PHẦN THỨ HAI - CÁC THẦN THOẠI

Những sự tích kể trong phần này căn cứ ở những truyền thuyết về những nhân vật thời tiền sử, nửa thường nhân nửa thần nhân, đã từng nêu cao tên tuổi do những hành động đặc sắc. Theo P. Decharme, trong cuốn Mythologie de la Grèce antique, các nhân vật trực tiếp đi trước loài người này được thần vương Jupiter dành riêng cho một khu vực ở giữa Thiên cung và Hạ giới, tại đó các bán-thần (demi-dieux) này sống tiêu dao sung sướng đời đời.

Sự tích Prométhée

Thời đó trên mặt đất chưa có dấu vết chân người. Sau trận chiến tranh chống bọn Khổng Lồ, thần vương Jupiter nửa muốn ghi công Prométhée, con của một trong số anh em Titan là Japet, nửa lại ngại rằng trí thông minh siêu việt của kẻ tay chân này sẽ có khi vượt quá quyền phép của thần vương chăng, cho nên Jupiter đã không ngần ngại xô Prométhée té xuống mặt đất hoang vu, không cho ở trên khu vực nhà trời nữa. Bị đầy ải xuống trần, Prométhée vẫn giữ được cốt cách thần nhân, giữ được bản chất sáng tạo, bèn lấy một tảng đất sét và nặn nên con người. Đó là một linh vật thông minh và hình thù cân đối, biết nhìn nhận cái đẹp của vũ trụ và biết đem quyền phép, ý chí của mình ra chế ngự tạo vật và thiên nhiên. Minerve thấy vậy rất thán phục kết quả của sự sáng tạo của Prométhée và đề nghị tham gia vào việc cấu tạo đó bằng cách đưa Prométhée đi dạo khắp khu vực Thiên Cung để kiếm xem những gì cần ích cho linh vật mới tạo nên đó. Prométhée, kẻ lo xa, chỉ lấy một tia sáng trên chiếc xe Mặt Trời, giấu trong lòng một cành férule (a ngùy), đem về cho loài người. Ngọn lửa thiêng đó là nguồn gốc cho bao nhiêu công cuộc sau này của loài người.

Nhưng Jupiter khám phá ra vụ đánh cắp đó bèn nổi giận, tính đem sấm sét đập tan giòng giống mới mà thần vương xem ra sẽ gây nhiều hậu họa. Nhưng Prométhée tỏ ra khôn khéo quá khiến cho Jupiter thôi không trừng phạt nữa. Tuy nhiên, sự giận giữ của Jupiter chưa kịp nguôi thì Prométhée lại làm cho tăng bội thêm nữa. Muốn thử xem Jupiter có thực xứng đáng với những oai quyền trên núi Olympe hay không, Prométhée đem giết hai con bò mộng, đem lột da, lóc thịt và xương riêng ra một nơi. Rồi Prométhée đem xương của cả hai con nhồi trong bộ da của một con, còn bộ da kia thì nhồi bao nhiêu thịt, mỡ cùng tủy của cả hai con. Sau đó Prométhée đem tới dâng cho Jupiter và yêu cầu Jupiter chọn lấy một. Chẳng may Jupiter chọn nhằm con vật chỉ có da và xương không. Sau khi đã biết là bị Prométhée lừa gạt, Jupiter quyết tâm trừng trị thẳng tay. Thần vương liền sai Vulcain chế tạo ra một người đàn bà. Vulcain tạo ra một người đàn bà rất mỹ lệ rồi đưa tới trình diện tại bàn tiệc của các thần nhân. Các thần nhân đều khen ngợi tài chế hóa của Vulcain và ai nấy đều vui lòng ban cho linh vật đó một món đặc biệt. Minerve choàng lên vai cho một chiếc áo trắng sáng ngời, chụp lên đầu cho một mảnh the mỏng bên trên có đai miện bằng vàng, cho thêm trí thông minh, và dạy cho biết hết thảy mọi ngành nghệ thuật thích hợp với người đàn bà. Vénus lại choàng trên thân hình người đàn bà cái duyên dáng sợ nó gây nên ở chung quanh những sự thèm muốn e ấp. Mercure ban cho người đàn bà tài hùng biện khiến cho người nghe phải lọt tai. Các nữ thần Duyên Dáng lại ban cho những vòng vàng. Được hết thảy chư thần ban cho đồ tặng vật, người đàn bà vì vậy mang tên là Pandore, tức là kẻ được chư thần ban ơn. Khi tới trước mặt Jupiter, Pandore được thần vương ban cho một chiếc hộp đậy nắp kín và dặn rằng đem xuống trần trao cho Prométhée.

Prométhée vốn khôn ngoan không dễ mắc mưu thần vương. Prométhée xua đuổi người đàn bà vừa đẹp vừa duyên dáng đó đi và cũng không nhận lãnh chiếc hộp gắn kín. Bị xua đuổi, Pandore đi kiếm người con khác của thần Japet là Epiméthée. Epiméthée, kẻ dại dột, tuy đã được báo trước là không nên nhận một vật tặng gì của Jupiter, vẫn bị mê hoặc bởi duyên dáng của Pandore.

Epiméthée nhận con người xinh đẹp đó làm vợ và tiếp nhận chiếc hộp kín. Khi mở hộp ra, một đám mây những tội ác cùng thói xấu bay ra, bao trùm lấy toàn thể mặt đất. Epiméthée muốn vội dậy nắp hộp lại nhưng bao nhiêu cái xấu xa đã bay ra hết, trong hộp chỉ còn lại có Hy Vọng. Vì thế, người đàn bà đầu tiên trên trần thế này là Pandore đã đem tới cho nhân loại về sau hết thảy mọi điều cơ cực từ đó tàn hại loài người.

Đã thế Jupiter vẫn chưa nguôi giận vì thật sự chưa trừng trị được đích thân kẻ đã sáng tạo ra loài người. Jupiter bèn ra lệnh cho Vulcain cùng với Thần Lưc đi bắt tên Titan Prométhée đem tới ngọn núi Caucase cột tại đó. Thêm nữa, thần vương lại khiến một con đại bàng đang đói từ trên trời sà xuống lấy mỏ phanh ngực của kẻ bị tội, và liên tiếp không ngừng, ngày đêm, trong vòng ba mươi ngàn năm, rỉa nát lá gan của Prométhée, mỗi khi đại bàng ăn hết, lá gan lại mọc ra để bị rỉa nữa. Nhưng một ngày kia, Prométhée vì có tài tiên tri nhờ nói với Jupiter rằng nếu thần vương cứ giữ ý định lấy Thétis sẽ sinh ra một đứa con dũng mãnh hơn cha và sẽ truất ngôi của Jupiter đi. Tri ân Prométhée, Jupiter đích thân đi cởi trói cho kẻ bị tội trên ngọn Caucase. Có thuyết khác thì nói Jupiter sai Hercule đi làm công việc đó. Nhưng vì trót đã có lời nguyền là không bao giờ thả cho Prométhée ra, Jupiter buộc Prométhée phải luôn luôn mang trên ngón tay một vòng nhẫn bằng sắt cột một mẩu đá lấy ở núi Caucase. Tục đeo nhẫn còn lại tới ngày nay, nguyên do từ đó.

Không còn truyền thuyết nào nói rõ thêm về các thần linh nầy, ngoại trừ chuyện Prométhée lấy Pyrrha, con gái của Epiméthée về sau sinh ra Deucalion.

Sự tích Thésée

Egée, con trai Pandion, ngự trị tại Athènes, tới Trézène, một đô thị ở Péloponèse, để cưới Ethra, con gái vua Pitthée. Sau khi cưới Ethra và trước khi trở về nước để Ethra lại đó, Egée đem giấu dưới một tảng đá lớn thanh gươm và một chiếc giày của mình. Egée căn dặn vợ nếu sinh con trai, khi nào đứa con thành người sẽ bảo nó nhấc tảng đá lên và đem gươm cùng giầy tới Athènes kiếm cha. Ethra sinh con trai thật, đặt tên là Thésée và trao cho nhân mã Chiron nuôi dạy. Vừa khi Thésée khôn lớn, Ethra bèn đưa tới bên tảng đá và nói rõ cho biết ý định của Egée. Thésée hất nhẹ tảng đá, lấy thanh kiếm và chiếc giầy, đi tới Athènes ra mắt cha. Trong khi đi đường qua eo biển Corinthe, Thésée giết chết tên đạo tặc Sinnis chuyên bóc lột các hành khách. Thésée uốn cong hai cây thông lớn đem Sinnis cột ở giữa rồi thả cho cái cây đứng thẳng lên, Sinnis bị treo cổ ở giữa. Một tên đạo tặc khác tên là Procuste, lại chuyên đặt những hành khách mắc vào tay hắn trên một cái giường sắt, nếu chân tay người đó thừa quá thành giường thì hắn chặt cụt bớt, nếu chân tay quá ngắn thì hắn lấy dây chão căng cho dài ra. Thésée tóm cổ tên tàn ác và bắt hắn phải chịu cực hình đó. Sisyphe, chuyên ăn trộm và ăn cướp ở Attique, cũng bị Thésée hành tội. Sau cùng Thésée tới Athènes, giúp Egée đặt vững lại ngôi báu đang bị phản loạn ở bên trong. Xong việc, Thésée lại tới cánh đồng Marathon trị con bò mộng điên đang phá phách. Thésée tóm cổ con vật lôi về Athènes làm lễ vật đâng cúng thần Apollon.

Thời đó xứ Attique phải dâng nộp hàng năm cho Minos, ngự trị tại đảo Crète bảy thanh niên và bảy thiếu nữ để dâng cúng cho thứ quái nhân mình người đầu bò tên là Minotaure bị nhốt trong một tòa Mê Cung (Labyrinthe). Đám người đáng thương này đã được chỉ định và đang sửa soạn lên đường. Trước cảnh thảm thương, Thésée nguyện thay thế một thanh niên trong bọn để sang đảo Crète giết cho được quái nhân. Chiếc thuyền chở mười bốn người trẻ tuổi qua đảo Crète trương một cánh buồm đen. Nhưng vua Egée, khi đó đã già, có ước hẹn với con trai nếu thành công trở về thì trương một cánh buồm trắng cho vua cha sớm hay tin thành công.

Mười bốn thanh niên và thiếu nữ đổ bộ lên đảo Crète được Minos cùng con gái là công chúa Ariane ra đón. Trông thấy Thésée, nàng Ariane xinh đẹp đâm mê ngay và dự định cứu Thésée khỏi chết. Ariane lén giấu cha đưa cho Thésée một cuộn dây, dặn chàng khi bước vô tòa Mê Cung thì cột một đầu dây ở cửa ngoài. Nhờ sợi dây đó, sau khi giết chết Minotaure chàng mới thoát khỏi Mê Cung.

Sau khi bước vào tòa Mê Cung, tới một chỗ ngoặt thì Thésée gặp Minotaure đang sùi bọt mép vì tức giận. Con quái nhân lao lên người Thésée những muốn ăn thịt chàng thanh niên. Nhưng Thésée ra sức vật lộn, lát sau đạp ngã ngửa Minotaure rồi nhảy lên mình đập chết con quái nhân. Nhờ đó Athènes thoát nạn cống hiến hàng năm.

Con người chiến thắng vinh quang trở về nước với mười ba thanh niên và thiếu nữ, và kèm theo cô nàng tuyệt sắc Ariane nữa. Nhưng Thésée vốn ham chơi, chẳng bao lâu, nhân một cuộc đổ bộ khi qua đảo Naxos, trong quần đảo Cyclades, đã bỏ rơi nàng Ariane ở đó. Về sau Bacchus gặp Ariane và cưới cô nàng bị bỏ rơi trong bao lâu không người an ủi.

Khi thuyền về gần tới Attique, Thésée mãi vui quên lời dặn của cha khi ra đi, không trương cánh buồm trắng lên. Đứng trên mòm đá ở bờ biển ngóng trông con, vua Egée khi trông thấy cánh buồm đen tưởng con mình đã bị chết. Quá thất vọng, Egée lao mình xuống biển tự trầm, biển này từ đó mang danh là biển Egée.

Chiếc thuyền chiến thắng được dân chúng Athènes chăm chút gìn giữ, hễ có bộ phận nào bị hư nát họ liền thay thế bằng những bộ phận mới. Hàng năm dân Athènes dùng thuyền đó đem lễ vật tới dâng cúng vị thần linh ở đảo Delos và mệnh danh thuyền đó là paralienne.

Thay thế cha trị vì, Thésée đem hết thảy các thị trấn nhỏ ở Attique họp thành một đô thị lớn, tại đó bao nhiêu quyền hành đều trao trong tay dân chúng. Thésée dâng đô thị đó cho thần Minerve, lập lệ hàng năm dâng cúng, lễ cúng mệnh danh là Panathénée. Sau khi thu xếp như vậy xong, Thésée liền thoái vị.

Từ đó tiếp tục các cuộc trổ tài vũ dũng, Thésée tới Pont-Enxin (tên xưa của Biển Đen) tiếp tay với Hercule trong việc chinh phạt các nữ tướng Amazones. Những nữ tướng này ngự trị tại Cap- padoce. Mỗi khi sinh hạ con trai họ đều đem giết chết chỉ giữ lại con gái. Muốn dễ dàng sử dụng cung nỏ không bị vướng, các nữ tướng Amazones lấy lửa đốt một bên vú tay mặt. Tên Amnzones do tục lệ đó và có nghĩa là những đàn bà không có một bên vú. Thésée sát hại gần hết các nữ tướng Amazones, bắt bà chủ tể của họ giam lại và lấy Antiope, là cô em gái bà chủ tể đó, làm vợ. Antiope sau sinh ra Hippolyte.

Cùng với Méléagre, Thésée đi săn con heo rừng phá hại mùa màng tại Etolie, vùng Calydon. Sau đó Thésée lại cùng với các thủy thủ của chiến thuyền Argo (các Argonautes) đi tới Colchide. Tại đó, Thésée hợp lực cùng Jason và các Argonautes cướp được tấm lông con cừu của Phrixos do một con rồng dữ tợn canh giữ. Tấm lông đó mệnh danh là Tấm Lông Vàng (la Toison d’or). Trên đường về, khi qua xứ Lapithes, Thésée lại đụng độ với vua Pirithous. Pirithous vì ghen với những vũ công của Thésée nên kiếm chuyện, lấy mất một bầy cừu của Thésée để buộc Thésée phải theo mình. Nộ khí sung thiên, Thésée nhào vô người Pirithous. Nhưng trong cuộc vật lộn kinh khủng giữa hai tay thần lực, cả hai đều thấy cảm mến nhau và cùng nguyện làm bạn với nhau mãi mãi. Do đó về sau Thésée chỉ cần xin viện trợ của Pirithous là cướp được nàng Hélène xinh đẹp, con gái của Tyndare, trị vì ở Sparte. Nhưng sau đó Thésée lại trả nàng Hélène cho hai em của nàng là Castor và Pollux. Sau đó Thésée lại cùng với Pirithous xuống Âm cung để giúp Pirithous cướp nàng Proserpine. Bị bắl giao cho các nàng Đại Nộ, hai người phải chờ hai năm ở cửa vực Tartare, cho tới khi Hercule xuống đó bắt trói con chó Cerbère mới đưa tay ra nắm lấy hai người và cứu thoát.

Vào thời kỳ đó, Thésée lấy nàng Phèdre nồng nàn, con gái của Minos và Pasiphaé.

Mòn mỏi trông đợi chồng, con người nồng nàn đau khổ cho rằng chồng đã chết nên nuôi ý định lấy con riêng của Thésée là Hippolyte. Nhưng chàng thanh niên này bản tính ghét sự chung đụng với mọi người, chỉ ưa săn bắn cùng luyện tập võ nghệ. Nhưng Phèdre cũng có vinh dự đã dụ dỗ được anh chàng lạnh lùng đó. Bất đồ Thésée trở về. Cáu giận vì không được thỏa mãn lòng ham muốn, vì không khiến cho Hippolyte nghe theo lời mình làm việc sằng bậy, Phèdre tâu trình với Thésée là Hippolyte đã mưu toan làm công việc mà chính Phèdre có dã tâm tính làm.

Thésée tin lời Phèdre, trong cơn nóng giận mù quáng đã xua đuổi Hippolytec, nguyền rủa con và bỏ mặc cho Neptune tự ý trả thù, tuy rằng hồi trước Thésée đã có phen làm ơn với Neptune. Kính trọng cha và không muốn nói ra sự thật, Hippolyte trèo lên chiếc xe ngựa của mình và bỏ đi. Trong khi giong ruổi theo ven biển, Hippolyte bị một con quái vật do Neptune sai tới nhảy chồm ra khiến cho ngựa khiếp hãi làm lật nhào chiếc xe. Hippolyte bị văng mình vào núi đá tan thây thành nhiều mảnh. Xác Hippolyte đem về cho Thésée thì vừa lúc Thésée đã quá muộn cũng hay biết sự thật. Phèdre khi bị xử giảo cũng tự ý tiết lộ sự thật đó ra.

Dân chúng Athènes, tức giận vì số phận oan uổng của Hippolyte ra một đạo luật cấm chỉ Thésée không được lui tới Athènes nữa. Ông già Thésée buồn rầu đi tới đảo Scyros. Tại đây, vua xứ đó một bữa tạ sự đưa Thésée lên một ngọn núi để chỉ cho Thésée thấy phạm vi nơi ông ta trị vì, khi lên tới đầu núi bèn xô Thésée ngã xuống vực và lăn xuống biển chết.

Nhiều thế kỷ sau, dân chúng thành Athènes nhớ tới bực anh hùng đã có thời góp phần làm vang danh xứ sở. Bà phù thủy Pythie (hay Pythonisse) ra lệnh đi tìm kiếm xương tàn của Thésée. Nhưng ở Scyros không có ai còn nhớ rõ nơi Thésée bị ngã chết cùng là nơi chôn xác Thésée. Mãi sau tướng Cimon (con trai Miltiade, chết năm 449 trước Công Nguyên) mới tìm được nơi chôn xác Thésée. Vì trông thấy một con đại bàng đang lấy mỏ rỉa một mỏm đất, tướng Cimon sai đào mỏm đất lên và tìm thấy một chiếc quan tài trong đó có xác một người cao lớn cùng với một thanh gươm và một ngọn mác. Tướng Cimon lập tức chở cỗ quan tài lên thuyền và đem mớ di cốt quý báu đó về Athènes. Tại đây, dân chúng Athènes làm lễ mai táng Thésée rất là trọng thể, xác Thésée được chôn trong một khu vực cấm mệnh danh là Théséium. Xác Thésée được đặc biệt ký gởi tại đó mặc dầu đạo luật trục xuất hồi trước.

Các nhà điêu khắc thời cổ tượng hình Thésée gần giống như Hercule. Một đời Thésée quả thật nhiều khi người ta có thể coi đó là hình bóng gần phàm nhân hơn của thần Hercule vậy.

Sự tích Cécrops

Có hai truyền thuyết về Cécrops. Thuyết thứ nhất cho là Cécrops từ Ai Cập cùng một đám dân di cư tới Attique rồi lập nên một thị trấn. Thuyết thứ hai cho rằng Cécrops là dân bản xứ Attique, lập nên một đô thị và đặt ra những phép tắc cho dân chúng theo, cấm không được dùng lễ vật sống, lấy bột mì thay thế để dâng cúng các thần linh. Cécrops đầu, ngực và tay là người còn phần dưới là một con rồng. Như vậy Cécrops giống như những thần Khổng Lồ do Trái Đất sinh ra.

Dưới thời Cécrops, thần Neptune muốn chiếm lấy khu vực đó và đem tên mình đặt cho thị trấn do Cécrops lập nên, đã lấy mũi chĩa ba tạo nên một con ngựa hung hãn nhảy vọt lên từ mỏm Acropole khi đó mệnh danh là Cécropie. Một thuyết khác lại nói rằng không phải một con ngựa mà một ngọn suối nước mặn. Về sau ngọn suối đó thuộc khu vực ngôi đền Erectheion. Nhưng thật ra không ai dám nói chắc là có chuyện đó. Ngược lại, nữ thần Minerve (hay Athéné), khi muốn chiếm lĩnh khu vực này đã ngay trước mắt Cécrops, lấy ngọn thương đâm xuống đất ở mỏm núi Cécrops và từ đó mọc lên một cây ô-liu rất lớn. Cây ô-liu này, về sau, quân lính của vua Ba Tư Xerxès nổi lửa đốt đi, nhưng đốt xong cây lại mọc, và mọc thêm cả nhiều cây nhỏ ở chung quanh. Cuộc tranh chấp giữa hai thần linh về khu vực của Cécrops phải đưa ra tới hội nghị mười hai vị thần linh trên núi Olympe xét xử. Jupiter khước từ lời xin của Neptune, cho nên thành phố Cécropie được đổi tên là Athènes, do tên nữ thần Athéné.

Erichthonius và những con cháu

Erichthonius hay Erechthée là con của thần Vulcain và nữ thần Trái Đất Erichthonius sinh ra mình người đuôi rắn. Vừa lọt lòng, Erichthonius được Minerve đem giấu một nơi không một thần nhân nào hay biết. Minerve sai một con rồng canh gác chiếc hộp trong đó nhốt quái nhân Erichthonius. Sau Minerve lại trao chiếc hộp đó cho Pandrose, con gái lớn của Cécrops canh giữ với lời căn dặn là không được mở ra coi. Pandrose hứa như vậy và giữ lời. Nhưng hai cô em gái Aglaure và Hersé lại nóng nảy muốn biết bên trong chiếc hộp có đựng món chi lạ. Khi mở hộp ra trông thấy đứa nhỏ quái lạ có một con rồng quấn quanh hai cô gái kinh hoảng lên. Mối kinh hoảng còn được các nữ thần Đại Nộ tức giận làm tăng tiến thêm đến độ hai cô gái cùng nhau lao mình từ trên mỏm núi xuống biển.

Erichthonius sau khi trở thành vua xứ Athènes khuyên dân chúng thờ phụng nữ thần Minerve, và xây một ngôi đền trên ngọn đồi Acropole dành riêng cho nữ thần Minerve. Về sau chính Erichthonius cũng được thờ cúng tại đó, trong một ngôi đền mệnh danh là Erechthéion. Erechthée khi sinh thời có gây một trận chiến tranh nổi tiếng với Eleusis. Erechthée chiến thắng nên thành phố đó phải chịu thần phục Athènes.

Sau khi Pandrose chết, dân chúng Athènes ghi nhớ sự vâng lời của nàng đối với nữ thần Minerve đã xây một ngôi đền thờ cô con gái lớn của Cécrops ở kế bên đền thờ Minerve.

Trong số các con gái của Erichthonius nổi tiếng nhất có Orithyie. Một bữa Orithyie cùng bầy thể nữ dạo chơi trên bờ suối llissus, Borée, thần gió Bắc chợt đâu tới ôm ngang lưng Orithyie đem đi mất. Orithyie được đưa về xứ lạnh lẽo băng tuyết Thrace. Khi vua Ba Tư Xerxès đem quân tới đánh Hy Lạp (thế kỷ thứ V trước Công nguyên), dân chúng Athènes hoảng sợ đi hỏi kế ở thầy tiên tri. Nhà tiên tri khuyên nên kêu cầu sự trợ giúp của «hoàng tức». Dân chúng Athènes hiểu ý và lập đàn cúng lễ thần gió Bắc Borée. Quả nhiên một trận gió Bắc kinh khủng nổi lên đánh đắm hết đoàn chiến thuyền của vua Ba Tư.

Con trai của Erichthonius là Pandion, nối nghiệp trị vì ở Athènes. Pandion sinh được ba con gái: Procris, Procné và Philomèle. Hai cô con gái nhỏ gặp nhiều cảnh khổ sở quá khiến cho Pandion đau lòng mà chết.

Cô gái lớn Procris cưới một chàng trai trẻ có một sắc đẹp đặc biệt tên là Céphale mà nữ thần Aurore vốn say mê từ lâu. Để trả hận, Aurore quyết tâm gây chuyện lục đục giữa hai vợ chồng. Aurore bèn xui Céphale thử đo lòng chung thủy của vợ bằng cách giả dạng làm một du khách tìm tới kiếm Procris đưa tặng rất nhiều bảo vật và yêu cầu Procris thuận lấy mình. Động lòng tham, Procris ưng thuận. Tới khi vỡ ra rằng khách thương đó chẳng ai khác là Céphale, Procris xấu hổ quá trốn chạy tới đảo Crète và tìm sự an ủi ở đó với Artémis. Nữ thần Artémis động lòng trước sự hối cải của Procris dự tính cách hòa giải cho hai vợ chồng. Artémis cho Procris một cây cung bắn ra phát nào đều trúng đích và một con chó, rồi cải trang cho Procris không ai nhận ra được và gửi Procris về với Céphale. Céphale ham cây cung bách phát bách trúng cho nên cũng phạm một lỗi giống hệt như lỗi của vợ. Procris liền ra mặt và hai vợ chồng trở nên đoàn tụ như trước. Aurore vẫn không nguôi, luôn luôn theo bén gót Céphale và gây trong tâm Procris một mối ghen khiến cho Procris ngày một mòn mỏi. Một buổi sáng, trong khi Procris đang rình rập chồng vì ghen, Céphale thấy động trong bụi cây lại nghi rằng có con vật nào ở đó vội lấy cung ra nhắm bắn và giết chết người vợ thương yêu Procris. Đau khổ quá, Céphale nhảy xuống biển tự vẫn.

Nhân nhắc đến nữ thần Aurore ta nên biết thêm rằng đá là con gái của Titan và nữ thần Trái Đất. Ban đầu Aurore thương yêu Tithon, một vị hoàng tử bảnh Irai, con của Laomédon vua sáng lập ra thành phố Troie. Aurore sinh với Tithon một con trai tên là Memnon. Vì yêu mê chồng, nữ thần Aurore hứa sẽ ban cho chồng bất kỳ điều gì mà chàng ước muốn. Tithon ước ao được sống lâu mãi. Được như nguyện, Tithon sống lâu quá đến trở nên già cỗi, thân thể hao mòn đến độ biến thành con ve sầu thỉnh thoảng lại lột xác. Memnon làm vua ở Abydos, sau bị Achille giết chết dưới chân thành Troie. Pho tượng của Memnon theo lời dân gian đồn đại mỗi buổi sáng khi hừng đông chiếu rạng lại phát ra những âm thanh êm tai. Dân gian lại truyền tụng rằng những hạt sương buổi sáng là những hạt lệ của nữ thần Aurore thất tình.

Sự tích những đau khổ của hai cô gái nhỏ của Pandion là Philomèle và Procné rất đáng thương tâm. Pandion gây chiến tranh với Labdacus, vua xứ Thèbes, có yêu cầu Térée, vua xứ Thrace, trợ giúp. Để trả ơn Térée, Pandion gả Procné cho Térée. Nhưng Térée lại mê Philomèle. Térée bắt cóc Philomèle lấy làm vợ. Sợ Philomèle có dịp tiết lộ sự tình, Térée cắt mất lưỡi của Philomèle và nhốt nàng ở trong một cái tháp cao. Philomèle tuy vậy không nản lòng, dùng kim thêu một bức thư gửi cho em kể hết sự tình. Nhân một dịp lễ cuồng ẩm, Procné cầm đầu một đoàn nữ binh tới bao vây toà tháp và giải cứu cho Philomèle. Khi trở về hoàng thành, chính tay Procné đang cơn nóng giận lại giết chết Ttys là con ruột của mình và Térée. Dùng thịt con, Procné sửa soạn bữa ăn cho Térée. Sau khi Térée đã ăn uống no say thịt con, Procné mới cho lăn chiếc đầu Itys tới trước mặt Térée. Điên cuồng lên vì tức giận và khiếp hãi, Térée vớ lấy một chiếc búa chạy đuổi theo hai chị em. Khi Térée sắp chụp bắt được hai người thì một vị thần linh can thiệp biến Térée thành một con chim rẻ quạt, Procné thành một con chim họa mi và Philomèle thành một con chim én. Dân gian tin tưởng rằng từ đó giọng hót của chim họa mi bao giờ cũng như than van. Đó là người mẹ hết lời than tiếc đứa con chết thảm vậy.

Sự tích Hercule, hay Héraklès

Trong số các nhân vật trong thần thoại nổi danh nhất có lẽ là Hercule vì không một thần linh nào lại một mình đóng vai chính trong nhiều cuộc phiêu lưu ly kỳ như Hercule. Không một nơi nào ở khắp Hy Lạp và khu vực Địa Trung Hải không có dấu chân của Hercule. Những chuyện phiêu lưu kỳ thú của Hercule xảy ra ở khắp cái thế giới tiền sử.

Vị bán-thần có thể coi như nhân vật điển hình của hết thảy các vị anh hùng trong thần thoại. Đó là một nhân vật dũng mãnh, nhưng tốt lành, trọn đời đi từ Đông sang Tây, từ Nam chí Bắc để cứu khốn phò nguy, không ngại tổn thương đến sinh mạng, hy sinh giao chiến với bất kỳ một thứ quái vật nào với mục đích duy nhất là trừ hại cho thường nhân. Nhờ những công lao hiển hách đó, sau cùng Hercule được dự vào hàng các thần linh.

Amphitryon là con trai Alcée và cháu nội của Persée, và do Persée lại là chắt của thần vương Jupiter. Amphitryon trị vì tại Thèbes. Đồng thời với Amphitryon, Sthénélus, trị vì tại Argos và Mycènes, cũng là con của Persée. Vào dịp đó cả Amphitryon lẫn Sthénélus đều sắp sửa có con trai. Đúng lý ra thì con của Amphitryon sẽ sinh trước vì thụ thai trước. Tại hội đồng chư thần trên núi Olympe, thần vương Jupiter – với hậu ý đặc biệt đối với đứa nhỏ sắp sinh do Alcmène, vợ của Amphitryon, sinh ra – nên phát lời nguyền rằng đứa cháu của Persée sắp sinh ra trước sẽ có một sức mạnh vô địch trên mặt đất. Nhưng Junon biết Jupiter vì lẽ gì lại biệt nhỡn đối với Alcmène nên nổi cơn ghen khiến cho con của Sthénélus tuy non tháng hơn cũng sinh ra trước Hercule. Do sự trước sau này mà về sau Hercule có phen phải thuần phục Eurysthée là con của Sthénélus.

Muốn cho Junon đừng ghét bỏ Hercule, Mercure mới đem Hercule lên Thiên cung và theo ý muốn của Jupiter, nhân khi Junon ngủ say đặt Hercule nằm bên cho bú sữa bà nữ chủ tể trên Thiên cung. Không may Hercule sức khoẻ quá, bú sữa ham hố đến nỗi Junon chợt tỉnh dậy. Nổi giận, Junon dạp phăng đứa nhỏ xuống, khiến cho giòng sữa bắn tung lên và hóa thành Con đường sữa (La Voie lactée) tức là đám đông các vì sao tụ thành một giải vắt ngang trời.

Cơn thịnh nộ của Junon vẫn chưa nguôi. Khi Hercule được tám tháng, Junon sai hai con rắn tới sát hại. Nhưng Hercule nằm trong nôi bình tĩnh dùng hai tay bóp chết hai con rắn.

Lớn lên, Hercule ngày một to lớn và dũng mãnh. Năm mới mười tám tuổi, Hercule đã giết chết con sư tử ở Cithéron chuyên tàn sát bầy cừu của Amphitryon. Đồng thời với sức mạnh, Hercule cũng ngày một tinh khôn và đứng đắn. Một bữa, Hercule thơ thẩn một mình đi kiếm nơi vắng vẻ để suy nghĩ về những phép tắc sẽ tự buộc cho mình từ nay về sau, có hai phụ nữ rất xinh đẹp hiện ra. Một phụ nữ bận đồ trắng, gương mặt oai nghiêm, tia mắt thanh khiết và dáng điệu khiêm nhượng: đó là nàng Đạo Đức. Nàng thứ hai mình mẩy nở nang, quần áo hoa hoét và dáng dấp khêu gợi: đó là nàng Hoan Lạc. Cả hai cùng chào mời chàng thanh niên đi theo mìnhi. Nhưng Hercule không đáp lại lời chào của nàng khêu gợi mà nhất định bước theo cô nàng đoan trang.

Hồi đó Amphitryon gây can qua với một dân tộc láng giềng và bị tử trận. Créon nối ngôi Amphitryon. Muốn đền đáp công ơn của Hercule trong việc gián tiếp giúp đỡ triều đình và giang sơn của mình nên gả con gái là Mégare cho Hercule. Nhưng Junon vẫn chưa nguôi giận khiến cho Hercule bỗng nổi bịnh điên. Trong một cơn điên dại, Hercule đem bao nhiêu con có với Mégare liệng vô đống lửa. Khi trở lại sáng suốt, Hercule lấy làm kinh khủng về hành động của mình bèn tới hỏi nhà tiên tri ở Delphes. Nhà tiên tri cho biết nên tới Mycènes thần phục Eurysthée và chịu ở đó phụng sự Eurysthée trong vòng mười hai năm. Nhưng con trai của Sthénélus, và cũng là anh em thúc bá với Hercule, rất kinh sợ sức dũng mãnh của Hercule và lại sợ Hercule có dịp đòi quyền của mình về ngôi vua ở Argolide, nên kiếm hết cách hãm hại Hercule. Eurysthée bày cho Hercule phải làm những công việc khó khăn ghê gớm. Đó là mười hai kỳ công của Hercule còn truyền tụng đời đời. Sở dĩ Hercule cả thắng trong đủ mười hai vụ khó khăn một phần vì tài vũ dũng của mình, một phần cũng nhờ được sự trợ giúp của các thần nhân. Mercure cho một cây bảo kiếm, Apollon một mớ tên, Vulcain một bộ giáp vàng, Minerve một chiếc áo choàng. Còn chính tay Hercule tự tạo cho mình một cây chùy bằng một gốc cây trong rừng Némée ở Elide.