Chương 36 NHỮNG TRANG TỰ BIẾT MÌNH
Có một người lính đã tìm gặp tôi vài lần. Lần đầu tiên, anh rất bối rối và vô cùng lo âu. Anh không biết tại sao mình lại nhập ngũ và anh muốn thoát khỏi nó. Anh không chắc liệu mình có phải là người phản đối quân ngũ vì lương tâm bởi điều đó trái với tôn giáo, hay anh cảm nhận một cách sâu sắc theo bản năng rằng giết chóc là sai, hoặc anh kinh hãi toàn bộ việc này. Anh nói rằng không hẳn là anh sợ chết. Song, trong tình cảnh bối rối đầy đau thương này, anh không chắc chắn về bất cứ thứ gì, ít nhất là về tất cả những gì anh suy nghĩ và cảm nhận. Anh đã tìm tới một chuyên gia tâm thần học danh tiếng. Sau một hai lần nói chuyện, ông ấy ít nhiều quy kết rằng một người lính như anh chỉ muốn bảo toàn tính mạng bằng cách thoát khỏi chiến trường. Và một người lính không có cách nào thỏa mãn với lối giải thích này, bởi vì anh cảm thấy nó rất thiển cận và còn độc đoán nữa. Anh không nghĩ mình chỉ bận tâm tới mỗi việc bảo toàn mạng sống, còn có những thứ khác mà anh chỉ lờ mờ nhận ra, nên anh cảm thấy bối rối và bất định. Anh ấy muốn tới trước mặt viên sĩ quan chỉ huy và tuyên bố rằng mình không phù hợp, đại loại như thế.
Trước khi có bất cứ bước đi nào hoặc trước khi tự nhận diện mình với bất cứ tâm trạng, khuynh hướng hay sự xác tín nào, chẳng phải anh cần hiểu chính mình và sự bối rối mà anh đang vướng vào đã sao? Một khi hiểu được bản thân và tình trạng tự mâu thuẫn, anh sẽ tìm thấy đường lối hành động đúng, không lệ thuộc vào các phản ứng đang thay đổi, vào mệnh lệnh của gia đình, xã hội hay vào uy quyền tôn giáo. Để khám phá đường lối hành động như vậy, chẳng phải anh cần tìm hiểu chính mình, phải hiểu rõ bản thân hay sao? Nếu không tự biết mình, anh sẽ luôn luôn phó mặc cho người khác, luôn trong tình trạng tự mâu thuẫn, bối rối và phiền não.
Tự biết mình là việc không dễ dàng. Nó đòi hỏi sự bền bỉ, quan sát khách quan, chân thành và sự nhạy cảm tinh tế. Nó giống như một bộ sách dày trang. Phải đọc mỗi trang với thái độ cẩn thận và sự hiểu biết. Bạn không thể bỏ qua một trang nào, bởi vì mỗi trang đều đưa ra gợi ý về sự khám phá và trải nghiệm. Càng đọc kỹ những gì ẩn chứa bên trong thì khả năng nhận thức sẽ càng rõ ràng và sắc bén hơn. Chính sự háo hức, nóng vội muốn nhanh biết được kết thúc sẽ ngăn cản việc hiểu rõ mỗi trang và mỗi chương. Cũng không thể có những lý thuyết và công thức liên quan tới cái kết thúc tối hậu. Bạn giao một cái máy phức tạp và tinh vi cho một đứa bé thì chẳng bao lâu thì cái máy đó sẽ bị phá hủy. Cho dù có thể đọc những mô tả của phần kết cục, bạn cũng sẽ không thể hiểu được. Bạn phải trải nghiệm nó, và để trải nghiệm nó, phải tự biết mình, biết được nhiều trang trong bộ sách tự biết mình.
Sự tự biết mình bắt đầu với hiện tại, với những dữ kiện mà bạn có. Khi phân tích những dữ kiện này, bạn sẽ làm sáng tỏ được quá khứ và bản chất của thời gian cùng đặc tính ràng buộc của nó. Thông qua sự nhận thức này, bạn sẽ trau dồi được tư duy đúng đắn liên quan tới thói dâm dục, đam mê vật chất, ác tâm, sinh kế, sức mạnh và tính liên tục của cá nhân. Nhờ nhận ra tư duy đúng đắn, tâm thức sẽ thoát khỏi gánh nặng đồng nhất hóa của ký ức, điều sẽ mang lại sự tĩnh lặng và trí tuệ sâu sắc. Trong sự tĩnh tại này, ta sẽ nhận ra cái vô tận.