Chương 16 HÃY VIẾT RA NHỮNG SUY NGHĨ CỦA BẠN

O. nói rằng anh không thể thiền, suy nghĩ của anh cứ lang thang vơ vẩn khắp nơi, khiến anh không thể nào định tâm được. O. cảm thấy đã đến lúc anh phải xem xét điều này. Anh là một người năng động nên luôn bị hút vào hoạt động này hoặc hoạt động khác.

Hoạt động mà không có sự lĩnh hội sâu sắc sẽ dẫn tới sự hỗn loạn, tới tình trạng hiện tại của thế giới. Khi không tự biết mình, hoạt động chắc chắn sẽ dẫn tới sự xung đột không thể tránh khỏi. Và thiền định là khởi đầu cho việc khám phá để tự biết mình. Sự khám phá mang tính tự do và sáng tạo, nhưng nếu chỉ đơn thuần tập trung vào một phẩm hạnh, để trở thành điều gì đó trong hiện tại hoặc tương lai, thì không phải là khám phá trong sự tự biết mình. Phẩm hạnh được trau dồi như vậy thì không bao giờ tự do, sáng tạo, vậy nên vẫn còn bị giới hạn trong ranh giới của sự thiếu suy nghĩ. Vì vậy, tập trung tư tưởng vào thứ gì đó – vào một bức tranh, hình ảnh, biểu tượng, một ý niệm – không phải là thiền. Việc buộc tâm thức chú ý vào thứ gì đó sẽ ngăn cản sự khám phá; nó chỉ định hình tâm thức theo một khuôn mẫu, dù cao quý tới đâu đi nữa, nhưng nó không thể giải tỏa, giải phóng tâm trí. Giải phóng tâm trí mới chính là thiền định.

Phải để O. nhận ra những suy nghĩ, cảm xúc và theo dõi từng suy nghĩ-cảm xúc, dù nó tầm thường hay vô lý đi nữa. Những suy nghĩ-cảm xúc này khởi lên bởi vì sự quan tâm, sự lười biếng hoặc thói quen. Phải để O. khám phá nó là gì. Khi suy nghĩ kỹ càng, xem xét thấu đáo một suy nghĩ hay một cảm xúc, thì các suy nghĩ và cảm xúc khác sẽ tự phóng chiếu ra, thế là anh sẽ bị xao lãng. Khi khám phá ra rằng mình đang bị phân tâm, anh bắt đầu đánh thức mối quan tâm và nhiệt huyết, điều vốn dĩ sẽ mang lại sự tập trung. Khi một đứa trẻ quan tâm đến điều gì, nó sẽ tập trung hoàn toàn, nhưng nếu buộc phải tập trung thì nó không còn quan tâm và tâm trí của nó sẽ lang thang thơ thẩn. Để vô cùng tỉnh thức, cần có sự chuyên tâm không ngừng.

Anh nói anh khó lòng tỉnh thức để suy nghĩ kỹ càng, xem xét thấu đáo hết mức có thể từng suy nghĩ, cảm xúc như thế, bởi vì anh không quen. Nhưng điều này có thể thực hiện được nếu chăm chỉ luyện tập.

Anh phải cảnh giác với toàn bộ vấn đề luyện tập này, đừng để nó trở thành thói quen. Thói quen thuần túy sẽ phá hủy hoặc ngăn cản sự lĩnh hội, khám phá, thấu hiểu. Tâm trí tỉnh giác sẽ hiện hữu khi ta không ngừng suy nghĩ thấu đáo, và suy nghĩ thấu đáo không phải là thói quen. Nếu anh cảm thấy khó lòng trở nên tỉnh thức thì hãy viết ra mọi suy nghĩ và cảm xúc trong suốt ngày hôm đó. Hãy viết ra ý định đằng sau những lời nói, phản ứng mang tính ganh tỵ, đố kỵ, tự phụ, nhục dục,...

O. trả lời rằng anh không thể viết ra mọi suy nghĩ và cảm xúc bởi vì anh còn phải bận rộn với việc mưu sinh nữa. Anh phải tiếp xúc với nhiều người và chẳng có thời gian.

Vậy thì hãy dành ra một chút thời gian trước khi ăn sáng để viết ra. Việc này đòi hỏi anh phải đi ngủ sớm hơn, gạt qua một bên vài chuyện giao tế xã hội nào đó. Nếu viết ra bất cứ lúc nào có thể, thì buổi tối trước khi đi ngủ, anh có thể xem lướt lại những gì đã viết trong ngày hôm đó. Hãy nghiên cứu nó, khảo sát nó, mà không phán xét, không chỉ trích. Khi nghiên cứu nó, anh sẽ khám phá được nguyên nhân của các suy nghĩ và cảm xúc, khao khát, và ngôn từ của mình. Nếu thường xuyên thực hiện điều này, anh sẽ nhận ra rằng bất cứ lúc nào không thể viết ra, vì anh đang chú tâm vào chuyện khác, thì anh vẫn vô thức ghi nhận những suy nghĩ, cảm xúc, phản ứng để có thể viết ra sau đó, ở thời điểm thuận tiện.

Vậy, vấn đề quan trọng trong chuyện này là anh nên xem xét, nghiên cứu với trí óc thoải mái những gì anh đã viết ra. Và khi nghiên cứu nó, anh sẽ nhận thức được tình trạng của bản thân mình. Dưới ánh sáng của việc tự nhận thức, tự biết mình, các nguyên nhân sẽ được khám phá và hấp thụ hoàn toàn. Anh nên viết ra không chỉ một hai lần, mà trong thật nhiều ngày, cho tới khi anh có thể lập tức nhận ra những suy nghĩ và cảm xúc, phản ứng và ý định của bản thân. Do đó, khi tự biết mình, thì có tư duy đúng, và từ đó sẽ kéo theo những thứ khác.

Thiền định không chỉ là sự tự nhận thức không ngừng, mà còn là sự từ bỏ bản ngã không ngừng nghỉ.

Từ tư duy đúng sẽ có thiền định, và từ đó bắt đầu hiện hữu sự tĩnh lặng của trí tuệ. Trong sự tĩnh lặng này, cái tối thượng sẽ được nhận ra.

Khi viết ra điều ta suy nghĩ và cảm nhận, những mong muốn và phản ứng của ta sẽ mang lại một nhận thức nội tại, phối hợp giữa vô thức với ý thức, mang lại sự hòa hợp và hiểu biết. Nỗ lực này nằm trong quá trình suy nghĩ cẩn trọng, chứ không nằm trong quá trình tập trung tư tưởng vào điều gì đó, việc mà chỉ ngăn cản ta lĩnh hội cái toàn thể.