Chương 29 ĐỂ TÁC ĐỘNG LÊN TOÀN THỂ, BỘ PHẬN PHẢI TỰ CHUYỂN HÓA
P. nói rằng khi cố làm theo những điều tôi nói về sự nhận thức, anh nhận thấy mình có định kiến đối với chủng người da màu tại quốc gia này (Hoa Kỳ). Vậy làm sao anh có thể tống khứ được định kiến đó? Sau khi trao đổi thêm, P. giải thích rằng anh sinh ra và lớn lên ở miền Nam. Và tuy không còn sống ở đó, nhưng anh thấy định kiến này, dẫu chỉ đang âm ỉ, vẫn sẵn sàng thức giấc.
Người ta không thể “tống khứ” một định kiến nếu không hiểu những mối quan hệ nhân quả của nó, và khi hiểu được chúng, vấn đề sẽ chuyển sang một mức độ sâu sắc hơn và căn cơ hơn. Và khi xem xét mức độ sâu sắc hơn này, quan hệ nhân quả trực tiếp sẽ mất đi ý nghĩa và tầm quan trọng của nó.
Người ta có thể dễ dàng nhận thức được vì sao dạng định kiến cụ thể này lại khởi lên: vấn đề thiếu nhân công, nô lệ, sự thống trị của người da trắng, khao khát giành ưu thế về chính trị và kinh tế trước những người da màu đông dân hơn ở miền Nam. Sợ hãi, định kiến, sự tàn nhẫn, thái độ khinh miệt và độc chiếm là những cái xấu xa đã nảy nở từ sự dung dưỡng cái xấu của chế độ nô lệ và tất cả nỗi kinh hoàng man rợ gắn liền với nó.
Khi chấp nhận một cái xấu to lớn, chẳng hạn chiến tranh, nghĩa là bạn đã mở cánh cửa đi vào một loạt những bất hạnh và thảm họa nhỏ. Bạn được dạy kiểu định kiến này, bạn đạt được nó, thừa hưởng nó thông qua truyền thống. Sự thừa kế này được duy trì và kích động bởi khao khát bẩm sinh muốn được thống trị, muốn có uy quyền, vượt trội hơn người khác. Chính sự thôi thúc bẩm sinh này đã nuôi dưỡng và duy trì định kiến, nên việc nỗ lực tống khứ nó – cái bề ngoài, cái hệ quả – sẽ là vô ích chừng nào nó còn được nuôi dưỡng bởi một nguyên nhân sâu sắc và hùng mạnh hơn. Khi hiểu được nguyên nhân sâu sắc và hùng mạnh hơn này thì nguyên nhân có tầm quan trọng thứ yếu sẽ tự mờ nhạt dần. Nhờ nhấn mạnh vào nguyên nhân cơ bản có tầm quan trọng hàng đầu, nguyên nhân thứ yếu sẽ mất đi trọng lượng và ý nghĩa của nó. Ngược lại, nếu bạn nhấn mạnh vào cái thứ yếu, cái không quan trọng, sẽ dẫn tới mọi kiểu hỗn loạn, đau khổ và không thể nào giải quyết được.
Nếu không có sự hiểu biết và do vậy không thể vượt qua khao khát thống trị, thể hiện uy quyền và vượt trội hơn người khác, thì sợ hãi, tàn nhẫn, đố kỵ và các trở ngại khác bắt đầu hiện hữu. Người ta có thể nhận ra sự thống trị, uy quyền,... áp đặt lên người khác tất yếu dẫn tới điều gì – nổi loạn, phản kháng, bạo quyền, và cuối cùng là chiến tranh.
Bạn không thể cải tạo người khác hay mang lại điều tốt lành cho họ chừng nào còn chưa sửa đổi được chính mình, chưa hoàn thiện bản thân. Bạn là một bộ phận của xã hội, và để có thể ảnh hưởng tới cái toàn thể, bộ phận phải chuyển hóa chính mình. Để mang lại sự thay đổi cần thiết và có ích này, sự thống trị và khao khát uy quyền dưới nhiều hình thức – quốc tịch, chủng tộc thượng đẳng, sự cạnh tranh, tự bành trướng,… – phải được tìm hiểu và quan sát với lòng bao dung chân thành. Bạn phải nhìn ra điều này ở bản thân mình trước nhất chứ không phải ở người khác, bởi vì bạn không thể thay đổi người khác mà chỉ có thể chuyển hóa chính mình. Khi đã nhận ra, bạn sẽ bắt đầu khám phá nhiều con đường của thống trị và uy quyền. Mỗi lần nhận thấy chúng đang bộc lộ, hãy suy ngẫm về chúng, xem xét chúng, một cách rộng rãi và bao quát hết mức có thể. Quá trình suy ngẫm, xem xét thấu đáo này mang lại cường độ nhận thức ngày càng lớn hơn. Và thông qua nhận thức này, nhiều trở lực và chướng ngại sẽ được khám phá, hóa giải và sự giải thoát sẽ xảy ra.
Nếu chỉ đơn thuần cố gắng tống khứ định kiến hay rào cản nào khác thì trong chính quá trình đó, bạn sẽ tạo ra một chướng ngại khác nữa và như vậy thì không thể thoát khỏi vô minh, đau khổ. Cuộc sống tồn tại thông qua nhận thức đúng và tư duy đúng. Tư duy đúng hiện hữu thông qua sự tự nhận thức, tự biết mình. Với sự thấu suốt ngày một sâu sắc, cái vô hạn sẽ được nhận ra.