CHƯƠNG 33 GIÃ LÚA VĨ ĐẠI

Thấy tình trạng nông vụ của hợp tác xã có thể lâm cảnh trì trệ, ủy ban nhân dân xã Thiện Trường đã phải tìm cách xoay xở để tự cứu. Cuối cùng ủy ban xã cũng vay được tiền ngân hàng để mua một số máy cày kịp thời cho hợp tác xã sử dụng.

Giữa lúc mọi người đang hết sức bi quan thì những chiếc máy cày đã lần lượt xuất hiện trên cánh đồng như những thiên thần cứu rỗi! Sức máy cày vượt sức trâu rất xa thấy mà sướng mắt. Nhiều con bờ nhỏ không cần thiết đã được phá đi làm dôi thêm được một ít đất trồng. Những thửa đất được dùng máy cày xới xong rồi được bừa nhuyễn một cách dễ dàng. Những chú trâu bắt đầu được thong thả hơn. Người ta chỉ còn dùng chúng để cày phụ thêm hay cày bừa ở những khu ruộng đất nằm riêng lẻ. Những chiếc máy cày đã thật sự đem lại niềm vui cho mọi người vì công việc đã nới bớt. Tôi lại tạm yên tâm dung thân ở tập đoàn này thêm một thời gian nữa để đợi tin vui từ anh Hảo!

Thế nhưng niềm vui đó không kéo dài được lâu! Một cái xã đã được phong danh hiệu "tiên tiến" thì lúc nào mà thiếu việc? Mọi người hân hoan chưa trọn một tuần lễ thì ủy ban xã đã ra lệnh cho các tập đoàn tăng cường người để xây dựng nhà kho, thiết lập các sân phơi mới.

Trước kia, khi hoạt động nông nghiệp ở xã mới nâng cấp từ cá thể lên tập đoàn, người ta vẫn dùng các sân tư nhân để trâu đạp lúa hay phơi lúa, phơi rơm. Tất nhiên người ta phải lựa những cái sân lớn, thường là loại sân được xây bằng gạch. Nhưng đem của chung mà phơi phong ở sân tư nhân thường khó tránh khỏi sự thất thoát, gây nhiều bất tiện cho việc quản lý. Vì thế, khi đưa cơ giới vào hoạt động nông nghiệp, xã cho tiến hành ngay việc xây dựng 4 nhà kho và 4 cái sân phơi rất lớn cho 4 thôn.

Người ta đã tính toán việc tập trung này sẽ tạo được nhiều tiện lợi cho hợp tác xã:

-Thứ nhất, lúa gặt mỗi thôn tập trung về một chỗ dễ quản lý, việc phơi phong, việc xuất nhập đều thuận tiện hơn trước.

-Thứ hai, dễ áp dụng lối đạp lúa bằng xe cơ giới vừa kỹ vừa đỡ tốn công sức so với lối đạp lúa bằng sức trâu hay đập bồ.

Thật sự đường lối tập trung quản lý này xã đã dự tính từ lâu nhưng tới giờ mới có thể thực hiện được. Để có những sân rộng lớn theo nhu cầu, xã đã tìm đủ cách để thuyết phục nhiều gia đình hi sinh khu gia cư của họ đã sống qua nhiều đời dời đi nơi khác, nhường đất lại cho xã. Công việc thuyết phục này cũng gay go lắm. Riêng ở thôn 3 cuối cùng vẫn có một gia đình nhất định không chịu dời chỗ ở. Nhưng trở ngại này cũng không ngăn được quyết tâm xây nhà kho và sân phơi của xã. Lấy lý do bảo vệ của công, xã đã cho rào quanh khu gia cư của gia đình ấy lại, chỉ chừa cho họ một lối ra vào...

Thế rồi công việc lại đến tới tấp với mọi người. Rốt cục đâu vẫn hoàn đấy. Chúng tôi lại chỉ biết cười với nhau:

- Thôi, để khi nào mọi việc hoàn thành hết chúng ta sẽ tự do hưởng thụ!

*

Năm ấy nhờ mưa thuận gió hòa đã giúp nông dân xã Thiện Trường nhiều thuận lợi trong công việc. Phần khác, tuy chỉ xuất hiện vào cuối mùa cày, nhưng ngành cơ giới đã hoạt động rất hữu hiệu trên cánh đồng. Vụ lúa đó xã Thiện Trường lại may trúng lớn, vượt trội những vụ trước. Cả một cánh đồng lúa trĩu hạt lồ lộ như một tấm thảm khổng lồ xưa nay chưa từng thấy!

Ban truyền thông xã ngày đêm không ngớt ca ngợi cái thành quả tốt đẹp do tài điều hành của ủy ban nhân dân cùng ban quản lý hợp tác xã tạo nên. Ban truyền thông cũng cho biết sắp tới xã sẽ cho áp dụng cách đạp lúa bằng xe cơ giới vừa nhanh vừa đỡ tốn, lúa lại được tuốt kỹ hơn so với các lối đạp lúa cổ điển như điều khiển trâu dẫm hay đập bồ.

Bắt đầu vụ gặt tháng tám Đinh Tị hợp tác xã Thiện Trường chính thức sử dụng các nhà kho và các sân phơi lớn mới xây dựng.

Khu nhà kho thôn 3 chúng tôi rộng gần 3 mẫu tây. Trong bước đầu, chưa có đủ tiền để xây sân bằng xi măng hoặc tráng nhựa, xã đã cho đắp nền sân bằng một thứ đất sét vôi đặc biệt lấy ở một khu đất gần đó. Mặt sân được cán thật nhẵn bởi xe ru-lô, rộng thênh thang mới trông qua tưởng nó như một cái phi trường nhỏ.

Các vụ trước, tập đoàn chúng tôi thường gặt lúa về cho trâu đạp ở nhiều sân khác nhau. Việc chất lúa thành giã cho trâu đạp thường chỉ giao cho một hay hai người quen việc chuyên lo. Giã lúa có thể được chất nhiều hơn thời làm ăn cá thể phần nào nhưng bao giờ cũng được giải quyết trong ngày hoặc trễ lắm là hôm sau.

Giờ đây, khi gánh lúa về cái sân rộng thênh thang mới hoàn thành của thôn 3, tôi đã thấy một giã lúa khá lớn nằm chình ình sẵn. Nghe nói các tập đoàn trong thôn đều chất hết vào đó cả. Nhưng lần này lại không thấy người chuyên phụ trách việc chất lúa như bao lâu nay. Trút hai bó lúa xuống xong, tôi còn đang lớ ngớ dò hỏi bỗng nghe ai đó nói:

-Ông thống kê bảo lúa của ai chất nấy, cứ chất đại vào đó đi!

Một người khác cũng vừa trút hai bó lúa xuống liền hỏi lại:

-Thế sao ông Tuất thường nói chất lúa phải có kỹ thuật chứ chất bừa bãi sau sẽ khó ra rơm?

Viên thống kê vừa đi đến nghe vậy liền đáp:

-Đó là khi còn đạp lúa bằng trâu thôi. Giờ ta đạp bằng máy lo gì? Toàn bộ số lúa của thôn 3 gặt được hôm nay sẽ chất vào đó hết để đạp một lượt cho tiện. Giã lúa càng rộng máy đạp càng dễ di chuyển và càng ít tốn nhiên liệu.

Đây là lần đầu tiên toàn thôn 3 tập trung lúa gặt trong ngày về một chỗ để đạp nên hợp tác xã đã cử viên thư ký thống kê đến chỉ đạo công việc.

Bấy giờ tôi mới nhìn giã lúa kỹ hơn. Thì ra người ta chất ngổn ngang, không kể thứ lớp gì hết. Cứ cởi sợi lạt bó lúa ra xong là người ta cứ ôm đại từng ôm bất kể lớn nhỏ chất bừa lên giã lúa cho xong việc. Ông Tuất - một người chuyên chất lúa cho tập đoàn 9 đứng quan sát giây lát rồi lắc đầu:

-Rồi thì bà con sẽ phải vất vả vì cái giã lúa này cho coi!

Thật khó tin lời ông Tuất nói. Không lẽ mấy ông chức phận trong thôn, nhất là viên thư ký thống kê dám làm ẩu? Ít nhất họ cũng đã nhận được chỉ thị từ lãnh đạo của hợp tác xã chứ! Lúa vẫn tiếp tục được chất thêm vào giã lúa "vĩ đại" chưa từng thấy đó. Khi thấy gánh lúa cuối cùng đã được chất xong tôi bắt đầu hóng chờ xem cỗ máy đạp lúa. Thật tình tôi chưa hề biết cỗ máy đạp lúa ra sao. Đến khi nó xuất hiện tôi mới thấy mình quê một cục. Thì ra đó chỉ là cỗ máy cày đã tháo lưỡi cày ra. Nghĩa là chỉ thay thế chân trâu bằng mấy cái bánh xe cao su có khía để xoáy nghiến cho hạt lúa rời ra khỏi nhánh thôi!

Đêm ấy có hai cỗ máy cùng làm việc. Chúng cũng chạy vòng vòng trên giã lúa như trâu thôi. Nhưng máy đạp lúa mới chạy vài vòng bất ngờ một trận mưa ập đến! Trong lúc mọi người chạy núp mưa thì hai cỗ máy vẫn tranh thủ thời gian tiếp tục làm việc. Trận mưa không lớn lắm nhưng đã kéo dài ngót một giờ.

Khi trời đã tạnh hằn thì đám thợ gặt bắt đầu xảy rơm (còn gọi là trở rơm hay ra rơm). Mọi người hăng hái dùng mỏ xảy xúm lại làm việc. Nhưng chẳng mấy chốc ai nấy đều kêu trời:

- Không xong! Máy cày dằn mạnh quá, lại bị mưa làm rơm dệt cứng với nhau, dùng mỏ xảy không móc lên nổi.

- Sao lạ vậy nè, thế này thì bao giờ mới trở xong rơm?

Ông Tuất lên tiếng:

- Không phải chỉ do máy cày dằn mạnh đâu, lỗi phần lớn do mấy người không biết chất lúa cứ chất bừa lên không thứ lớp gì cả nên bây giờ mới thành thế này!

Một giọng có vẻ bực bội vang lên:

-Lỗi tại mấy ông chứ ai? Lâu nay mấy ông chuyên chất lúa nay không chịu chất nữa nên người khác mới phải chất chứ! Thế này thì công việc hôm nay chậm trễ rồi! Phải tìm cách để giải quyết gấp mới được!

Một ông trước đây vẫn hay chất lúa phản bác:

-Sao lại lỗi tại mấy người chuyên chất lúa lâu nay được? Khi chúng tôi sửa soạn làm việc thì ông thư ký thống kê bảo "ai chất mà chằng được, cứ để đó ai gánh về tự chất nấy mau hơn", há lẽ chúng tôi cãi với ông ta để giành việc sao?

Một người khác tiếp theo:

- Chất lúa gì mà ham hố quá! Cứ tưởng chất giã lúa càng lớn máy đạp càng dễ xoay trở, ít mất thì giờ! Nếu cứ làm từng giã vừa vừa đâu đến nỗi!

Viên thống kê hình như biết lỗi, giả lơ, nhưng Nhiêu tỏ ra hăng hái:

- Chẳng lẽ chúng ta chịu thua? Tất cả hãy cố gắng làm tiếp xem sao!

Mọi người lại hì hục làm việc. Không dùng mỏ xảy được người ta thử dùng hai tay rút từng nắm quăng ra một bên. Nhưng loay hoay một hồi mà chẳng được kết quả bao nhiêu, ông thôn trưởng Lê Hành bất đắc dĩ phải đề nghị:

-Thế này thì có làm cả đêm cũng không xong. Dù sao số lúa này đã đem về đây rồi cũng yên tâm! Ngày mai lại phải lo gặt tiếp số lúa còn ngoài đồng nữa. Hay là cứ tạm để đó đã rồi tìm cách giải quyết sau. Bây giờ cứ để bà con về nghỉ lấy sức ngày mai còn làm việc nữa chứ! Nếu ai còn ý kiến gì khác xin cho biết?

Trước tình huống như vậy viên thống kê cũng đành đồng thuận.

*

Hôm sau, hợp tác xã phải cắt một bộ phận ở nhà tìm cách giải quyết giã lúa đó. Nhưng suốt ngày đó toán người không ra đồng cũng chẳng giải quyết được bao nhiêu. Cuối cùng, ông chủ nhiệm Phan Cẩn chỉ biết lắc đầu:

- Thôi, lúa đã đem về nhà dù có sao cũng vẫn còn đó. Giờ phải lo giải quyết số lúa còn ngoài đồng cho xong đã. Nếu không lỡ trời mưa xuống lại thêm khốn!

Rút kinh nghiệm từ giã lúa đầu tiên của thôn 3, các giã lúa về sau dù lớn hay nhỏ đều được chất cẩn thận, có phương pháp nên không có chuyện đáng tiếc xảy ra nữa.

Khi đã gặt xong toàn bộ số lúa ngoài đồng các tập đoàn mới có thì giờ để trở lại giải quyết "giã lúa vĩ đại" đầu tiên. Trải gần một tháng nằm chịu trận qua mấy cơn mưa lớn nhỏ, lớp rơm dày cộm bị ủ đống cũng sinh nhiệt. Hễ đụng đến là bốc hơi nồng ngun ngút. Lúc này người ta đã có thể dùng tay lôi lên từng nắm rơm để giũ lúa hạt ra. Số lúa hạt này một số lớn đã đâm rễ trổ mầm. Sau khi hốt lớp lúa trên mặt đất, người ta còn thấy cả một lớp lúa khác đã cắm rễ sâu xuống mặt sân. Chúng tôi phải mất khá nhiều công sức để thu hồi phần lúa nào có thể làm được.

Ban quản lý hợp tác xã đã cho thôn 3 phơi riêng số lúa bị hư nặng để dành cho tổ nuôi gia súc sử dụng.

Vụ lúa đó, xã Thiện Trường đã trúng lớn nhưng chỉ vì lỗi lầm của một cán bộ điều hành hiếu thắng, thiếu kinh nghiệm đã gây tổn thất khá nhiều của cải lẫn công sức lao động của dân.