Chương 17 QUÁ TRÌNH SUY NGHĨ ĐÚNG, KHÔNG PHẢI SUY NGHĨ ĐÚNG
Bác sĩ J. làm việc trong một Quân y Viện chuyên chữa trị cho các binh sĩ bị thương tật. Ông nói rằng thật khủng khiếp khi chứng kiến những chàng trai trẻ tuổi phải chịu tàn tật suốt quãng đời còn lại, về cả tinh thần và thể xác. Nếu có ai trong số họ bình phục, thì người đó sẽ được điều động trở lại mặt trận để rồi bị thương hoặc tàn tật lần nữa. Bản thân ông không thấy chiến tranh có một lợi ích gì và hoàn toàn phản đối việc nhân danh nền văn minh để phá hoại nền văn minh như vậy, nhưng…
Ông ấy xúc động sâu sắc và cảm thấy chán nản với việc ngăn chặn nỗi đau thể xác. Rốt cuộc chuyện đó có gì hay ho chứ? Bạn chữa trị, chỉ để rồi họ lại bị thương lần nữa, tàn tật lần nữa hay thậm chí bị giết. Vậy thì chữa trị để làm gì?
Người ta càng đặt ra nhiều câu hỏi, thì tình hình càng trở nên vô vọng nếu không có câu trả lời sáng suốt và chính xác. Đáp án sáng suốt và chính xác đó không nằm trong việc ghép lại nhiều bộ phận với nhau, rồi rút ra một kết luận ngắn gọn và thỏa mãn. Nhiều bộ phận không tạo nên toàn thể, nhưng khi toàn thể được hiểu và cảm nhận, thì các bộ phận trở nên vừa vặn và có ý nghĩa. Để hiểu toàn thể, thì phải ngừng tôn sùng bộ phận – tổ quốc, quê hương, chủng tộc, giai cấp, gia đình và cái “tôi”. Khi tâm trí bận rộn và trở thành nô lệ của bộ phận, thì sự nhẫn tâm, cạnh tranh, mưu cầu của cải, danh vọng, và những giá trị mang tính cảm giác trở nên vô cùng quan trọng. Lúc đó, hòa bình chỉ là một phương tiện khác của chiến tranh, với tất cả hậu quả của những tai ương thảm khốc, nạn đói, sự què quặt về tinh thần và thể xác, hỗn loạn, đau khổ,…
Khi nào từng người còn chưa nhận ra sự trần tục, đam mê nhục dục và mưu cầu sự bất tử cho cá nhân dưới nhiều hình thức khác nhau dẫn tới điều gì, thì vẫn còn những tai ương, cách mạng, chiến tranh và bất hạnh. Từng người phải thấu hiểu điều này và từ bỏ nguyên nhân gây bất hạnh. Vì thế, sẽ có những nhóm người thông tuệ và “tâm linh” mang lại hòa bình bền vững.
Nhưng, vị bác sĩ nói, điều này sẽ mất một thời gian rất dài và trong khi chờ đợi, đau khổ vẫn tiếp tục với tình trạng rối loạn nhiều hơn nữa.
Để gây ra tình trạng ngu xuẩn và sự tàn nhẫn như hiện nay đòi hỏi thời gian và cách tư duy xảo quyệt, tức là hàng thế kỷ vô minh và mê tín; nên đương nhiên ta cũng cần kiên nhẫn và biết học hỏi để mang lại một sự lĩnh hội khác hẳn. Trong vấn đề này, ta không được xét tới thời gian, mà quan trọng là mỗi người cần nỗ lực tự biết mình, chỉ có điều này mới mang lại sự toàn vẹn, và do đó mang lại sự bình an và từ bi. Sự tự biết mình mang lại tư duy đúng, tức là tư duy không theo một khuôn mẫu, một chuẩn mực. Tư duy đúng cũng không có những suy nghĩ thiện hoặc tốt lành, vì chúng cũng bị giới hạn, chưa hoàn chỉnh. Nhưng thông qua việc tự nhận thức về điều người ta suy nghĩ và cảm nhận, bằng việc suy nghĩ kỹ càng và xem xét thấu đáo về chúng một cách trọn vẹn và đầy đủ hết mức có thể, người ta sẽ bắt đầu lĩnh hội được, dù có lẽ còn lờ mờ lúc đầu, rằng tư duy đúng là gì. Tư duy đúng giải thoát tư tưởng khỏi sự thèm muốn, lòng khao khát, nó là đạo đức, phẩm hạnh. Nó đặt nền móng cho tất cả hoạt động và mối quan hệ với một người hay nhiều người. Từ đây, lòng không sợ hãi khởi lên, tình thương và lòng trắc ẩn cũng vậy. Thiền định phải dựa trên chính nền tảng này, bởi vì thiền định cũng là giải thoát tư tưởng khỏi sự thèm muốn, tức là có đức hạnh. Việc nhận thức đươc cái tối thượng là cứu cánh của toàn bộ cuộc đời.