Chương 30 Bến Thượng Hải

Mười ngày trước, Tần Bắc Dương đến Thượng HảiMặt trời mọc trên sông Tô, sáng lóa làm không mở nổi mắt. Mọi thứ đều như giấc mơ. Cậu và Tề Viễn Sơn ngồi bên thuyền gỗ, nhìn những căn nhà, kho hàng san sát hai bờ sông, dòng nước chật hẹp đục ngầu, thuyền gỗ và thuyền tam bản nhiều chi chít như sao trên trời. Trên cầu Tam Quan Đường ở Tào Gia Độ (1), Trần Công Triết nghe nói bọn họ rỗng túi nên cho mượn hai mươi đồng đại dương. Tần Bắc Dương đỏ mặt, “Anh Trần, hôm nay hai anh em tôi gặp rủi ro, ngày sau nhất định xin trả” Trần Công Triết (2) cười gật đầu và đi đến xe kéo cùng Hoắc Đông Các (3). Trên bến tàu nhộn nhịp chất đầy hàng từ Nam đến Bắc còn có rất nhiều ăn mày chạy nạn. Tề Viễn Sơn đá văng tên hành khất, cưỡi ngựa xem hoa, dời bước ngắm cảnh. Tào Gia Độ có kỹ viện, sòng bạc và quán nha phiến, hoặc cả ba san sát, là xóm nghèo, là động tiêu vàng, cũng là động bỏ mạng. Bờ sông Tô Châu có rất nhiều nhà xưởng, phần lớn thuộc sở hữu của Nhật, sau đó là Anh rồi đến Mỹ. Nhà máy gang thép của ngài Giao Hoa Thương Trại là lớn nhất, ống khói nhả khói đen cuồn cuộn, xe ngựa chở than đá ra vào liên tục. “Tiên sinh Tái? Chứ không phải chủ xưởng họ Tái?” Tần Bắc Dương đi vào cửa chính nhà máy, nhìn căn phòng máy móc nổ ầm ĩ, “Nếu có thể mở xưởng thủ công ở Trung Quốc chúng ta, chắc chắn sẽ phát huy tài năng của anh em mình” Cậu hỏi người gác cổng xem có tuyển thợ không? Cậu muốn làm kỹ sư cơ khí, không thì làm thợ máy cũng được. Người gác cổng nhìn bộ dạng nghèo hèn của hai người, thấy miệng còn hôi sữa, khẩu âm phương Bắc nên học người nước ngoài nhún vai hỏi, “Hai cậu có bằng tốt nghiệp tiểu học không?” Hai người nhìn nhau. Tần Bắc Dương học trường tiểu học Đức ở Thiên Tân đến năm chín tuổi thì đi chế tạo thú trấn mộ ở địa cung Tây lăng, từ đó về sau chưa từng tiếp thu giáo dục chính quy. Tề Viễn Sơn đã tốt nghiệp tiểu học, còn học tiếp ba năm nữa nhưng bằng tiểu học đã không còn tăm hơi từ lâu. “Nhưng hai chúng tôi biết nhiều chữ, còn biết số học, có thể sửa chữa máy móc nữa!” “Đi đi! Đừng làm loạn!” Người gác cổng đánh đuổi hai cậu, “Lăn lộn thêm mấy năm nữa rồi quay lại nhé!” Lần đầu tìm việc thất bại. Tần Bắc Dương nhìn con đường lao động rộng lớn, đường Trường Thọ hôm nay, cảm thán, “Thượng Hải lớn thế này chẳng nhẽ không có đất cắm dùi cho mình?” Ngoài nhà xưởng ở ngoại ô còn có nhiều dân di cư từ Tô Bắc xuống lao động, sống trong lều cỏ đơn sơ. “Ai mà ở lại được chỗ chết tiệt này chứ?” Tề Viễn Sơn lắc đầu nguầy nguậy, “Chúng ta đến Tô giới đi! Hoa giới có gì tốt? Không thì đến Thượng Hải làm gì? Hơn nữa chúng ta có hai mươi đồng đại dương, đủ thuê một căn tứ hợp viện ở Bắc Kinh rồi” Men theo đường Cực Tư Phỉ Nhĩ đến chùa Tĩnh An, đến trước mộ ngoại quốc (4) là bến chờ tàu điện. Tuyến tàu đi từ Tây sang Đông, qua đường Nam Kinh, qua Tô giới chung. Hai người lần đầu tiên được đi tàu điện, nghe tiếng chuông đing đoong cùng âm thanh người người nhốn nháo mà hoa mắt chóng mặt, toàn thân hưng phấn. Vào thời điểm đó, bốn cửa hàng tạp hóa lớn Tiên Thi, Vĩnh Yên, Tân Tân, Đại Tân chưa ra đời, chỉ có công ty đầu tiên đang được xây dựng. Mười dặm đô thị quanh đường Nam Kinh đều có người nước ngoài đang chờ cơ hội. Con đường này dẫn thẳng đến bến Thượng Hải. Trước mắt là sóng sông Hoàng Phố dập dờn, hàng ngàn cánh buồm lướt thi, sau lưng là vô số tòa nhà cao tầng. Tàu điện đi qua cầu Ngoại Bạch Độ, đến trạm cuối đường Tứ Xuyên Bắc. Cạnh trạm có quảng cáo phòng cho thuê. Bọn họ đi mãi mới tìm được một cái ngõ trong đường Thiên Đồng, thuê một căn phòng ở, tiền thuê tám đồng đại dương một tháng. Gọi là căn phòng, thực ra là căn phòng có cửa hình cung hẹp, cảm giác như phòng treo lơ lửng trên trời. Căn phòng này chỉ có đúng một tấm đệm lò xo và một căn gác nhỏ, xung quanh là bốn vách tường. Tần Bắc Dương nói đêm nay cậu ngủ trên gác, Tề Viễn Sơn nói, “Cậu cao, ngủ trên gác không duỗi thẳng chân được. Anh em ta đừng khách khí, khi chen chúc trên cùng chiếc giường cùng ngẫm lại chuyện sau “đêm đắp chung chăn”. “Đấy chính là Hồi 45: Chu Du và Tưởng Cán trong Tam Quốc Diễn Nghĩa!” Hai cậu thiếu niên nằm trong bóng tối, trên một chiếc giường, bình yên qua được đêm đầu tiên ở Thượng Hải. Tần Bắc Dương quyết định bắt tay vào nghề kiếm cơm duy nhất. Cậu bỏ hai đồng đại dương đổi dụng cụ của thợ mộc và thợ đá, vác rương gỗ đi khắp hang cùng ngõ hẹp, hệt như ngày xưa lang thang ở thôn Lạc Đà Kinh Tây cùng cha. Cậu rao rất to, giọng mạnh mẽ, hỏi ai cần người sửa dụng cụ, làm công theo ngày. Đi không bao xa đã có bà mời đi sửa cửa sổ, lại có ông chủ hiệu cầm đồ nhờ cậu làm một quầy hàng, còn có cả lò hơi nước bị hỏng cũng gọi cậu ra tay. Cậu làm việc thành thạo, hầu như gì cũng sửa được, vừa nhanh vừa thích. Có ông thầy thuốc gia truyền bị hỏng đồng hồ quả lắc, Tần Bắc Dương suy nghĩ cả đêm thế mà lại sửa lại ngon lành được hệt như mới ra lò. Không tới nửa tháng, cậu không cần đi rao trên đường phố thì một đồn mười, mười đồn trăm, người ta đến tận cửa nhà cậu mời ra ngoài. Tề Viễn Sơn đi khắp nơi tìm việc làm cũng vất vả, không thu hoạch được gì. Cậu bỏ vài đồng đại dương mua bộ quần áo mới để người ta không nhìn mình như hành khất xin ăn. Cậu lại rủ Tần Bắc Dương đến sân khấu Ngọc Minh lâu (5) ở cầu Áp nghe Tô Châu Bình Đàn (6), từ “Tam quốc” đến “Thất hiệp ngũ nghĩa” (7), thật quá hay. Khi quay về phòng, Tề Viễn Sơn nói không muốn làm công nhân bốc vác, cũng không muốn hạ mình đến quán cơm học nghề. Đường đường là đệ tử quân Bắc Dương, sao có thể làm việc cho kẻ hạ đẳng thế được? Tần Bắc Dương đang sửa máy quay đĩa cho người ta, “Viễn Sơn, tôi chính là tiêu chuẩn hạ đẳng của cậu” “Không không không, Bắc Dương, cậu là thợ thủ công Hoàng gia cha truyền con nối, sao lại đánh đồng với bọn chúng?” “Giờ thì còn Hoàng gia gì nữa! Phượng hoàng rụng lông thua cả gà! Mình chỉ là anh thợ gỗ, thợ đá, thợ máy thôi!” Ngày tiếp theo, có người gõ cửa phòng Tần Bắc Dương. Nha hoàn ăn mặc trẻ trung, trang điểm phấn thơm. Cô nói nghe hàng xóm đồn đại trong ngõ có một vị thiếu niên tài năng nên chủ nhân muốn mời cậu đến làm việc, sẵn lòng trả mười đồng đại dương. Nha hoàn cẩn thận nhìn Tần Bắc Dương, đỏ mặt cứng miệng, “Chỉ sợ đàn ông đẹp trai chẳng nên cơm nên cháo gì!” “Tôi sửa trước, xong thì trả tiền. Không sửa được không lấy tiền!” Tần Bắc Dương thầm nghĩ mười đồng đại dương đấy, bằng tiền sinh hoạt hai tháng của nhà nghèo. Nhất định phải chớp lấy cơ hội này. Cậu vác rương dụng cụ lên lưng, theo nha hoàn đến một căn nhà cao cửa rộng. Cửa chính chạm trổ kiểu Baroque, treo tấm biển “Núi Đạt Ma trên biển” vừa khí phách, vừa thiện ý. Căn nhà lớn cũng bề thế như vậy, treo toàn tranh chữ cổ. Cậu đi thang ốc xoắn lên tầng ba, theo vào thư phòng. Hương thơm trong này khiến cậu hít sâu hai cái. Một thiếu nữ mặc đồng phục học sinh, để tóc mái hỉ nhi bỗng dưng ngẩng lên nhìn. Ánh mặt trời sau giờ ngọ tràn ngập gian phòng, chiếu lên gương mặt thiếu nữ mười bảy tuổi tựa như chiếc pudding cararmel mềm mịn vàng óng thơm phức… Lần đầu Tần Bắc Dương thấy cô, đầu óc ngẩn ngơ. Đôi mắt xanh lưu ly trong suốt như mèo Ba Tư thành tinh, gương mặt đường nét rõ ràng, mái tóc đen xoăn tự nhiên tựa như hải yêu còn vương tảo xanh. Cô bỏ cuốn “Bá tước Monte Cristo” bằng tiếng Pháp xuống, nhón đôi giày da đen mũi tròn, bước đi như nhảy Waltz quanh Tần Bắc Dương một vòng. “Ồ? Anh là anh thợ thủ công gì cũng sửa được trong truyền thuyết đấy à?” Cô ngẩng đầu nhìn Tần Bắc Dương, tỏ vẻ hung hăng, “Không ngờ là trẻ thế này! Anh bao nhiêu tuổi rồi?” “Mười tám, tính tuổi mụ” “Thế là mười bảy, cũng chỉ lớn bằng tôi,” Cô chỉ hộp nhạc trên bàn hỏi, “Anh từng sửa món này chưa?” “Chưa từng” Cô gái trợn mắt, “Vậy anh đi đi. Tôi sẽ trả tiền đi lại” “Hãy để tôi thử xem” Không đợi chủ nhân cho phép, Tần Bắc Dương ngồi xuống mở hộp nhạc, động tác nhanh nhẹn khiến người ta không kịp chớp mắt. “Hộp nhạc là phát minh của người Thụy Sĩ, nơi sản xuất quan trọng nhất là vùng núi Jura,” Tần Bắc Dương cẩn thận kiểm tra từng chi tiết trong hộp nhạc, “Nó hoạt động theo nguyên lý là các ống âm thanh va chạm với tốc độ không đổi. Khi các ống âm thanh gõ vào lưỡi gà, cô sẽ nghe thấy tiếng nhạc” “Ơ, ai cho anh tự tiện như thế chứ!” Quả nhiên, các điểm lại phát ra âm thanh. Hộp nhạc được làm từ các thanh kim loại cùng độ dài nhưng độ dày khác nhau, đặt trên một tấm thép co giãn. Tần số rung khác nhau sẽ tạo ra thang âm, mỗi điểm nhỏ trên ống âm thanh tương đương với một nốt nhạc. Chuyển động vòng tròn tạo ra những giai điệu hay. “Hộp nhạc này màu đồng, còn nạm vàng bạc, có thể xoay tròn tận một phút liền. Hẳn phải là của thợ giỏi” “Mẹ tôi để lại cho tôi trước khi mất” Cô gái vừa nhìn hộp nhạc đã chuyển sang gương mặt chính trực của Tần Bắc Dương, dịu giọng lại, “Hàng đêm trước khi đi ngủ, tôi phải nghe một lần, không thì không ngủ được” “Nó khoảng hơn năm mươi năm tuổi rồi, tích nhiều bụi nên ảnh hưởng đến khả năng tiếp lực của điểm” Tần Bắc Dương lấy một bàn chải nhỏ, tra dầu rồi lau sạch bụi bẩn tích theo năm tháng, để trái tim trong hộp nhạc lại đứng lên, văng vẳng bài nhạc “Sông Danube xanh” của John Strauss… Cô gái xoay người, dường như nhảy theo giai điệu, “Anh không phải thợ thủ công bình thường nhỉ?” “Tiểu thư, tôi là một thợ thủ công bình thường, thậm chí còn chưa học hết tiểu học” “Tôi rất ghét bị gọi là tiểu thư, gọi là Anna đi” “Vâng thưa tiểu thư Anna” Anna giả vờ cao ngạo, “Ngoài sửa hộp nhạc, anh còn biết sửa gì nữa không?” “Cái gì tôi cũng sửa được, dù là hàng Trung Quốc, đồ phương Tây, người sống, người chết…” Cậu chợt nhận ra mình lỡ miệng, lập tức dừng lại. “Người chết? Anh biết… sửa thú trấn mộ sao?” “Cô nói gì?” Tần Bắc Dương còn nghĩ cô đang trêu mình nhưng vẫn thành thật, “Tôi biết thật” “Đi theo tôi!” Tần Bắc Dương hoang mang đi theo vị tiểu thư Anna này đến trước một cánh cửa tầng hai. Cô gái lấy chìa mở khóa, tiến vào căn phòng yên lặng như nấm mồ. Bọn họ cũng không dám đi mạnh, cứ rón ra rón rén. Khung cửa sổ nhỏ hơn hẳn bình thường, ánh mặt trời lác đác từng sợi. Nhiệt độ và độ ẩm đã được điều chỉnh để phù hợp với việc lưu trữ đồ cổ. Anna hạ giọng, “Này, tôi còn chưa biết tên của anh đấy!” “Tôi tên Tần Bắc Dương” “Đây, chính là cái này” Theo hướng cô chỉ, Tần Bắc Dương nhìn về phía tủ kính trong sâu nhất. Dường như có luồng ánh sáng xuyên thẳng vào đôi mắt khiến cậu như muốn quỳ xuống… Hai bên nhìn nhau, gặp lại sau mười bảy năm tại bến Thượng Hải, năm 1917, thời đại trời long đất lở. Cửu Sắc đang nhìn cậu. _________________ Chú thích: (1) Tào Gia Độ vốn được gọi là Thượng Hải nhỏ phía tây, nằm ở phía tây thành Trường An xưa. (2) Trần Công Triết (1890-1961) là nhà phát minh cận đại, tác giả, nhà khảo cổ học, thư pháp gia và võ thuật gia có tiếng Trung Quốc (3) Hoắc Đông Các: con thứ của Hoắc Nguyên Giáp – người sáng lập Tinh Võ Thể dục Hội có tiếng ở Trung Quốc. Có tinh thần ái quốc, thượng võ, được người đời ca tụng. (4) Mộ ngoại quốc ở đây là tòa nhà số 76 đường Cực Tư Phỉ Nhĩ, sau này đổi số thành 435 nhưng vẫn được gọi là “số 76” Đây là nơi trú ẩn của một số kẻ phản bội Thượng Hải thời Dân quốc do thực dân Nhật cầm đầu trong cuộc Kháng chiến chống quân xâm lược Nhật Bản. (5) Ngọc Minh Lâu ban đầu được mở ở Phúc Kiến, sau đó chuyển đến Thượng Hải. Hơn trăm năm qua, tất cả các tên tuổi lớn đều từng diễn ở Ngọc Minh Lâu. (6) Tô Châu Bình Đàn: là Tô Châu bình thoại (hình thức kể chuyện+hát) kết hợp Tô Châu đàn thì gọi chung là Tô Châu Bình Đàn, nói chung là dùng Ngô ngữ để biểu duyễn các khúc ca truyền thống (tích xưa,…) theo phong cách hí kịch. Năm 2008, Tô Châu Bình Đàn được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. (7) Thất hiệp ngũ nghĩa: trước đó còn có tên Tam hiệp ngũ nghĩa, là một tiểu thuyết của Trung Quốc viết theo kiểu chương hồi vào thế kỷ 19. Hiện tại không rõ người đã viết tác phẩm này, vì thế tên tác giả thường để khuyết danh. Tiểu thuyết lấy bối cảnh đời nhà Tống vào thế kỷ 11, xoay quanh cuộc đời của vị quan nổi tiếng Bao Chửng, cùng các du hiệp đã giúp đỡ ông phá nhiều vụ kì án.