BỒ-ĐỀ ĐẠT-MA VÀ THIẾU LÂM TỰ-

Truyền thuyết nói Bồ-đề Đạt-ma từ Nam Ấn-Độ vượt biển đến phương Nam Trung Quốc, sau khi diện kiến Lương Vũ Đế thấy cơ duyên không hợp nên thất vọng ra đi, dùng một nhành lau vượt sông lên phương Bắc vào địa phận Bắc Ngụy. Sau đó Đạt-ma lữ du truyền thiền pháp ở vùng Tung-Sơn, Lạc-Dương.

Đệ tử của Đạt-ma là Đàm Lâm trong bài tựa quyển "Bồ-đề Đạt-ma lược biên đại thừa nhập đạo tứ hạnh" có nói Đạt-ma là người "tâm cảnh hư vô tịch tĩnh, thông suốt thế sự, trong ngoài sáng rỡ, đức vượt khuôn mẫu thế nhân, vì đau lòng trước cảnh chính giáo suy vi ở chốn biên cương nên băng núi vượt biển đến du hóa Hán Ngụy, người hằng tâm ai cũng tin theo", cho rằng điểm đặc sắc của thiền pháp Đạt-ma là phép "an-tâm". Đạo Tuyên trong Tục Cao Tăng Truyện có nói thiền pháp của Đạt-ma là "ngưng trụ bích quán, không ta không người, phàm thánh ngang nhau, kiên cố bất di, không theo giáo khác, ngầm hợp với đạo, tịch nhiên vô vi". Chữ "Bích quán" có nghĩa là tâm như tường vách chứ không phải quay mặt vào vách mà "quán". Thông qua "bích quán" có thể đạt đến cảnh giới "ngầm hợp với đạo", tức tự thân khế hợp với Chân như Phật tính.

Thiếu Lâm tự xây vào năm 495 (năm Thái Hòa thứ 19 đời Hiếu Văn Đế, Bắc Ngụy). Trong hình là Sơn Môn của Thiếu Lâm tự. Ba chữ "Thiếu Lâm tự" trên tấm biển là ngự bút của vua Khang Hy đời Thanh.

Tông Mật trong bài tựa bộ Thiền Nguyên Chư Thiên Tập Đô có chỉ ra: "Đạt-ma dùng phép bích quán dạy người an tâm, ngoài dứt chư duyên, nội tâm vô suyễn, tâm như tường vách, mới là nhập đạo". "Nội tâm vô suyễn" diễn tả cảnh giới nội tâm tịch tĩnh, ngay cả sự hô hấp của mình cũng không còn cảm thấy nữa. Đây chính là "diện bích tĩnh quán" mà hậu thế nói, "diện bích" chỉ tâm lý khi nhập thiền, không nhất định phải quay mặt vào vách, còn "tĩnh quán" chỉ sự ngộ nhập đối với "Lý". Đạt-ma căn cứ vào tư tưởng Như Lai Phật tính của Kinh Lăng-già, cho rằng chúng sinh bản lai có sẵn Phật tính, đồng nhất chân tính với Phật, chỉ cần ngưng tâm bích quán, trừ dứt vọng niệm, từ định phát tuệ thì có thể chứng ngộ Như Lai Phật tính, bước vào cảnh giới Phật.

Trong những sử liệu cổ xưa chưa thấy xuất hiện chuyện Đạt-ma chín năm quay mặt vào vách ở Thiếu Lâm tự. Trong bài tựa của Đàm Lâm chỉ nói Đạt-ma "băng núi vượt biển đến du hóa Hán Ngụy", trong Tục Cao Tăng Truyện của Đạo Tuyên cũng chỉ nói Đạt-ma đi lên Bắc Ngụy truyền thiền, du hóa Tung Sơn, Lạc Dương, và không biết chết ở đâu. Thiếu Lâm tự là chùa do Lý Văn Đế đời Bắc Ngụy xây cho thiền sư Phật-đà (tức Phật-đà-phiến-đa), Phật-đà là vị trụ trì đầu tiên của chùa này, người kế tiếp là Tăng Trù. Thiền Đạt-ma và hệ thiền Phật-đà, Tăng Trù thời đó xung đột nhau như nước với lửa nên Đạt-ma không thể đến Thiếu Lâm tự để "cửu niên diện bích". Truyền thuyết này chỉ là nguy tạo của người đời sau. Trong bộ Cảnh Đức Truyền Đăng Lục đời Bắc Tống có nói Đạt-ma sau khi lên phương Bắc, "ngụ tại chùa Thiếu Lâm ở Tung Sơn, ngồi quay mặt vào vách, suốt ngày im lặng. Người ta không hiểu, gọi là ông sư Bà-la-môn nhìn vách." Không lâu sau, Bích Nham Lục cũng chép chuyện này: Đạt-ma "đến thẳng Thiếu Lâm, nhìn vách chín năm, thu nhận được Nhị Tổ. Người ta gọi là ông Bà-la-môn nhìn vách". Hồ Thích thì khẳng định: "Chuyện diện bích ở chùa Thiếu Lâm là do hậu thế nhầm lẫn, lấy chuyện của Phật-đà biến thành chuyện của Đạt-ma" (Bồ-đề Đạt-ma khảo). Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến câu chuyện này là do Thiền tông về sau

Động Đạt-ma ở ngọn Ngũ Nhũ phong, cách Thiếu Lâm tự 2 km về phía tây bắc. Tương truyền Đạt-ma từng ở động này "cửu niên diện bích". Thân ảnh của Đạt-ma cũng khắc sâu hết sức thần kỳ trên vách động.

chiếm địa vị ưu thế, để mở rộng ảnh hưởng, nên đã lấy Thiếu Lâm tự lừng danh đương thời làm tổ đình, và Bồ-đề Đạt-ma đương nhiên cũng phải tọa thiền bích quán ở ngôi chùa này.

Trải qua nhiều đời, truyền thuyết ngày càng ly kỳ. Truyền thuyết kể ở ngọn Ngũ Nhũ phong của núi Thiếu-Thất có "động Đạt-ma", Đạt-ma từng ở đó diện bích chín năm, chim đến làm tổ trên vai cũng không hay biết. Trong một số sử sách còn có truyền thuyết "xách dép về Tây". Sau khi Đạt-ma qua đời, đệ tử an táng di thể ở Hùng Nhĩ sơn (nay ở Thiểm huyện, Hà-Nam). Ba năm sau, Tống Vân phụng mệnh đi sứ sang Tây Vực, trên đường về gặp Đạt-ma ở Thông Lĩnh, thấy Đạt-ma tay xách một chiếc dép đi, Tống Vân hỏi đi về đâu thì Đạt-ma đạp là "Đi Tây thiên". Về sau có người đào mộ Đạt-ma, phát hiện trong quan tài chỉ còn một chiếc dép.