PHỤ LỤC[74] DỊCH VĂN NGOẠI QUỐC

Chính quyền nên thúc đẩy mạnh công việc phổ thông kiến thức mới trong dân chúng và loại sách dịch và biên khảo cần được coi trọng. Vì muốn kiến quốc, muốn nâng cao mực sống của đồng bào thì kiếm được vốn, dựng được xưởng, đào tạo được kĩ thuật gia cũng chưa đủ, còn phải làm sao cho mọi người thay đổi lối suy nghĩ, lối làm việc nữa, nghĩa là phải giáo dục đại chúng, phải mở nhiều trường, soạn và dịch nhiều sách về mọi ngành học thuật.

Công việc soạn và dịch này phần lớn sẽ do các sinh viên du học ngoại quốc về đảm nhiệm vì họ là những người được đào tạo kĩ hơn hết. Nhưng họ thường có một nhược điểm: xuất ngoại quá lâu, ít có cơ hội giao tiếp với đồng bào, ít thì giờ để đọc sách báo Việt, nên khi mới về nước họ hơi lúng túng và vụng về trong việc sử dụng tiếng Việt. Cho nên muốn quảng bá cho đồng bào những sở đắc của họ về học thuật của thế giới, họ cần phải luyện lại tiếng Việt. Công việc đó không khó mà cũng không tốn công: tôi biết một bác sĩ ở Pháp non mười năm về nước rồi, những lúc rảnh, chỉ tập viết tiếng Việt trong hai ba năm mà văn của ông thuần nhã, sáng sủa, trôi chảy, y như văn của những cây viết biên khảo nổi tiếng. Đã thông minh mà lại chịu khó thì kết quả mau lắm.

Cần nhất là phải nhìn nhận điều này: mỗi ngôn ngữ có một lối phô diễn tư tưởng, không thể áp dụng bừa bãi lối phô diễn của người vào ngôn ngữ của mình được.

Giữa Việt ngữ và Hoa ngữ sự cách biệt không là bao (vì cả hai đều thuộc vào loại ngôn ngữ đơn lập (langue isolante) và hai dân tộc đồng văn với nhau; nhưng giữa Việt ngữ và Pháp ngữ hoặc Anh ngữ quả là có một bức tường. Không phải chỉ phủ nhận bức tường đó mà làm cho nó biến đi được[75].

Không những vậy, tâm hồn của người Anh, người Pháp cũng khác người mình, lối suy nghĩ, nhìn đời của họ cũng nhiều khi khác của mình, và họ có những dụng ngữ mà chúng ta không có (chẳng hạn người Anh có tiếng gentleman, người Pháp có tiếng honnête homme, mà chúng ta không thể nào dịch cho thật đúng được), ngược lại chúng ta cũng có những dụng ngữ mà họ không có (chẳng hạn: quân tử, đạo trong danh từ đạo đức kinh).

Vì những lẽ trên, khi dịch sách Pháp, Anh, chúng ta thường phải dịch thoát. Tất nhiên nếu dịch được đúng từng tiếng mà lại đúng cả ý nữa thì càng quí, nhưng những trường hợp may mắn như vậy thường rất hiếm, và mười lần thì có tới sáu bảy lần ta phải tìm hiểu ý của tác giả rồi quên nguyên tác đi, diễn lại ý đó ra sao cho hợp với tinh thần thuần Việt, để những đồng bào không biết ngoại ngữ có thể hiểu được như ta, hiểu mà không thấy bỡ ngỡ hoặc chướng tai.

Qui tắc đó, nhiều người nhận là phải nhưng rất ít người theo. Trong loại sách dịch của Đại học Huế[76], chúng tôi thấy nhiều cuốn lời còn sượng, ý còn tối, chính là vì người dịch chỉ lo dịch đúng từng tiếng mà không chịu dịch cho thoát ý.

DỊCH TỪ NGỮ:

Công việc này rất cần thiết và cấp bách, phải dùng tiếng Việt làm chuyển ngữ ở bậc Đại học. Ở đây, chúng tôi không bàn lối phiên âm một số danh từ khoa học, chỉ bàn về lối dịch nghĩa.

Khi dịch nghĩa, nếu ta tìm được một số dụng ngữ có sẵn của ta một tiếng diễn đúng cái ý chứa trong tiếng ngoại quốc thì không còn gì bằng nữa; nếu không, ta có thể dùng tạm một tiếng có sẵn mà diễn gần đúng với cái ý đó. Ví dụ: hồi xưa, người Trung Hoa dùng tiếng cách mạng có sẵn từ thời thượng cổ để dịch tiếng revolution của Anh. Nghĩa hai tiếng đó hơi khác nhau: cách mạng là đổi mệnh vua, đổi triều vua (vì vua chịu mệnh trời), còn revolution có nghĩa rộng hơn là lật đổ chế độ cũ để dựng một chế độ mới. Dịch như vậy, có lợi là gọn, khỏi lạ tai. Nhưng nhiều khi cũng rất gượng: như tiếng kinh tế mà người Nhật dùng để dịch tiếng economy của Anh. Kinh tế ở gốc từ ngữ “kinh bang tế thế” nghĩa là sửa nước cứu đời, hoặc ở từ ngữ “kinh thế tế dân” nghĩa là trị đời giúp dân; nghĩa rộng hơn tiếng economy, vì economy chỉ là một trong những môn học kinh bang tế thế thôi, môn học đó chuyên xét về sự sản xuất, sự phân phối những thực phẩm, hoá phẩm… để thoả mãn nhu cầu của con người.

Đành rằng dùng lâu hoá quen, và ngày nay nói đến môn kinh tế thì ai cũng hiểu ngay cái nghĩa mới của nó là economy chứ không nhớ tới nghĩa gốc của nó là kinh bang tế thế nữa. Nhưng rán dịch cho đúng thì vẫn hơn, muốn vậy thì nhiều khi phải tạo tiếng mới.

Mấy năm trước người ta kể với nhau một giai thoại trong một kì thi trung học đệ nhất cấp[77], một thí sinh dịch tiếng đá cầu ra pierre pont, đá bóng ra pierre bulle. Dịch như vậy quả thực là nực cười, nhưng xét cho cùng, có bao nhiêu người cầm bút tránh được lối dịch quái đản đó?

Chẳng hạn, tôi đọc trong một công văn thấy có tiếng: “phụ cấp hộ sinh”. Người nào tạo ra tiếng đó chắc đã mở một bộ từ điển Pháp Việt, tra tiếng indemnité thấy ghi là phụ cấp, rồi tra tiếng maternité, thấy ghi là nhà hộ sinh, thế là cứ việc ghép lại thành phụ cấp hộ sinh, mà không biết rằng hộ sinh có nghĩa là đỡ đẻ, tức là công việc của cô mụ; vậy phụ cấp hộ sinh tức là phụ cấp cho cô mụ (như vậy vô nghĩa: cô mụ mỗi lần đỡ đẻ, không được hưởng thêm phụ cấp nào cả), trái hẳn với indemnité de maternité là phụ cấp cho sản phụ[78]. Dịch như vậy, có khác gì dịch đá cầu ra pierre pont đâu.

Vậy khi dịch, không thể cứ mở một từ điển ra tra rồi chép hoặc ghép. Phải hiểu nghĩa của tiếng mình muốn dịch rồi lại phải hiểu nghĩa tiếng mình dùng để dịch, nếu không sẽ mắc những lỗi nặng lắm.

Nhiều khi ta phải chú ý cả tới những tiếng rất thông dụng nữa.

- Giữa tháng tám và tháng mười sẽ có cuộc bầu cử.

Chắc tác giả câu đó đã dịch một tin ngoại quốc và đã quen dịch tiếng entre của Pháp là giữa, nhưng dịch như vậy chưa đúng vì có thể làm cho người đọc bỡ ngỡ tự hỏi: Phải tháng chín không?

Thực ra, entre ở đây có nghĩa là “ở trong khoảng từ… tới…”.

Phải dịch là “Trong khoảng từ tháng tám đến tháng mười” mới đúng.

Viết “Cuộc xung đột giữa Nga và Mỹ” là viết theo Tây, là dịch từ tiếng: Conflits entre la Russie et les États Unis. Muốn giữ đúng giọng Việt thì phải viết: Nga Mĩ xung đột với nhau. Tuy nhiên lối viết đó đã rất thông dụng, dẫu có muốn sửa cũng không được, cho nên ta phải chấp nhận.

- Tin đó ra rất trễ để được bình luận.

“Để được bình luận”: dịch của Pháp: pour être commenté, tôi e độc giả bình dân không hiểu nổi.

Sao không viết:

“Tin đó ra quá trễ, chúng tôi không kịp bình luận”.

Cách dùng động từ “lệ thuộc” trong câu dưới đây cũng quá mới.

- Quốc ngoại công trái nếu có tính cách trường kì sẽ lệ thuộc nền kinh tế của nước kém mở mang đối với nước cho vay.

Ta quen nói: thuộc về, thuộc vào, lệ thuộc vào, chứ không nói lệ thuộc đối với. Ta lại dùng lệ thuộc theo cái nghĩa bị tuỳ thuộc (ví dụ: Nến kinh tế Việt Nam hồi trước lệ thuộc vào Pháp) chứ không dùng theo cái nghĩa: làm cho bị tuỳ thuộc vào, như trong câu trên.

Vậy theo chúng tôi, viết như vầy giản dị hơn:

Quốc ngoại công trái nếu có tính cách trường kì sẽ làm cho kinh tế lệ thuộc vào nước ngoài.

Khó nghe nhất là câu này:

- Anh Trương đành nhận lấy một số tiền xuyên qua tay người thư kí.

Tiếng Việt nghèo nàn đến nỗi không có cách nào diễn một ý thông thường, giản dị như vậy ư? Mà tôi cũng chưa từng thấy một người Pháp[79] nào dùng tiếng “à travers” trong trường hợp đó. Lối hành văn không phải Việt, không phải Pháp ấy, quả là kì quái.

Khi dịch các adjectif của Pháp, ta phải cẩn thận, vì những tiếng đó có thể đúng theo nhiều nghĩa.

Chẳng hạn:

- Industriel là kĩ nghệ.

Pays inductriel ta dịch là xứ kĩ nghệ thì được, mà Psychologie industrielle dịch là tâm lí kĩ ngệ thì không được; phải dịch dài dòng là tâm lí trong ngành kĩ nghệ (nghĩa là áp dụng vào kĩ nghệ).

Hoặc:

- Science là khoa học.

Esprit scientifique là tinh thần khoa học; nhưng organisation scientifique thì không phải là tổ chức khoa học mà là tổ chức theo khoa học (nghĩa là theo phương pháp khoa học).

Politique scientifique có hai nghĩa: chính sách về khoa học và chính trị có tính cách khoa học, phải xem nghĩa nào hợp với đoạn văn, chứ không thể cứ nhìn chữ mà dịch là chính trị khoa học được.

Lại có khi một tiếng của mình dùng để dịch hai adjectif của Pháp.

Ví dụ:

- Tiếng xã hội có nghĩa là social và socialiste.

Trật tự xã hội là ordre social; mà nhà văn xã hội là écrivain socialiste.

Sau cùng, chúng tôi xin độc giả lưu ý đến điểm này mà chúng tôi đã bàn trong cuốn Luyện văn II. Việt ngữ không có phần từ pháp (morphologie), một tiếng dùng làm danh từ, động từ thì mặt chữ không thay đổi, cho nên muốn dịch ngoại ngữ cho đúng và rõ nghĩa thường khi ta phải sửa đổi, thêm bớt một chút.

- Un conseil prudent là một lời khuyên thận trọng.

Un conseil de prudence không thể dịch là một lời khuyên thận trọng, mà nếu dịch là một lời khuyên thận trọng thì e không rõ nghĩa, có thể lầm với un conseil prudent, cho nên phải dịch là: một lời khuyên nên thận trọng[80]. Còn “adverbe” prudemment thì phải dịch là một cách thận trọng mặc dầu như vậy có hơi dài và nặng.

Tiếng Trung Hoa cũng không có phần từ pháp như tiếng Việt, cho nên người Trung Hoa cũng thấy lúng túng như ta và một vài người đã tìm cách giải quyết.

Tiếng đích dùng để dịch tiếng de của Pháp, tiếng of của Anh; tiếng để dùng để trỏ rằng tiếng đứng trước nó là một adjectif; và tiếng địa dùng để trỏ rằng tiếng đứng trước nó là một adverbe; nhờ vậy họ dịch được dễ dàng và đúng những từ ngữ:

Activité de la raison: (lí trí đích[81] hoạt động).

Activité raisonnable: (lí trí để hoạt động)

Il travaille prudemment: (tha cẩn trọng địa công tác).

Conseil de prudence: (cẩn thận đích huấn hối).

Conseil prudent: (cẩn trọng để huấn hối)

DỊCH CÂU:

Cần nhất là phải dịch cho xuôi. Nhiều người cứ dịch là dịch từng tiếng rồi ghép lại cũng theo thứ tự mỗi tiếng trong nguyên văn, thành thử câu văn lúng túng, tối nghĩa, ngây ngô.

- (10) ví dụ: Ông E. Staley nhận xét: “Trong một xứ kém mở mang, những viễn tượng về việc thực sự đạt được những kết quả đáng kể trong việc nâng cao mức sinh hoạt của nhân dân thực còn vẻ mờ mịt khi ta có một sự quan sát thực tế về ảnh hưởng của sự cải thiện các điều kiện sinh hoạt đối với sự gia tăng dân số.

Trong cuốn Khảo luận về ngữ pháp Việt Nam, chúng tôi đã nói người Pháp có khuynh hướng dùng danh từ thay động từ, chẳng hạn họ ít nói: “Đề nghị ấy còn đợi chính phủ duyệt y”, mà thường nói: “Đề nghị ấy còn đợi sự duyệt y của chính phủ”.

Câu (10) trên đã dài mà dùng lối phô diễn đó nên lời vừa nặng nề vừa khó hiểu. Ta nên diễn lại ý đó của tác giả theo khuynh hướng dùng động từ của ta:

Ông E. Staley nhận xét: “Trong một xứ kém mở mang, nếu ta quan sát[82] ảnh hưởng của sự cải thiện các điều kiện sinh hoạt tới sự gia tăng dân số thì sẽ thấy sự nâng cao mức sinh hoạt của nhân dân chưa chắc đã có những kết cục đáng kể.

Nghĩa là: Trong một xứ kém mở mang, sự cải thiện các điều kiện sinh hoạt làm dân số tăng gia rất mau, nên mức sản xuất không vượt được mức tăng gia dân số đó thì mức sinh hoạt của nhân dân vẫn thấp như cũ.

Giọng câu dưới đây mới thật là ngớ ngẩn:

(11) Không ai xứng đáng danh hiệu kinh tế gia trời sinh như Stuart Mill. Trong cuốn Tự thuật chính ông đã giải thích bằng cách vào thân phụ ông, James Mill, cũng là một kinh tế gia, đã dạy ông những áng cổ văn khi ở tuổi mà các trẻ con khác mới tập đọc.

Giải thích cái gì? Mà “giải thích bằng cách vào thân phụ ông” là nghĩa làm sao?

Sao không viết:

Trong cuốn Tự thuật, ông kể chuyện rằng ở vào cái tuổi mà các trẻ khác mới tập đọc thì ông đã được thân phụ, James Mill – cũng là một kinh tế gia – dạy cho đọc cổ văn.

- Ta nên tránh lối dịch tiếng par của Pháp ra: “bằng” hoặc “bởi”; gặp trường hợp đó, phải đổi cách diễn cho thuận tai.

Đừng viết:

(12) Trong gia đình, cậu cho mình là nguồn vui của mọi người chỉ bằng sự có mặt của cậu.

mà viết:

Cậu cho rằng chỉ nội việc mình có mặt trong gia đình cũng đủ làm cho mọi người vui rồi.

Cũng đừng viết:

(13) Nếu cần thì dùng dùng một danh từ khác với khẩu hiệu trung lập để khỏi bị cản trở bởi nghi hoặc mà danh từ trung lập xui nên.

mà nên viết:

Nếu cần thì dùng danh từ khác, tránh khẩu hiệu trung lập đi, để khỏi bị nghi ngờ mà công việc khỏi bị cản trở.

Nếu dịch sát mà thấy lúng túng vì câu khá dài thì đừng ngại gì, cứ cắt ra làm hai.

Chẳng hạn:

(14) Sự tách đôi của ý thức ấy có thể thành mạnh trong mấy trường hợp, đến nỗi trở nên gần bệnh hoạn, như ở nhà văn Thuỵ Sĩ Amiel đã kể cho ta về điểm ấy trong nhật kí nội tâm của ông những bằng chứng sâu sắc và cảm động.

Nguyên văn tiếng Pháp ra sao, tôi không biết, nên chỉ đoán ý mà dịch lại như sau:

Đôi khi ý thức có thể bị tách đôi ra một cách kịch liệt đến nỗi gần hóa ra bệnh hoạn, tức như trường hợp nhà văn Thụy sĩ Amiel. Trong một tập nhật kí nội tâm, ông đã ghi lại những bằng chứng sâu sắc và cảm động về điểm đó.

Câu dưới đây mới thật là kinh khủng:

(15) Theo câu định nghĩa do đó không có gì trong tư cách mà không phải là bẩm sinh, ra đời với cá nhân, cấu tố bản tính nguyên thuỷ của nó. Phải loại trừ mọi cái gì là thâu nhận, nghĩa là tất cả cái gì ở cá nhân, nguyên do tự lịch sử của hắn, hoặc ta để ý trong lịch sử ấy đến những ảnh hưởng của nó đã chịu đựng, như giáo dục các bài học của kinh nghiệm hay ta lưu ý đến những hậu quả gây ra do tác động tự phát hay cố ý, của cá nhân trên chính mình hắn.

Nhiều người ngán loại sách dịch không phải là vô cớ. Muốn phổ thông tri thức mà viết như vậy thì không khác gì muốn cho người ta vô phòng mà đi khoá cửa lại.

Đã bẩm sinh thì là ra đời với cá nhân rồi: rườm. Cái gì cấu tố bản tính nguyên thuỷ? Mà bản tính nguyên thuỷ của nó là cái gì? Chắc là của cá nhân rồi. Rồi giữa “nguyên do tự lịch sử của hắn” với “hoặc ta để ý trong lịch sử ấy”, câu văn bỗng mất liên tục, người đọc không hiểu gì cả. Những ảnh hưởng nó đã chịu đựng: chắc nó đây cũng là cá nhân. Nhưng mới hàng trên, dịch giả gọi cá nhân là hắn?

Tôi thú thật đã đọc hai, ba lần mà chỉ hiểu được lờ mờ nên không dám sửa lại.

Hiện nay, trừ một số tiểu thuyết còn thì hầu hết các sách xuất bản đều là viết cho hạng có học ở châu thành đọc; thợ thuyền và nông dân không có tiền mua sách hoặc chưa thấy cần phải đọc sách. Nhưng nếu họ đọc thì họ có hiểu đúng ý ta không? Có thấy bỡ ngỡ không? Có cảm tưởng rằng ta thấy rằng ta với họ như không dùng chung một ngôn ngữ không? Tôi thường thắc mắc về điểm đó mỗi khi đọc lại văn của tôi, và tôi ngại rằng tôi với họ còn cách biệt nhau xa quá.

MỘT SỐ THUẬT NGỮ NGÔN NGỮ TRONG TẬP NÀY[83]

- Thể từ: Tương đương với danh từ ta quen dùng lâu nay.

- Trạng từ: Tương đương với động từ.

- Loại từ: Tiếng đặt trước danh từ, cho ta biết danh từ đó trỏ sự vật thuộc loại nào, hạng nào: con trâu, cái nhà, cái chén, sự tĩnh mịch.

- Lượng từ (số từ): Tiếng đứng trước danh từ dùng để trỏ số lượng như một, hai, ba… đội binh, đám rước, cuộn chỉ, buồng chuối, đôi đũa, dãy núi, khúc đường…

- Hình dung từ: Tiếng miêu tả tính chất của sự trạng (tương đương với complément de manière của Pháp) có thể đi với một danh từ và dùng như một loại bổ từ. Như: Anh viết mau, Hắn đi chậm, Gió thổ vù vù… Những tiếng hơi, quá, rất, cũng thuộc nhóm này. Trong sách chúng tôi có chú thích thêm là hiện nay các sách ngữ pháp gọi là “tính từ có mức độ” và “tính từ không mức độ”.

- Chủ đề: Là tiếng đứng đầu câu, dùng để diễn tả thoại đề, tức mục tiêu, đối tượng của câu (Lamasse[84] gọi là exposé du sujet). Như: Sách ấy, tôi đọc rồi.

Sách đặt ở đầu câu không phải là bổ từ (bổ ngữ) của đọc mà là chủ đề của câu, tôi là chủ ngữ của đọc.

- Động ngữ: tức động từ (xét về mặt từ vụ) chúng tôi muốn nhất trí nên khi xét về từ tính gọi chung là: chủ từ, động từ, bổ từ, về từ vụ gọi chung là chủ ngữ thay vì chủ từ, động ngữ thay vì động từ, bổ ngữ thay vì bổ từ.

- Tiếng: Tiếng dùng trong sách này tương đương với từ (mot).

- Ngữ: (như chủ ngữ, trạng ngữ, thuật ngữ…) tức chủ từ, thuật từ thuộc về từ tính; còn thuật ngữ, chủ ngữ thuộc về từ vụ…

[74] Trong bản Văn Nghệ là chương X. (Goldfish).

[75] Xin các bạn hãy so sánh đoạn trên với đoạn sau đây trong Hồi kí Nguyễn Hiến Lê: “Giữa Việt ngữ và Hoa ngữ, sự cách biệt không là bao vì cả hai đều thuộc loại ngôn ngữ cách thể (langue isolante – hồi xưa gọi là đơn âm) và hai dân tộc đồng văn với nhau; nhưng giữa Việt ngữ và Pháp ngữ hoặc Anh ngữ có một bức tường, không phải chỉ phủ nhận bức tường đó là làm cho nó biến đi được”. (Sđd, tr. 404). Các bạn thử nghĩ xem, có thể nào cụ Nguyễn Hiến Lê viết trong Tôi tập viết tiếng Việt (lúc đó chưa xuất bản) là: “ngôn ngữ đơn lập”, còn trong Hồi kí lại viết là: “ngôn ngữ cách thể” không? (Goldfish).

[76] Tức sách xuất bản trước năm 1975 tại Sài Gòn.

[77] Nay là tốt nghiệp phổ thông cơ sở (học xong chương trình lớp 9).

[78] Chúng tôi mới đọc trên báo thấy từ ngữ này nữa: Trại dưỡng hộ sản, hết hộ sinh rồi đến hộ sản, cũng là hộ nữa.

[79] Chữ “Pháp” này là do chúng tôi ghi thêm. (Goldfish).

[80] Tôi đã thấy nhiều người viết “sự tự do của ngôn luận”, “sự tự do của tín ngưỡng, “sự tắc trách của ý thức”, “sự kết hợp của các quốc gia Á Phi”, sự tăng trưởng của quân lực”, “vụ ám sát tổng thống Kenedy”. Tôi biết rằng số người đó mỗi ngày một tăng, trong vài ba chục năm nữa, tiếng của của mình sẽ y như tiếng de của Pháp, và lúc đó, nếu tôi còn sống, tôi sẽ qui thuận. [Ví dụ cuối có lẽ là: “vụ ám sát của tổng thống Kenedy” (tức có tiếng của). (Goldfish)].

[81] Đích: sách in là “để”. (Goldfish).

[82] Chúng tôi không được biết nguyên văn tiếng Pháp và cũng không hiểu “quan sát thực tế” nghĩa ra sao, nên tạm bỏ tiếng “thực tế” ở đây.

[83] Trong bản Văn Nghệ, bảng này có nhan đề là: “Một số danh từ ngôn ngữ học dùng trong cuốn này”. Ông Thắng đã thay thế tiếng “danh từ” bằng từ “thuật ngữ”, mà ông dùng từ này theo cái nghĩa là từ chuyên môn, từ chuyên ngành, ví dụ như trong câu sau đây trong chương VI - Từ và ngữ: “…cho đến nay các nhà ngôn ngữ học vẫn chưa nhất trí với nhau về một số thuật ngữ ngôn ngữ học cũng như một số thuật ngữ trong trong lãnh vực chuyên môn”. Nhưng cụ Nguyễn Hiến Lê lại dùng tiếng thuật ngữ để trỏ “một loại từ vụ”. Cụ bảo: “Ngữ: (như chủ ngữ, trạng ngữ, thuật ngữ…) tức chủ từ, thuật từ thuộc về từ tính; còn thuật ngữ, chủ ngữ thuộc về từ vụ…”. Hoặc khi phân tích câu: “Sự tiến bộ của kĩ thuật làm cho sự đấu tranh của các giai cấp tại những quốc gia tiên tiến giảm đi”, cụ bảo: “…giảm đi là động từ dùng làm thuật ngữ hay động ngữ”.

Nói cách khác, tiếng giảm đi, xét về từ tính thì thuộc vào loại động từ (trong KLVNPVN gọi là trạng từ) mà xét về từ vụ thì thuộc vào loại thuật ngữ (trong KLVNPVN gọi là thuật từ) hay động ngữ. (Goldfish).

[84] Sách in là: lamasse (không viết hoa). Theo Khảo luận ngữ pháp Việt Nam, Henri Lamasse là tác giả cuốn Sin Kou Wen ou Nouveau manuel de langue chinoise écrite (Hongkong, 3e éd.1941). (Goldfish).