1. Ra vẻ tự tin dù bạn chẳng biết gì

“Kiến thức là sức mạnh.

Không có kiến thức? Chả sao!”

Khuyết danh

⚝ ✽ ⚝

Chúng ta đang sống trong một xã hội coi trọng kiến thức. Ai thông thái thì sẽ được ngợi khen. Ai không biết gì sẽ bị trừng phạt bằng điểm kém khi đi học hoặc ít được thăng tiến khi đi làm. Đương nhiên, kiến thức không phải yếu tố duy nhất để thành công, nhưng chắc chắn là thiết yếu. Những đồng nghiệp bên ngoài tử tế, bên trong hận thù chỉ chực chờ cơ hội để hạ bệ bạn. Kể cả khi bạn chẳng hề biết gì thì cũng phải tỏ ra là mình biết.

Hầu hết mọi người đều sợ bị xấu hổ hay bị lật tẩy. Nhân loại vốn ương bướng, và chúng ta luôn cố gắng hết sức để tránh những tình huống xấu mặt. Giải pháp là ra vẻ tự tin dù chả biết cái gì. Nghe thì khó nhưng kỹ năng này hoàn toàn có thể học. Nó rất cụ thể. Chính xác thì kỹ năng này dùng để bù đắp sự kém cỏi của bạn: khỏa lấp những gì bạn không biết bằng cách triển khai thành thạo các kỹ thuật cụ thể. Nói đơn giản, đây chính là khả năng bạn che giấu sự thiếu kiến thức của mình.

Cũng giống như mọi thứ trên đời, nếu thành thạo, bạn có thể nhanh chóng kiểm soát bất kỳ tình huống nào. Trước khi tôi giới thiệu bảy kỹ thuật sành điệu của mình, tôi sẽ cho bạn một mẹo nhỏ: dù bạn nói gì đi nữa, miễn là có ngôn ngữ hình thể và giọng điệu chuyên nghiệp , thì ngay lập tức bạn sẽ trông giỏi giang hơn nhiều. Mấy kẻ nghiệp dư sẽ ngừng nhìn vào đối phương khi có gì đó mà họ chưa rõ. Họ sẽ chần chừ trước khi trả lời và sau đó nói thật nhanh. Vẻ ngoài bối rối đó sẽ hé lộ rằng họ chẳng biết mình đang nói cái gì. Những kẻ lõi đời thì sẽ khác. Kể cả khi vốn không biết về vấn đề mà mình đang nói, thì họ vẫn luôn kiểm soát chặt chẽ ngôn ngữ hình thể của mình. Quan trọng nhất là họ sẽ:

• Duy trì giao tiếp bằng mắt với người đối diện

• Thực hiện những cử chỉ chủ động khi nói

• Thẳng lưng, nhìn trực tiếp vào người đối diện

Nhưng đó không phải là tất cả. Họ sẽ đảm bảo giọng điệu nghe sao cho thuyết phục. Họ sẽ nói:

• Lớn và rõ ràng

• Chậm rãi, không bao giờ nuốt chữ

• Với những khoảng dừng hợp lý

• Không lộn xộn

Ngôn ngữ hình thể và giọng điệu chuyên nghiệp là nền tảng vững chắc cho việc ra vẻ như mình biết dù bạn mù tịt. Nếu bạn chưa có những thứ trên thì hãy luyện tập ngay. Giờ thì hãy đến với bảy chiêu yêu thích của tôi.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ nhất: Trừu tượng hóa

Khi bạn không thể đưa ra một câu trả lời đầy đủ xác thực, một kỹ thuật để khiến bạn có vẻ thông minh hơn chính là trừu tượng hóa.

Hãy tưởng tượng một người nào đó tự dưng hỏi bạn “Bạn nghĩ sao về cuộc cải cách Bologna?” Giả sử bạn không biết họ đang nói đến thỏa thuận năm 1999 về việc quy định lại các khóa nghiên cứu khắp Châu Âu (và cho ra đời hệ thống Cử nhân/Thạc sĩ và ECTS (European Credit Transfer System - Hệ thống Chuyển đổi và Tích lũy tín chỉ tại châu Âu)). Mẹo là hãy trả lời câu hỏi này bằng những từ ngữ mơ hồ. Bạn có thể tránh nói bất kỳ điều gì cụ thể về cải cách Bologna, thay vào đó là nhận xét khái niệm “cải cách” chung chung. Bạn mấp mé rằng: “Về tổng thể, các cuộc cải cách chính trị chỉ có thể được đánh giá bởi những người trực tiếp bị nó ảnh hưởng. Chẳng ích gì khi đi hỏi các chính trị gia. Họ chỉ lo bào chữa cho quyết định của mình mà thôi. Còn ý kiến của những người chịu ảnh hưởng bởi cuộc cải cách này thì vẫn chia làm hai phe. Nhưng tôi thấy những cuộc cải cách chính trị được quyết định từ trung ương thường hay gây tranh cãi. Dù bạn không hề nói gì về cải cách Bologna nhưng câu trả lời nghe vẫn thông minh.” [*]

Hoặc có lẽ ai đó sẽ hỏi bạn, “Bạn thích kỹ thuật 12 tông giọng của Schoenberg chứ?” Giả sử rằng bạn không hề có bất kỳ ý niệm mơ hồ nào về kỹ thuật 12 tông giọng hay trường phái Viennese thứ hai. Bạn sẽ làm gì đây? Giải pháp là, một lần nữa, đừng đưa ra bất kỳ câu trả lời cụ thể nào mà chỉ bàn luận chung chung về âm nhạc và sự cảm thụ nó. Bạn có thể trả lời, “Mỗi người khác nhau thì gu cũng không giống nhau. Đó chỉ là vấn đề về sở thích âm nhạc cá nhân mà thôi. Riêng tôi thì mê jazz fusion hơn.” Bạn không hề trả lời đúng câu hỏi trên mà đưa ra một sự thật phổ thông không thể bị vặn lại. Chiêu trừu tượng hóa là chọn lấy một cụm từ quen thuộc trong câu hỏi và trau chuốt thêm với một vài ý kiến tổng quát.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ hai: Đánh lạc hướng

Một chiêu hết sức tinh tế mà các chính trị gia ưa dùng là trả lời lạc để khỏi câu hỏi ban đầu và hướng câu trả lời về chủ đề mà họ thoải mái hơn.

Xem lại ví dụ đầu tiên nhé. Ai đó hỏi “Bạn nghĩ sao về cải cách Bologna?” và giả sử bạn vẫn mù tịt. Làm thế nào để bẻ lái một cách điêu luyện cuộc nói chuyện này? Dễ thôi, bạn cứ trả lời “Tôi nghĩ là hiện tại nó không quan trọng bằng…” và bắt đầu nói về một thứ hoàn toàn khác. Ví dụ, bạn có thể trả lời, “Người ta cứ hay lo lắng trước các cuộc cải cách, còn tôi thì cho rằng hiện nay, vấn đề quan trọng thực sự chính là cách mà nền chính trị luôn làm lợi cho người giàu.” Đương nhiên, nếu bạn không thích bắt đầu một cuộc tranh luận nảy lửa về phân phối của cải thì có thể chọn chủ đề tầm thường hơn, miễn là bạn ở thế chủ động. Tùy vào tình huống mà bạn có thể chuyển sang đề tài cá nhân. Thật kinh ngạc là rất nhiều người có vẻ như chẳng nhận ra được sự dịch chuyển khéo léo này. Mà kể cả có nhận ra, đa phần họ đều chọn bỏ qua nó. Nếu bạn biết rõ người đối diện, bạn nên chọn một chủ đề mới mà cả hai người cùng quan tâm. Giả dụ bạn có một người bạn chung tên Steffi, một người bạn tuyệt vời của cả nhóm. Bạn có thể nói, “Giờ tôi muốn nói về Steffi cơ! Tôi không gặp cậu ấy lâu lắm rồi.”

Bước đi điêu luyện nhằm đánh lạc hướng này còn được gọi là red herring (cá trích đỏ), cụm từ ra đời vào thế kỷ XIX hoặc sớm hơn. Những kẻ đào tẩu được cho là đã đặt cá hun khói có mùi nồng nặc để những con chó săn bị lạc hướng khỏi mùi của bọn chúng. Vậy nên, nếu ai đó cố bẻ cuộc nói chuyện sang một hướng hoàn toàn khác, bạn có thể phản đòn, “Lần này là loại cá trích đỏ gì thế?” Bạn sẽ ngay lập tức phá vỡ chiêu thức của họ.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ ba: Xoay chiều

Phiên bản hơi hung hăng của trò đánh lạc hướng là xoay chiều thẳng thừng. Đây là cách phản công cho những câu hỏi và phát biểu khó chịu.

Nếu ai đó hỏi “Bạn nghĩ là bộ phận này của công ty có thể làm gì tốt hơn?” và bạn không biết làm sao, bạn có thể tấn công ngược lại, “Đây không phải là câu hỏi nên hỏi lúc này. Vấn đề không nằm ở chỗ bộ phận chúng ta có thể làm gì tốt hơn, mà chính chúng ta có thể quản trị quyết định tốt hơn hay không?” Chiêu này có vẻ giống đánh lạc hướng, nhưng mục tiêu ở đây lại không phải là chuyển chủ đề của cuộc nói chuyện mà là nâng toàn bộ sự thảo luận từ mức độ thông tin lên mức độ cảm tính.

Thầy cô và các huấn luyện viên luôn dạy ta rằng hãy bám vào sự thật. Nhưng nếu chúng ta muốn ai đó không thấy được sự thiếu hụt kiến thức của mình, thì việc gợi lên cảm xúc mạnh mẽ trong họ sẽ có tác dụng. Những kẻ lừa đảo lành nghề nhất sẽ kêu gào phẫn nộ, “Đấy là câu hỏi sai hoàn toàn!” Ngay lập tức, người đối diện sẽ muốn thoái lui và bạn trở về thế trên cơ.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ tư: Đồng ý và chấp thuận

Một phương thức xảo quyệt khác để che giấu sự thiếu hiểu biết của bạn là đồng ý và chấp thuận về bất cứ điều gì người khác nói.

Con người vốn dễ bị xu nịnh. Sự hài lòng che mờ khả năng phán xét của họ và họ quên rằng chúng ta chẳng thực sự đóng góp tí gì cho cuộc trò chuyện. Các cụm từ như “Đó là một lời giải thích thực sự sâu sắc!” và “Lập luận thú vị! Tôi chưa bao giờ nghĩ như vậy!” sẽ chắp đôi cánh cho người kia. Sự đồng ý của bạn sẽ khuyến khích họ nói thêm về chủ đề này, và họ sẽ nói tiếp suốt buổi. Nếu họ vẫn hỏi ý kiến của chúng ta thì chúng ta có thể nhiệt thành mà đồng ý với họ và ngay lập tức chuyển cuộc trò chuyện sang chủ đề quen thuộc hơn.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ năm: Trích dẫn

Một trong những thủ thuật đơn giản nhất trong cuốn sách này là tuyên bố bất kỳ điều gì quen thuộc và quy nó cho một người khác, ví dụ: “Gần đây tôi đã đọc trên New York Times rằng…” Chiêu này mang đến hai điểm lợi thấy được ngay cho chúng ta. Đầu tiên, nó ám chỉ rằng chúng ta học cao hiểu rộng như thế nào. Thứ hai, nó đưa chúng ta ra khỏi ranh giới tranh cãi, vì lập luận mà chúng ta đang đưa ra không phải của riêng ta. Vì vậy, ngay cả khi người kia thông thạo chủ đề này hơn và bác bỏ luận điểm lỏng lẻo của ta, nó chỉ chứng minh sự giỏi giang của họ và khiến họ cảm thấy tự hào về bản thân mà không làm cho chúng ta trông dốt đi.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ sáu: Hỏi ngược

Khi bí ý tưởng, bạn vẫn có thể phô bày sự tự tin bằng cách lật ngược tình thế. Câu hỏi phản bác đơn giản nhất là “Bạn nghĩ như thế nào?” Hiếm khi họ nghi ngờ sự thiếu hiểu biết của bạn, trừ khi bạn cứ mãi sử dụng kỹ thuật này nhiều lần liên tiếp. Hầu hết mọi người thích thanh âm rung lên từ giọng nói của mình và ưa nói chuyện hơn là lắng nghe. Tôi còn không thể đếm được số lần chuyện trò mà ở đó, dù tôi đóng góp ít hơn 20% vào cuộc thảo luận rồi cuối cùng, người đối diện vẫn cười rạng rỡ và nói “Thật vui khi được gặp bạn! Tôi rất vui vì chúng ta được trò chuyện.”

Một phiên bản hung hăng hơn một chút của chiến thuật này là đặt câu hỏi về động cơ đằng sau. Bạn phản pháo lại rằng “Tại sao bạn lại muốn biết điều đó?” hoặc “Tại sao bạn lại hỏi tôi điều đó?” thử xem. Khi bạn đang nói bóng gió rằng đối thủ có động cơ thầm kín. Họ thường sẽ phản ứng bằng cách tự vệ, và khi làm như vậy, họ sẽ tiết lộ thông tin về vấn đề đang được nói tới – thứ sẽ hữu dụng cho bạn.

⚝ ✽ ⚝

Chiêu thứ bảy: Đóng vai triết gia

Một cách dễ dàng để ra vẻ thông minh là giả vờ hoài nghi mọi thứ mà không đi vào chi tiết, chỉ nói rằng chủ đề đó vẫn còn nhiều tranh cãi. Bạn có thể nâng tầm câu trả lời của mình với một vài luận điểm mà bạn đang cân nhắc, nếu muốn...

Giả sử có ai đó tò mò muốn biết liệu bạn có nghĩ rằng ma túy nên được hợp pháp hóa hay không. Bạn không biết cả những điều cơ bản về ma túy, nhưng bạn muốn nói thứ gì đó thông minh. Bạn có thể đáp rằng: “Tôi khá hoài nghi. Các nghiên cứu khác nhau đưa ra các kết luận khác nhau, còn tôi thì chẳng tin bất kỳ số liệu thống kê nào mà tôi không tự mình thực hiện.” Sau đó, lý tưởng nhất là bạn hãy nở một nụ cười tự mãn kèm theo.

Hãy mượn nguyên văn câu trả lời trên nếu bạn thích. Câu trả lời này hiệu quả trong 99% trường hợp. Hoặc bạn có thể tạo ra một cụm từ của riêng mình. Điều quan trọng là hãy đưa ra các ý kiến chung chung để chúng không kích phát đợt phản pháo nào.

Vậy là bạn đã biết bảy chiêu ưa thích của tôi để ra vẻ tự tin dù bạn dốt đặc cán mai rồi đấy. Từ giờ trở đi, bạn sẽ không bao giờ bị “cứng họng”, ngay cả khi bạn không hiểu những gì mình đang nói. Bạn sẽ thu hút được mọi người, thậm chí là lúc bạn không có gì để nói.

Chương tiếp theo sẽ tiết lộ cách sử dụng vẻ ngoài của bạn để đạt được hiệu quả tương tự.