4- Thần thông biến hóa

Ngày xưa có hai vợ chồng già, chỉ có một mụn con trai. Nhà thì nghèo, mà bố lại muốn cho con tập tành lấy chút nghề-nghiệp để yên lòng cha mẹ và để ngày sau trông vào đó mà nương thân già. Nhưng nghèo khổ thế kia thì làm gì được? Bố đã dắt con đi hết trong làng ngoài tỉnh, mong tim thầy học cho con mình theo, song chẳng có ai chịu dạy không cả. Lão ta phải dắt con về nhà khóc lóc với bà vợ và than-trách cái số phận của nhà mình. Đoạn lại đem con ra tỉnh. Chưa đi đến nơi, hai bố con đã gặp một người la mặt, người ấy hỏi ông già rằng:

– Sao trông ông buồn rầu thế?

Ông già trả lời:

– Tôi có một thằng con trai, đem con đi hết đây cùng đó để tìm người nuôi dạy hộ, nhưng không ai chịu dạy không, mà tôi thì nhà nghèo! Ông tính thế không buồn sao được.

Người lạ mặt liền nói:

– Nếu vậy, ông cho con ông về với tôi, tôi xin trong ba năm dạy dỗ nó các điều khôn khéo. Ba năm nữa, cứ đến ngày này, giờ này ông đến mà nhận lấy con; nhưng ông phải đến cho đúng hạn, hễ ông nhậu được con thì đem con về, bằng không thì con ông phải ở mãi với tôi.

Ông già nghe nói mừng rỡ quá đến nỗi không tưởng gì đến sự hỏi xem người lạ mặt ấy là người thế nào, nhà cửa ở đâu, và dạy con mình những nghề nghiệp gì ; cứ trao con cho người ấy đem đi rồi tất-tả, về nói chuyện với vợ.

Người lạ mặt ấy là ai? Chính là một tay phù-thủy đó.

Hết ba năm ông già lại quên bẵng mất ngày giờ ebo con đi học. Ông ta đang bối rối thì may sao người con hiện về trước hôm hết bạn để dặn dò ông ta. Người con học ở nhà ông phù-thủy đã biết nhiều phép biến hóa. Hôm ấy biến thành một con chim bay về, đến nhà cha, con chim liền bay vào cái ghế đất trước cửa mà hiện nguyên hình thành một chàng con trai lớn khôi ngô. Người con trai vào nhà nói với bố:

– Thưa cha, đến mai thì vừa hết hạn ba năm, cha đến đem con về nhưng đừng đến chậm.

Rồi chàng ta lại chỉ dẫn đường lối đến nhà ông phù-thủy và cách thức nhận được con thế nào…:

– Ở nhà ông phù-thủy không phải chỉ có một mình con đến làm học-trò ; ở đấy đã có mười một người nữa, nhưng bởi cha mẹ họ không thể nhận ra được con nên bằng ấy người vẫn phải ở mãi nhà ông phù-thủy. Ngày mai mà cha không nhận được con thì con lại phải ở đấy cũng như mười một người trước. Thế thì cha phải nhớ kỹ lấy những điều con dặn đây: Đến mai, khi cha đến tìm con, ông phù-thủy sẽ đem chúng con bắt biến ra mười hai con chim bồ câu trắng, giống nhau từ đầu chí đuôi. Mười hai con cùng bay lên cao; nhưng có một mình con, thỉnh-thoảng lại bay bổng lên trên một chút. Khi người phù-thủy hỏi: « Ông có nhận được con ông không?» Thì cha nhận lấy con chim bay cao nhất ấy. Thầy phù-thủy lại đem mười hai con ngựa con cùng một màu như nhau, cùng lớn bằng nhau ra hỏi, thì cha nên nhận kỹ rằng: bằng ấy con đều đứng yên, duy chỉ có mình con thỉnh thoảng lấy chân bên phải đạp xuống đất. Thầy phù-thủy sẽ lại hỏi: « Ông có nhận được con ông không? » Cha sẽ cứ chỉ vào con ngựa đạp đất. Sau cùng thầy phù-thủy lại hóa phép ra mười hai người con trai đẹp đẽ, cùng tầm-thước, cùng mầu tóc, cùng giọng nói, cùng khuôn mặt, và cùng vận một thứ quần áo giống nhau. Khi cha đi qua trước mặt họ, cha phải nhận kỹ rằng: người con trai nào trên má bên phải có con ruồi đậu chính là con đấy.

Nói đoạn người con từ biệt cha. Ra khỏi nhà, chàng ta đến đụng vào đống đất rồi lại biến ra con chim bay về nhà thầy. Sáng hôm sau, ông bố lên đường, đến tìm con ở nhà ông phù-thủy. Thì ông ta bảo:

– Ông già, tôi đã dạy được cho con ông các phép biến hóa rồi đó. Nhưng nếu ông không nhận được ra nó thì nó phải ở với tôi suốt đời.

Nói đoạn người phủ-thủy thả mười hai con chim giống nhau từ đầu đến đuôi cho bay lên cao, rồi hỏi ông lão:

– Ông già, ông tìm xem đứa nào là con ông!

– Giống nhau thế kia thì nhận làm sao được!

Ông già vừa nói vừa chú ý nhìn, bỗng thấy một con vượt lên cao hơn cả, ông ta liền chỉ mà nói rằng:

– Chắc con kia là con tôi.

– Phải đấy, ông già nhận được con rồi đấy.

Người phù-thủy nói xong lại đem mười hai con ngựa con giống nhau ra sắp hàng ở trước mặt ông lão. Ông ta bèn chú ý ngắm bằng ấy con. Người phù thủy hỏi:

– Thế nào ông có nhận được ra con ông không?

– Hãy gượm, chưa nhận được.

Khi thấy một con ngựa lấy chân đạp xuống đất thì lão liền chỉ con ấy mà bảo người phù-thủy rằng:

– Đây chắc hẳn là con tôi.

– Phải đỏ.

Thế rồi người phù-thảy lại dẫn mười hai chàng trai-trẻ mặt mũi tầm thước y như nhau ra. Ông già đi lại trước mặt, lần thứ nhất chẳng thấy chi. Lần thứ hai cũng chẳng thấy chi, đến lần thứ ba lão mới thấy một con ruồi đậu trên má một người, lão liền nói:

– Đây rồi, người này thực là con lão đây.

Ông phù thủy nói:

– Phải đó. Lão nhận ra con lão rồi đó, nhưng không phải là lão tài đoán, chính con lão đã đã dặn trước lão rồi.

Ông già bèn dắt con về nhà. Hai cha con đi, chẳng biết đi lâu hay đi chóng thì giữa đường gặp một bọn đi săn. Bọn này đang đuổi riết một con cáo.

Chàng con trai liền bảo với cha:

– Thưa cha, bây giờ con hóa ra một con chó săn để đuổi bắt con cáo ấy; khi bọn đi săn đến đòi con cáo thì cha bảo với họ rằng: «Các ông ơi, con chó này là của lão, nó nuôi lão về nghề săn đấy». Bọn đi săn sẽ bỏ một món tiền to ra mua thì cha nên bán con ngay nhưng dù họ trả bao nhiêu mặc lòng cha cũng đừng bán cái dây tròng cổ.

Xói xong liền hóa ra con chó săn, chạy đuổi một lúc thì bắt được con cáo. Bọn đi săn cũng vừa đến nơi, quát hỏi ông già:

– Này, lão kia sao lão lại bắt mất cáo của ta thế?

Ông già trả lời:

– Các ông ơi, con chó này là của tôi, nó nuôi tôi đó.

– Ông già bán con chó ấy cho chúng ta.

– Được.

– Có đắt không? Bao nhiêu?

– Bốn chục bạc.

Bọn đi săn không mà-cả lôi thôi, trả tiền ngay và lấy con chó. Thấy ông già bỏ dây tròng cổ ra thì họ hỏi:

– Tại sao ông đòi lại cái này?

– Thưa các ông, để khi dây giầy lão đứt, lão sẽ lấy cái này buộc vào thay.

– Cũng được, cho lão đẩy:

Bọn đi săn liền lấy dây của mình buộc con chó mới. Rồi lại đi săn. Được ít lâu thấy một con cáo chạy qua liền thả chó săn đuổi bắt, nhưng chó săn của họ đuổi chậm lắm, họ bèn thả con chó mới mua ra.

Nhưng khi đuổi ra xa thì cáo chạy một đàng, chó theo một lối. Con chó liền đi về chỗ ông già, biến thành người con trai rồi hai cha con lại đi.

Đi đến gần một cái hồ thì lại gặp một bọn đi săn ngỗng trời vịt trời và bồ-nông dưới nước. Người con nói:

– Thưa cha, bây giờ con biến ra một con chim ưng để bắt đàn vịt ngỗng bay trên lưng chừng trời kia. Hễ bọn đi săn có đến hỏi thì cha cứ nói rằng:« Chim ưng kia là của lão nó nuôi lão sống đấy. » Chắc họ hỏi mua ngay, nhưng dù trả bao nhiêu cha cũng đừng bán cái dây trói.

Nói rồi liền biến ra một con chim ưng thực mạnh! bay vượt lên trên đàn ngỗng, bắt từng con một ném xuồng chỗ ông già. Dưới này ông già không kịp nhặt vì ngỗng rơi xuống nhiều quá. Khi bọn đi săn đến nơi, họ liền hỏi:

– Sao lão già lại đến bắt thức săn bắn của ta?

Ông già trả lời:

– Thưa các ông, con chim ưng này là của lão. Nó nuôi lão sống đó.

– Lão có muốn bán cho chúng ta chăng?

– Có chứ. Lão muốn bán.

– Bán bao nhiêu?

– Tám chục bạc.

Bọn đi săn trả tiền thì ông già lấy lại dây trói.

– Sao ông già lại lấy lại dây trói? Lão muốn bán cái dây ấy bao nhiêu tiền?

– Thưa các ông, lão không muốn bán, cái dây này lão để buộc giầy, vì giầy gai của lão gần hỏng.

Bọn đi săn cũng không nài, chào lão già rồi đi bắt ngỗng. Được ít lâu bọn này trông thấy một đàn ngỗng trời bay trên cao liền thả chim ưng ra. Nhưng vừa thả ra thì con chim ưng đã bay mất.

Thế là ông già vừa được tiền vừa được con. Sau khi con chim ưng lại biến thành chàng con trai, thì hai cha con đi về nhà cùng nhau yên vui sung-sướng lắm.

Đến ngày phiên chợ, người con lại nói với cha:

– Thưa cha, bây giờ con biến ra một con ngựa, cha đem ngựa ra chợ mà bán, nhưng thế nào cũng đừng bán cương ngựa, vì như thế con không về nhà được đâu.

Nói xong liền tàng hình ra một con ngựa rất đẹp. Ông già bèn đem ra chợ thì bao nhiêu người xúm lại để đòi mua. Giá ngựa vì thế lên thực cao, nhưng ông phù-thủy lại trả một giá cao nhất nên mua được. Ông già bán con rồi lại lấy dây cương về. Người phù-thủy liền nói:

– Nếu vậy thì tôi dắt ngựa bằng gì? Ông già không bán cương ngựa thì cho tôi mượn vậy, tôi dắt được ngựa về chuồng rồi xin trả ông già dây cương ngay.

Nhân lại có mấy người lái nói thêm vào:

– Đã bán ngựa thì cương không được lấy về nữa mới phải chứ.

Ông già không biết làm thế nào đành phải nghe.

Người phù-thủy bèn đem ngựa buộc xuống chuồng, chỉ cho đứng lên hai chân sau còn hai chân trước không được chạm chân xuống đất, buộc thế xong, thầy ta gọi con gái bảo:

– Này con ạ, ta đã mua được thằng con trai tinh-quái kia rồi.

– Thế cha để hắn ở đâu?

– Ở chuồng ngựa ấy.

Cô con gái xuống chuồng xem. Thấy người con trai Kinh đẹp như thế mà phải trói một cách khổ sở như thế thì thương ; cô bèn hạ dây xuống cho con ngựa đứng cả bốn chân được. Vì thế con ngựa mới vùng mấy cái kỳ cho đứt dây cương ra rồi chạy trốn. Cô con gái không dám giấu phải đem sự tình thú thực với cha:

– Xin cha tha tội cho con, con đã làm cho con ngựa xổng ra mất!

Thầy phù-thủy nghe nói liền biến ra con chó sói xám để đuổi theo. Lúc đến bờ sông gần bắt được con ngựa thì con ngựa liền biến ra con nhái bơi dưới nước. Con chó sói tức khắc hóa ra con cá măng bơi theo. Con nhái bơi được qua sông liền biến ra cái nhẫn vàng lăn đến bên một cô con gái đang giặt áo. Cô con gái đeo ngay cái nhẫn vào tay thì ông phù thủy lại hiện hình người để đòi:

– Cô trả tôi cái nhẫn vàng.

– Thì đây.

Cô vừa nói thế vừa vứt cái nhẫn xuống đất.

Cái nhẫn liền hóa ra trăm nghìn hạt trai nhỏ tí, ông phù thủy liền biến thân ra con gà sống để nhặt hạt trai. Đang lúc gà nhặt hạt trai dưới đất thì có một hạt biến thành con diều hâu nhảy lại giết con gà chết tươi.. Giết xong lại biến thành chàng con trai xinh đẹp. Cậu ta trông thấy cô con gái cũng đẹp, hai người ưng nhau liền lấy nhau.

Từ đó, ông già bà già vừa giàu sang vừa được hưởng sung sướng với con trai, con dâu và một đàn cháu.

Thế Lữ