3- Thật thà và Dối trá

Một hôm, hai bác nhà quê cùng nhau trò chuyện. Môt bác là người quỷ-quyệt và chỉ đi lừa, suốt đời chỉ tìm mưu sâu chước khéo để nuôi miệng; mà có phải ăn trộm ăn cắp hắn cũng không từ. Còn người kia thì theo đường ngay-thực, bao giờ cũng cố ăn ở ra người lương-thiện thật-thà. Hết chuyện gần, đến chuyện xa, hai bác liền bàn nhau về cách ăn ở: Bác thứ nhất thì bảo ở đời nên dối trá là hơn ; bác thứ hai thì cãi:

– Người ta không dối trá được mãi; thà chịu khổ sở nghèo đói mà giữ được điều thực-thà là hơn.

Cãi nhau mãi, không bên nào chịu bên nào, hai bác bèn rủ nhau lên đường đem câu chuyện vừa rồi để hỏi ý-kiến các người qua lại. Đi một lúc lâu, gặp một người nhà quê đang cày ruộng. Hai bác đến bên mà hỏi người ấy rằng:

– Chào bác, xin trời phù hộ bác. Bác thử xem hộ chúng tôi xem ai phải ai trái ; ở đời này ăn ở thực-thà hơn hay dối-trá hơn?

Người thợ cày đáp:

– Các bác ạ, ở đời này ăn ở thật-thà với họ thì không thể được ; chỉ ăn ở dối trá là hơn. Anh thật-thà chỉ được đi giày gai, mà anh dối trá thì được đi hài đi hán. Cứ xem ngay thận phận chúng tôi thì biết: chúng tôi phải làm cho bọn quý-phái cả ngày, không được lúc nào làm cho chúng tôi cả. Bởi thế cứ phải tảng-lờ ra đau ốm để nhân lúc được nghỉ mà đi kiếm củi trong rừng.

Bác đi lừa liền ngảnh lại bảo bác ngay thực rằng:

– Đấy nhé, tôi nói liệu có phải không?

Hai bác lại đi. Đi một lúc lâu gặp một người bán hàng xe rong. Hai bác lại hỏi:

– Này bác, bác hãy làm ơn đứng lại để chúng tôi hỏi một lời: ở đời này ăn ở thế nào là nên: nên thật-thà hay nên dối-trá?

– Ở đời này mà ăn ở thực-thà thì khó lắm các anh ạ, chỉ dối-trá là hơn thôi; người lừa dối ta thì ta lừa dối lại.

Anh đi lừa lại nói:

– Bác đã nghe ra chưa, ai cũng bảo tôi nói phải.

Hai bác còn muốn hỏi một người nữa, nên còn đi một lúc lâu gặp một ông quan lớn:

– Quan lớn, xin ông dừng gót lại mà phán đoán cho: Ở đời phải nên ăn ở thế nào, theo đường ngay hay theo đường dối?

– Như thế mà các anh còn phải hỏi! Ở đời này tất nhiên nên ăn ở dối-trá là hơn. Thời bây giờ các anh có thấy cái gì là thật-thà không đã. Anh có ăn ở thật-thà tất lại bị người ta khinh thường mà bảo anh là một thằng đi lừa lọc.

Anh đi lừa lại đắc-chí:

– Đấy nhé, bác nghe ra chưa, ai ai cùng nói như tôi đã nói: ai ai cũng bảo răng nên theo cách dối trá mà ăn ở là hơn.

Anh thật-thà trả lời:

– Không, phải nên ăn ở cho ngay thẳng; muốn sao thì sao, tôi không ăn-ở dối trá bao giờ cả.

Thế rồi hai bác nhà quê cùng đi tìm công kiếm việc, Anh gian-dối thì biết luồn biết cúi nên được người sẵn lòng nưôi giúp y cho ăn no uống say; còn anh thực thà thì ăn cơm hẩm, uống nước lã, nhưng cũng cứ bằng lòng.

Một hôm anh thực thà đói khát quá; năn-nỉ với bạn, xin bạn một chút cơm. Anh gian-dối bèn hỏi:

– Tôi cho anh ăn, anh trả ơn tôi cái gì?

– Tùy lòng anh, anh đòi chi tôi cũng thuận.

– Ừ thế thì tôi muốn chọc một mắt của anh.

– Tôi xin bằng lòng.

Anh đi lừa chọc mắt anh thực-thà rồi mới cho một ít cơm. Đoạn lại cùng lên đường. Rồi anh thực-thà lại đói, lại xin bạn một ít cơm để ăn. Anh gian-dối bảo:

– Lần này thì tôi đòi chọc nốt một mắt của anh.

– Ôi, anh thương tôi với, anh chọc nốt mắt nữa thì tôi mù!

– Cần gì mù hay không có cần gì, vì anh cứ thật-thà mà ăn ở ; còn tôi, tôi cứ đi lừa!

Biết làm sao bây giờ? đói thì ai chịu được. Anh thật-thà đành phải ưng-thuận đi lấy miếng mà ăn:

– Thôi được, nếu anh không sợ tội thì anh chọc nốt mắt tôi đi.

Anh đi lừa chọc mắt anh thật-thà xong, cho một ít cơm, rồi bỏ anh mù đó mà đi nơi khác, nói rằng:

– Tôi không hơi đâu mà dắt thằng mù!

Anh mù ăn hết cơm rồi vừa lần vừa đi, bụng bảo dạ. «Ta cứ đi mãi, có khi cũng đến được làng».

Anh ta đi một lúc lâu rồi lạc đường không biết đi về đâu nữa. Anh ta bèn khẩn trời đừng bỏ mình thì bỗng có tiếng bảo:

– Rẽ về phía hữu mà đi, ngươi sẽ đến một cái suối róc-rách chảy trong một khu rừng. Lấy nước ấy rửa mắt thì ngươi được sáng. Mở mắt ra thì ngươi sẽ thấy một cây to, ngươi hãy trèo lên cây mà ngủ đêm ở trên ấy.

Anh mù liền đi về phía tay phải, cố lần mò đi đến khu rừng như lời thần bảo, rồi tìm đến cái suối róc-rách ở trong rừng. Đến nơi hắn ta rửa mắt cho đến lúc sáng, mở mắt trông ra thì thấy cái cây to, cỏ ở gốc cây bị giày xéo be bét. Anh ta bèn trèo lên cây đợi cho đến đêm. Đến đêm, dưới gốc cây đến hàng trăm nghìn con ma hiện đến. Lũ ma quây-quần nói chuyện với nhau, và đem kể các công việc mình mới làm để trêu ghẹo người ra khoe với chúng bạn. Một con ma nói:

– Chúng mày ạ, đã hai năm nay tớ vào ám ảnh một nàng công-chúa đẹp lắm, họ tìm hết cách mà trừ tớ, thế mà chẳng ai làm gì được tớ cả. Chỉ có anh nào bây giờ vớ được cái bùa ở nhà hàng kia là đuổi được tớ thôi.

Đến sáng, khi các con ma đã biến đi các ngả, bác nhà quê lương thiện bèn trèo xuống đi tìm nhà có bùa. Chẳng biết hắn ta dò xét bao lâu, nhưng chỉ biết về sau hắn tìm thấy nhà, rồi xin vào làm thợ ở nhà ấy:

– Thưa ông, tôi xin làm công không cho ông, chỉ xin đến cuối năm, ông cho tôi cái bùa kia thôi.

Người chủ bằng lòng, anh thực-thà hết sức làm lụng đêm ngày không nghỉ ngơi lúc nào cả. Hết năm, hắn xin chủ cái bùa. Người chủ trả lời:

– Tôi thật rất lấy làm bằng lòng anh lắm!Nhưng tôi tiếc cái bùa quý-hóa ấy lắm. Thôi, để tôi trả tiền anh.

– Thưa ông, tôi không cần đến tiền, ông cho tôi cái bùa kia.

– Nếu vậy thì anh phải làm cho tôi một năm nữa.

Anh nhà quê xin vâng. Lại làm cho đến hết năm. Hết năm, ông chủ lại không muốn trả cho anh nhà quê cái bùa quý-hóa.

– Thôi, để tôi trả tiền anh thôi. Nếu anh nhất định xin cái bùa ấy thì anh lại phải làm cho tôi một năm nữa.

Cưỡng với một người giàu sang mà có thế lực thì khó lòng lắm. Bác nhà quê ta lại phải dằn lòng. Ra công cố sức làm trọn một năm nữa, người chủ mới lấy cái bùa trao cho anh ta mà bảo rằng:

– Anh thực là người chịu thương chịu khó, đây tôi thưởng cho anh cái bùa đây, xin trời phù hộ cho anh.

Anh ta được cái bùa mừng lắm, chào người chủ rồi tức khắc đi đến dinh nhà vua để tìm cô công-chúa bị ma ám. Đi đến nơi, liền vào trong lầu mà bảo rằng:

– Tôi đến đây để chữa cho công-chúa.

Thấy nói là đến chữa cho công-chúa người nhà vua bèn đưa anh ta đến phòng của nàng. Anh ta sai lấy một thau nước, nhúng cái bùa xuống ba lượt rồi bảo lấy nước ấy rửa mặt thì khỏi ngay. Quả nhiên vừa rửa mặt xong con ma tức mình hóa ra luồng gió cút thẳng. Bệnh nàng công-chúa khỏi, nàng ta lại vui cười khỏe mạnh như xưa. Vua và hoàng hậu mừng khôn xiết kể, chưa biết lấy gì thưởng công cho thầy lang: đem chức quyền của cái rất nhiều ra, anh ta cũng từ chối:

– Tâu bệ-hạ, tôi không muốn chức quyền của cải.

– Thế ngươi muốn gì.

– Tâu, tôi không muốn lấy của cái gì cả..

Công-chúa biết ý liền thưa:

– Thưa cha, con muốn kết duyên với chàng.

Vua bằng lòng ngay, rồi truyền cho nhân-dân mở đại-tiệc ăn mừng lễ cưới.

Từ ngày ấy, bác thật-thà ta cứ ở ngay trong lầu, mặc toàn đồ vàng ngọc mà ăn uống được ngồi cùng bàn với vua.

Được ít lâu chàng phò-mã nói với vua và hoàng-hậu:

– Xin bệ-hạ cho con về quê thăm mẹ già.

Công-chúa cũng xin:

– Cho thiếp đi với.

Rồi hai vợ chồng lên xe cùng đi.

Đi được một ít lâu thì gặp anh đi lừa ngày trước. Bèn sai dừng xe lại gọi bảo anh chàng rằng:

– Kìa, chào bác, bác không nhận được tôi sao? Tôi đây mà, người bị bác chọc mù hai mắt vì ăn ở theo đường chân-thực đây mà, bác có nhớ không?

Anh đi lừa nghe nói, sợ hãi bối rối lắm. Nhưng ông phò-mã kia yên-ủy rằng:

– Bác đừng sợ, tôi không giận bác đâu. Tôi cứ theo đường ngay-thẳng thực- thà mà đi, nên trời đất che chở cho tôi, và cho tôi được có ngày nay đó.

Thế rồi phò-mã bèn đem việc rửa mắt ở suối, việc nghe lời ma lúc ở trên cây, việc đi kiếm bùa cho đến việc cưới nàng công-chúa cho bạn cũ biết.

Anh đi lừa chú-ý nghe hết đầu đuôi câu chuyện. Bèn có ý muốn vào trong rừng tìm đến chỗ cái suối. Hắn nghĩ thầm: « Ta đến đấy nghe ma kể chuyện kín, có khi thành sung sướng như thằng cha nầy cũng nên ».

Anh gian dối liền tức khắc đi vào rừng; rồi trèo lên trên cây ở cạnh cái suối để đợi ma hiện đến. Đến đêm, bằng ấy con ma cùng lên, rồi lại cũng họp bên bờ suối. Anh ta bèn để tai nghe. Một con ma nói:

– Chúng mày ạ, đã lâu nay tớ vào ám ảnh một nàng công-chúa đẹp lắm, họ tìm hết cách để trừ tớ mà chẳng làm gì được tớ cả

Anh gian-dối lại cố nghe xem phép chữa cô công-chúa đẹp lắm ấy thế nào. Con ma nói luôn:

– Tớ chỉ sợ cái bùa ở nhà ấy… nhà ấy. Không ngờ có người biết được, đi lấy bùa đuổi được tớ ra.

Bằng ấy con ma nổi giận:

– Chắc có đứa nào nghe trộm gần đây.

Lũ ma liền liếc tìm chung quanh, lúc trông lên cây, thấy anh gian dối, chúng liền lôi anh chàng xuống mà xé ra làm trăm mảnh.