Chương 28 TẦM LỚN LAO CỦA MỐI QUAN HỆ CHÍNH LÀ TÍNH BẤT AN CỦA NÓ

H. nói rằng anh nhận thấy các mối quan hệ là thứ phiền phức và nhiều xung đột nhất. Nó khởi đầu bằng niềm vui nào đó, nhưng chẳng bao lâu sự bất đồng và đau khổ lẻn vào. Anh hỏi làm thế nào để thoát khỏi tình trạng xung đột này.

Hễ tồn tại là có liên quan tới người khác và tất cả mối quan hệ đều gây đau khổ. Bản chất của mối quan hệ là gây nên sự nhiễu loạn. Bạn có thể hình dung trong đầu một kiểu mẫu quan hệ lý tưởng, nhưng đó chỉ là sự đào thoát khỏi thực tế. Một sự lý tưởng dựa trên trí tuệ sẽ ngăn cản việc điều chỉnh và khả năng vượt qua xung đột. Khi đó, khuôn mẫu sẽ trở nên quan trọng hơn hiểu biết. Và sự đồng nhất hóa ngăn cản tư duy đúng đắn.

Các mối quan hệ tất yếu sẽ gây đau khổ và điều này thể hiện trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Nếu mối quan hệ không có căng thẳng, thì nó không còn là mối quan hệ nữa mà đơn thuần trở thành một trạng thái dễ chịu, uể oải, một thứ thuốc phiện mà hầu hết mọi người đều muốn và thích. Xung đột tồn tại giữa khao khát muốn có sự thoải mái và hiện thực, giữa ảo ảnh và thực tại. Nếu nhận ra ảo ảnh đó, thì bạn có thể dành sự chú ý cho việc hiểu biết về mối quan hệ, bằng cách gạt nó qua một bên. Nếu bạn tìm kiếm sự an toàn trong mối quan hệ, thì đó là sự đầu tư vào nguồn an ủi, vào ảo tưởng, và tầm lớn lao của mối quan hệ chính là tính bất an của nó. Nếu tìm kiếm sự an toàn trong mối quan hệ thì bạn đang gây trở ngại cho hoạt động của nó, điều sẽ mang đến những tác động cùng rủi ro cho chính mối quan hệ.

Chắc chắn chức năng của mối quan hệ là phô bày trạng thái của toàn bộ con người. Mối quan hệ là quá trình tự bộc lộ, tự biết mình. Sự tự bộc lộ này đầy đau khổ, đòi hỏi sự điều chỉnh không ngừng và tính uyển chuyển của suy nghĩ-cảm xúc. Đây là một cuộc tranh đấu gian nan, với những khoảng thời gian bình yên khai sáng. Nhổ tận gốc các thói quen, những sự ngăn cấm, các triết lý và học thuyết là một việc rất phiền toái và căng thẳng. Nhưng chức năng của mối quan hệ là mang lại sự hiểu biết, và để hiểu biết thì phải có sự mâu thuẫn. Khi đã tự biết mình một cách trọn vẹn, ta sẽ thoát khỏi đau khổ, xung đột, rối loạn; và các mối quan hệ là con đường đi tới sự giải thoát đó. Ngay cả với người đã rút khỏi những xáo động của thế giới cũng không có sự cô lập. Trong cõi riêng biệt có sự vô minh. Mọi thứ trên đời đều liên quan đến nhau, và khi hiểu được mối quan hệ này cùng với những căng thẳng và niềm vui của nó, trong tình trạng cô độc của hiểu biết đó, những áp lực và trăn trở, những đau khổ và niềm vui mới có thể xóa những rào ngăn tự đóng kín khỏi tâm thức và trái tim, và nhờ vậy mới nhận ra hạnh phúc của cái tối thượng.

Nhưng hầu hết chúng ta lại cứ tránh né, cứ gạt phăng những căng thẳng trong mối quan hệ, và thường ưa thích sự thoải mái, dễ chịu của việc lệ thuộc đầy thỏa mãn trong một sự đảm bảo tuyệt đối, một nơi nương tựa an toàn. Lúc đó, gia đình, các mối quan hệ trở thành nơi trú ẩn. Đó là chốn trú ẩn của kẻ thiếu suy nghĩ. Sự bất an chắc chắn sẽ lẻn vào sự lệ thuộc đó, khi đó mối quan hệ cụ thể ấy sẽ bị loại bỏ và một mối quan hệ mới xuất hiện, với niềm hy vọng sẽ được an toàn hơn. Không có cái gọi là sự bảo đảm trong các mối quan hệ, và sự lệ thuộc chỉ sinh ra sợ hãi. Nếu không hiểu thấu quá trình của sự an toàn và sợ hãi, mối quan hệ sẽ biến thành trở lực ràng buộc, một con đường vô minh, tăm tối. Toàn bộ cuộc sống là một cuộc tranh đấu và một nỗi đau khổ. Không có cách nào thoát khỏi nó, trừ khi có được tư duy đúng đắn, được sinh ra từ việc tự biết mình. Và thông qua việc tự biết mình, ta sẽ nhận ra hạnh phúc của sự bất diệt.