Chương 62 TÂM THỨC SỞ HỮU ĐIỀU GÌ THÌ TRỞ THÀNH ĐIỀU ĐÓ
L. và M. là cặp vợ chồng mới cưới. Anh nói rằng vợ mình yêu chuộng vật chất quá mức. Bản thân anh không bị những thứ đó quấy nhiễu nhưng anh không thể thuyết phục vợ đừng quá đặt nặng chúng. Cô nói rằng những thứ cô sở hữu chẳng có gì sai cả và chúng làm cô hạnh phúc. Rõ ràng, không có gì sai khi cảm thấy hạnh phúc, phải vậy không?
Tâm thức trở thành cái mà nó sở hữu. Nếu chúng ta cảm thấy hạnh phúc với của cải, với đồ đạc, với nhà cửa, gắn hạnh phúc của mình với chúng, thì những của cải, đồ đạc và nhà cửa ấy sẽ nhanh chóng trở thành một phần của chúng ta. Lúc đó, chúng ta là những gì chúng ta sở hữu. Những đồ đạc, nhà cửa, vật chất ấy có tầm quan trọng, ý nghĩa sâu xa gì? Rất ít, không phải vậy sao? Khi những giá trị nhỏ bé chiếm hết tâm thức của chúng ta, tâm thức trở nên tầm thường, nhỏ nhen, nông cạn. Một số người lấp đầy tâm thức-trái tim của họ bằng của cải, những người khác thì lấp đầy bằng trải nghiệm trong các mối quan hệ với con người, cũng có những người lấp đầy bằng các lý lẽ, ý niệm, niềm tin, lý thuyết… Mỗi người lấp đầy tâm trí của mình bằng thứ gì đó, và vì vậy, tâm thức-trái tim không bao giờ được tự do hiện hữu. Một cái ly chỉ có ích khi nó không chứa thứ gì. Một tâm thức-trái tim bị lấp đầy thì luôn luôn nông cạn, hời hợt. Không có khoảng trống cho khả thể sáng tạo, không có tự do để khám phá. Chính tình trạng đầy ứ này của tâm thức-trái tim sẽ nuôi dưỡng sự nghèo nàn của nó. Khi nhận ra sự nghèo nàn đó, dù ở bề ngoài hay sâu bên trong, thì ai cũng cố gắng làm cho nó phong phú, lấp đầy nó bằng vật chất, bằng các mối quan hệ và nhiều hoạt động khác nhau, hoặc bằng lý lẽ, các nguyên tắc, ý thức hệ… Và bạn càng cố lấp đầy sự nghèo nàn, trống rỗng này thì tâm thức-trái tim càng trở nên hời hợt, nông cạn, vô dụng. Làm sao ta có thể đổ đầy một cái bình bị vỡ?
Cô vợ nói một cách buồn bã: “Nhưng khi người ta mơ ước có một căn nhà nho nhỏ đáng yêu cho riêng mình, không cần thật lớn, và người ta đã mơ về nó từ thuở thơ ấu, không lẽ họ phải từ bỏ giấc mơ đó hay sao?”.
Nếu bạn từ bỏ mà không hiểu biết, thì tâm thức của bạn – do vẫn thiển cận, nông cạn – sẽ tự lấp đầy nó bằng những thứ vật chất khác và thế là nó vẫn trì trệ và khép kín. Bạn sợ phải gạt ước mơ của mình qua một bên, bởi không còn ước mơ thì bạn có gì? Sự trống rỗng nhức nhối hay nỗi sợ hãi rằng mình sẽ trở nên trống rỗng. Nhưng nếu bạn quan sát sự trống rỗng đó, sự nghèo nàn đó mà không lo âu, thì từ đó sẽ xuất hiện sự phong phú vô kể. Chính nỗi sợ hãi về cái không biết khiến chúng ta bám víu vào cái đã biết, và những gì đã biết thì chẳng bao lâu sẽ hóa thành tro bụi. Nếu ước mơ của bạn đã trọn vẹn, thì tiếp theo sẽ là gì? Tâm thức tìm kiếm sự hài lòng nhiều hơn, và liệu có một đích đến nào cho sự mãn nguyện, cho sự thèm muốn không? Bạn càng nhân nhượng nó, nó càng đòi hỏi nhiều hơn. Nó cứ lớn lên như một đứa trẻ, nhưng nó mang lại sự vô minh và bất hạnh. Đừng tự hỏi rằng bạn có phải từ bỏ nó hay không, mà hãy xem xét cái giá bạn phải trả cho nó. Tính tham lam nuôi dưỡng lòng hận thù và ác tâm, xung đột và đối kháng, chiến tranh và tàn nhẫn.
Trong của cải, trong mối quan hệ, trong kiến thức có một kiểu hạnh phúc thoáng qua. Và cái gì nhất thời thì sẽ gây sầu khổ và chỉ khi khám phá về điều không có khởi đầu, không có kết thúc thì trạng thái xuất thần bất diệt mới xuất hiện.