí dơ bẩn hiện tại cũng sẽ làm chúng ta hư buồng phổi mất!
Mọi người lại vỗ tay vang lên. Ông Nhiêu toan chận lại để giải thích nhưng ông Phước khoát tay:
- Cứ để cho bà con phát biểu đã!
Lại thêm mấy người nữa cũng phát biểu nội dung tương tự và cũng được mọi người vỗ tay tán đồng. Những lời phê phán quyết liệt về kết quả của việc làm cầu tiêu nổi và những đề nghị giải quyết tình trạng mất vệ sinh đã khiến "vị cha đẻ" của sáng kiến nói trên có cảm tưởng như người ta đang tấn công ông. Tôi vừa nghe vừa để mắt theo dõi thái độ của ông Nhiêu. Ông Nhiêu có vẻ lúng túng lắm. Trong lúc cao hứng tôi cũng đưa tay xin phát biểu:
- Kính thưa tập đoàn, tình trạng dơ uế hiện tại ở khu vực chúng ta đang sống ai cũng đã biết, nhiều vị đã nói rồi. Tôi chỉ xin bổ túc thêm một chút về mặt khác. Tôi nghĩ tình trạng ấy không những đe dọa sức khỏe mọi người mà còn ảnh hưởng đến tinh thần, đến danh dự của chúng ta không ít. Người ở nơi khác khi qua thôn xóm ta họ đâu biết ất giáp gì về công việc làm ăn của chúng ta! Mắt họ chỉ thấy ruồi và ruồi, mũi họ chỉ ngửi được mùi hôi lợm tởm, liệu họ sẽ đánh giá cách ăn ở của chúng ta ra sao? Chuyện sẽ bị đồn lan tới huyện tới tỉnh không chừng! Xin đề nghị tập đoàn tìm mọi cách chấm dứt tình trạng này càng sớm càng tốt. Nếu không, tôi e tập đoàn sẽ phải mang tai tiếng không hay!
Có lẽ nãy giờ ông Nhiêu đã cố đè nén nỗi bực tức trong lòng. Tôi vừa phát biểu xong ông liền đứng lên nhìn thẳng vào mặt tôi phản công mãnh liệt:
- Việc đào cầu nổi này đâu phải chỉ có một tập đoàn 9 áp dụng? Hai tập đoàn kia cũng áp dụng mà thấy ai phàn nàn gì đâu? Đây là một việc làm vì lợi ích chung! Việc làm ăn khi nên khi mất đâu có gì lạ? Muốn đạt điều này đôi khi phải hi sinh điều kia một chút cũng được chứ! Tại sao cô phải dùng những tiếng đao to búa lớn để chỉ trích một việc làm vì lợi ích của tập thể? Cô nói ảnh hưởng đến tinh thần, đến danh dự ai, ở chỗ nào? Làm tay sai cho đế quốc giết hại đồng bào mình như chồng cô mới đáng xấu hổ chứ lo kế hoạch tiết kiệm phân tro để bón hoa màu phục vụ đời sống nhân dân thì xấu hổ nỗi gì?
Lối phản ứng sống sượng, đầy thù hằn của ông Nhiêu nhắm vào tôi đã làm tôi sững sờ. Chính ông ta đã dùng những tiếng đao to búa lớn chứ đâu phải tôi? Tôi thấy còn nhiều người đưa tay xin phát biểu nữa nhưng ông Phước đã khoát tay dung hòa:
- Thôi, vấn đề này chấm dứt ở đây là vừa. Ý kiến như vậy là phong phú lắm rồi. Nhưng tập đoàn không có thẩm quyền giải quyết việc này đâu. Chúng tôi sẽ trình biên bản ghi chép những lời phát biểu của bà con lên để xã quyết định! Bây giờ chúng ta trở lại giải quyết những vấn đề nội bộ rồi nghỉ.
Ông Phước đã cắt ngang vụ bàn cãi về hậu quả của việc đào cầu nổi một cách bất ngờ. Trong suốt buổi họp ông không hề có ý kiến về vụ ấy nên nhiều người không hiểu ý ông ra sao. Đành chờ xem vậy!
Nhưng mọi người khỏi cần chờ lâu! Mấy hôm sau chúng tôi đã biết những ý kiến đóng góp của chúng tôi không đến nỗi vô ích. Noi gương tập đoàn 9, hai tập đoàn 7 và tập đoàn 8 cũng đưa vấn đề ruồi và tình trạng mất vệ sinh trong môi trường sống ra thảo luận giữa buổi họp cuối ngày. Chẳng có ai muốn tình trạng đó kéo dài nữa.
Cuối cùng ủy ban xã đã ra lệnh cho tất cả những ai đã làm cầu tiêu không bảo đảm được vấn đề vệ sinh đều phải sửa chữa lại hết. Các chủ hộ phải chịu trách nhiệm nếu bị người khác khiếu nại. Tuy vậy, phải đợi một thời gian khá lâu tình trạng vệ sinh trong thôn mới thật sự được vãn hồi.