DƯƠNG MINH THIỀN -
Học giả đời Minh, nhà tập đại thành của Tâm học Nho gia Vương Thủ Nhân (hiệu Dương Minh) dẫn dụng rất nhiều giáo nghĩa Thiền tông, thậm chí trực tiếp dùng thiền ngữ trong các trước tác của ông. Học thuyết "Trí lương tri" - trung tâm của Dương Minh học, liên quan rất sâu sắc với thuyết đốn ngộ của Thiền tông. Hai chữ "trí tri" vốn từ trong sách Đại học, nhưng Vương Dương Minh đã thiền học hóa, gọi đó là "Chính pháp nhãn tạng của thánh giáo", "thoại đầu cứu cánh của người học".
Vương Dương Minh từng trải qua thời gian tham thiền lâu dài, giao lưu với rất nhiều thiền sư. Khi giảng dạy đệ tử, ông "lệnh phải đọc Lục Tổ Đàn Kinh, lãnh hội bản lai vô nhất vật, không nghĩ thiền, không nghĩ ác, thấy bản lai diện mục, để vượt thẳng lên thượng thừa, cho đó là hợp với chí cực của lương tri" (Hoàng Quán - Minh Đạo Biên, quyển 1). Người cùng thời với ông là Trần Kiện trong quyển Học Bộ Thông Biện có viết: "Dương Minh một đời giảng học, chỉ tín phụng tuân theo Đạt Ma, Huệ Năng, muốn hợp nhất Tam giáo thành một, chẳng gì khác hơn". Những điểm này đã trực tiếp cho thấy mối liên hệ nội tại giữa triết học của Vương Dương Minh với thiền học, thực ra thì trong các học giả đương thời cũng có người gọi học thuyết của ông là "Dương Minh thiền".
Vương Dương Minh cho rằng, lương tri bất kỳ ai cũng có, trí luong tri thì có thể thành thánh hiền, vì thế nên "đầy đường đều là thánh nhân". Tư tưởng này chẳng khác gì với chủ trương "kiến tính thành Phật" của Thiền tông, "Lương tri" thực tế đã trở thành đại từ thay thế cho "Phật tính", "Như Lai tạng". Chân Như Phật tính trong một niệm ngộ có thể kiến được, Bát-nhã Bồ-đề trong một niệm giác có thể chứng dược, thì Lương tri trong một sát na cũng có thể có được. Một nội dung quan trọng khác của Dương Minh học là thuyết "Tri hành hợp nhất", chịu ảnh hưởng rất lớn từ tư tưởng Định Tuệ song tu của Thiền tông. Và "Tứ cú giáo" của ông có được tông chỉ kết hợp đốn ngộ và tiệm tu của Thiền tông. Vương Dương Minh thừa nhận, thuyết "Tâm ấn lý" của ông "tương tự như Tâm ấn của nhà Phật", đây là tiêu chí căn bản khu biệt Tâm học với các phái biệt Lý học khác.
Trên ý nghĩa nghiêm cách, học thuyết của Vương Dương Minh vẫn là một loại triết học nhập thế, không phải là triết học xuất thế, đối với khái niệm "Dương Minh thiền" cần phải nêu rõ ý nghĩa nội hàm đặc định. Thái độ nhân sinh của Vương Dương Minh là thái độ nhập thế tích cực, điều này quyết định sự mâu thuẫn giữa ông với tư tưởng tôn giáo xuất thế. Nhất là từ khi chính thức bước vào vũ đài chính trị, thực hiện hoài bảo trong đời là "thành Thánh hiền", ông càng ý thức rõ ràng khoảng cách giữa Phật giáo và quan niệm luân lý truyền thống của Nho gia. Triết học xuất thế của Phật giáo khó có thể dùng trong thực tế, nó cách quá xa với cảnh giới Thánh nhân "tu tề trị bình". Vương Dương Minh lại cho rằng, sự tu dưỡng tâm tính cá nhân trốn tránh hiện thực của Phật giáo thực sự phản ánh tâm lý cá nhân, mục đích "chỉ là thành tựu cái tâm cá nhân". Điều này cũng khó dung hợp với lý tưởng của ông vốn chú trọng rèn luyện cuộc đời, thiết lập nguyên tắc luân thường phong kiến quân thần phụ tử. Chính do sự thiếu thống nhất giữa lý tưởng nhân sinh và hoài bảo chính trị của Vương Dương Minh với thiền học nên ông cũng từng phê phán, phản đối thiền học.
Thư viện Nhạc Lộc, Hồ Nam. Từ Trung Hậu Kỳ, đời Minh, sau 300 năm từ thời Chu Hy giảng học, thư viện Nhạc Lộc lại phục hưng, Vương Dương Minh và Đông Lâm học phái từng ở đây giảng học, đàm đạo.
.
Vương Dương Minh (1472 - 1528), tự Bá An, người Dư Diêu, Chiết Giang, bậc đại Nho đời Minh, năm Gia Tinh thứ bảy, chết ở Nam An, Giang Tây, thọ 57 tuổi, tên thụy là Vãn Thành.
Nhưng Tâm tính luận của thiền học thực sự có ý nghĩa quan trọng đối với sự kiến lập Dương Minh học. Để làm cho thiền học phù hợp với "Thánh đạo", cần phải tiến hành thay đổi giáo nghĩa thiền học, làm cho thiền học trở thành một triết học nhập thế. Vương Dương Minh cho rằng chỉ cần kiên trì theo nguyên tắc căn bản của nhân luân phong kiến, tu tề trị bình, hấp thụ thuyết Tâm tính của thiền học thì có thể tạo ra một loại học thuyết hữu hiệu hơn. "Dương Minh thiền" kiểu này là một học thuyết "đưa Thiền vào Nho" điển hình, học thuyết này không chỉ mang dấu ấn thiền học mà còn có sắc thái tôn giáo đậm nét (chủ nghĩa cấm dục, tĩnh tọa, tu dưỡng), nhưng về bản chất vẫn là triết học nhập thế ứng dụng cho hiện thực, vì vậy, gọi là "Dương Minh tâm học" vẫn hợp lý hơn.