CHIÊU HỒI
Tiết tháng bảy mưa dầm sùi sụt
Toát hơi may lạnh buốt xương khô
Não người thay, buổi chiều thu
Ngàn lau nhuốm bạc, lá ngô rụng vàng.
NGUYỄN DU
Khách (dáng người cao lớn từ phương Tây lại vào lúc hừng đông ló rạng): Dạ xin cho chúng tôi gặp thi hào Nguyễn Du, tác giả Đoạn Trường Tân Thanh tức Truyện Thúy Kiều...
Cụ già Việt Nam: Ông tìm Người có việc gì?
Khách: Tôi đến xin Người niềm ý thức đau khổ!
Cụ già Việt Nam (lơ đãng gãi khoảng mạng mỡ vô tình làm rớt ra một tờ hoa tiên cuộn tròn, vội cúi nhặt rồi mới uể oải hỏi khách): Ai xui ông đến xin
Người cái đó?
Khách (thấy cụ già hỏi vậy rồi cũng chẳng thiết đợi câu trả lời, mở tờ hoa tiên vừa đánh rơi, chăm chú đọc có vẻ say mê): Cụ đọc gì đấy?
Cụ già Việt Nam (ngước nhìn khách bằng đôi mắt sáng rất thanh niên và rất thành khẩn): Tôi đọc lại bức thư của tôi viết cách đây hai mươi năm.
Khách: Thưa cụ viết cho ai?
Cụ già Việt Nam: Ấy, cho nàng Kiều.
Khách (trợn tròn mắt): Ủa, thưa cụ dễ là thư tình?
Cụ già Việt Nam: Đích thị!
Khách: Cụ viết lá thư đó đã hai mươi năm nay?
Cụ già Việt Nam: Chính thị!
Khách: Và cụ vẫn giữ ở cạp quần từ thuở đó đến nay?
Cụ già Việt Nam: Chính thị!
Khách: Cụ không gửi?
Cụ già Việt Nam (trợn mắt, dáng phật ý): Cần gì phải gửi!
Khách: Thưa cụ, xin cụ làm ơn chỉ cho tôi được gặp thi sĩ.
Cụ già Việt Nam (nghiêng tai lắng nghe tiếng trai gái hát đối đáp nhau từ xa vẳng lại, nụ cười và vẻ mặt muôn phần thích thú): Ông có nghe văng vẳng tiếng hát?
Khách: Dạ có!
Cụ già Việt Nam: Hát ví phường vải đấy ông ạ. Cách hát đối này là sản phẩm đặc biệt miền quê hương Nghệ Tĩnh chúng tôi.
Khách: Dạ, thi sĩ có mặt trong đó?
Cụ già Việt Nam: Người đương hát!
Khách: Ồ thế tôi đến gặp Người lúc này không tiện.
Cụ già Việt Nam: Không sao, cuộc hát đối đã đến chặng hát MỜI và hát XE KẾT thế này thì cũng sắp kết thúc rồi. (Nghiêng tai lắng nghe rồi giải thích.) Vừa rồi là phe nữ hát THƯƠNG, phe nam hát CƯỚI, giờ đây đôi bên còn hát THAN, hát TRÁCH và hát TIỄN nữa là xong.
Khách: Dạ nếu vậy xin phép cụ tôi đứng đây chờNgười.
Cụ già Việt Nam (nghiêng mắt nhìn khách nghi kỵ nhưng giọng vẫn lễ độ): Ông đến đây không tuyên truyền gì hết, chúng tôi không cần biết ông theo chủ ng- hĩa gì, theo đạo gì. (Hướng về phía hát phường vải, nơi cáo nhà thơ dân tộc) Chúng tôi chiêm ngưỡng những thiên tài như vậy...
Khách (lắc đầu): Dạ không không, xin cụ chớ hiểu lầm, chúng tôi có đến đây để tuyên truyền chủ nghĩa hay đạo giáo gì đâu. Chúng tôi đã thưa với cụ là chúng tôi đến xin Người niềm ý thức đau khổ.
Cụ già Việt Nam (gật gật đầu chợt nhớ ra): À phải tôi nhớ ra rồi, xin lỗi ông (có tiếng ồn ào). Kìa Người đã ra đấy.
Vị đệ nhất thi nhân Việt Nam vội vã ra. Người con gái trẻ măng theo sau, dáng thon nhỏ, nói cười thân mật, có lẳng lơ chút ít làm duyên.
Người con gái: Không được, thiếp không muốn tiên sinh về hôm nay đâu.
Nguyễn Du: Gọi là tạm biệt thôi, ngày rằm tới tôi sẽ xin trở lại tiếp tục hát đối cơ mà.
Người con gái (nũng nịu): Lần trước tiên sinh cũng hứa vậy rồi không tới.
Nguyễn Du: Lần này tôi không dám sai hẹn nữa.
Người con gái: Thế thì tiên sinh phải để khăn áo lại làm tin!
Nguyễn Du (sờ lên khăn trên đầu, rồi sờ đến khuyết áo, dáng thoạt tần ngần rồi khẽ gật đầu): Vâng tôi xin để khăn áo lại.
(Lật khăn nhiễu tam giang và cởi chiếc áo the đen bên ngoài ra, bên trong còn chiếc áo dài lót bằng lụa màu vàng ngà.)
Xin gửi nàng.
Người con gái (liếc nhìn và mỉm cười âu yếm, đỡ lấy khăn áo, giơ một vạt mỏng soi lên): Chính là tấm the năm ngoái thiếp dệt tặng tiên sinh chứ gì?
Vừa đi trở vào vừa cất tiếng hát ngâm:
"Chàng về cởi áo lại đây
Phòng khi em nhớ cầm tay đỡ buồn"
Cụ già Việt Nam (tiến lên chào thi sĩ): Thưa tiên sinh, tôi đợi tiên sinh ở đây từ chập tối hôm qua.
Nguyễn Du: Xin tiên sinh cho biết có điều gì cần gấp?
Cụ già Việt Nam: Làng nhà tối mai lại diễn trò
Kiều, kính thỉnh tiên sinh về chứng kiến cho.
Nguyễn Du: Vậy xin tiên sinh cứ về báo trước là tôi sẽ có mặt tại làng tối mai.
Cụ già ra về, khách tiến lên, thi sĩ vẫn cúi đầu suy nghĩ về buổi diễn trò Kiều mà Người sắp được xem lại ở ngay tại quê hương Người. Nét mặt Người trầm tư biến đổi và Người khẽ cất tiếng ngâm hun hút âm thầm:
Xập xoè én liệng lầu không
Cỏ lan mặt đất rêu phong dấu giày
Cuối tường gai góc mọc đầy
Đi về này những lối này năm xưa.
Khách: Thưa tiên sinh chúng tôi có việc phải phiền đến tiên sinh.
Nguyễn Du: Ủa, chào ông.
Khách: Thưa tiên sinh chúng tôi có việc phải phiền đến tiên sinh.
Nguyễn Du: Xin ông cứ chỉ giáo cho.
Khách: Chúng tôi đến xin tiên sinh niềm ý thức đau khổ.
Nguyễn Du:...?
Khách: Nguyên vì để tránh một cuộc chiến tranh tận thế, cả hai phe chúng tôi cùng bày tỏ sự thành tâm bằng cách hợp sức các kỹ thuật gia về không gian, về âm thanh, về ánh sáng để đúc một cái chuông khổng lồ như một trái núi nhỏ. Hình ảnh hùng vĩ và âm thanh hiền hòa của cái chuông hàng ngày sẽ được kỹ thuật tuyệt hảo của chúng tôi cùng một lúc truyền đi khắp hoàn vũ thay cho hình ảnh chim bồ câu trắng đã bị ô uế quá nhiều.
Nguyễn Du: Thế còn vì sao...
Khách: Xin tiên sinh cho phép tôi kể tiếp: Các kỹ thuật gia của chúng tôi đã nhiều lần hoàn thành việc đúc xong chuông. Kỹ thuật truyền hình và kỹ thuật phân phối âm thanh kể ra vừa đủ để gợi cảm, nhưng tất cả đều thất bại.
Nguyễn Du: Thất bại vì sao?
Khách: Thưa thất bại vì âm thanh tiếng chuông khi thì nghe như tiếng chuông rè, khi thì gay gắt chói tai quá sức. Chúng tôi tự biết dù có đúc lại trăm ngàn lần nữa thì thất bại vẫn hoàn thất bại. Kỹ thuật có thể phân phối đều âm thanh ở một cường độ theo ý muốn, nhưng kỹ thuật không thể biến hóa tiếng chuông gay gắt thành tiếng chuông hiền hòa.
Nguyễn Du: Vậy thế...
Khách: Chúng tôi phải tìm đến Hy Lạp, quê hương của thần thoại Tây Phương. Và chúng tôi đã rước tượng nữ thi nhân Sappho từ viện bảo tàng Le Louvre Pháp quốc về đặt giữa cảnh hoang phế của diễn trường Dionysus của thành Nhã Điển...
Nguyễn Du (gật đầu): Chúng tôi hiểu... để cầu xin giáng bút?
Khách: Dạ vâng; nữ thi nhân giáng bút khuyên chúng tôi tìm đến quý quốc chiêm ngưỡng niềm ý thức đau khổ, có thể nhiên hậu công quả chúng tôi mới có cơ thành tựu.
Nguyễn Du (vẫn trầm ngâm gật đầu): Chúng tôi hiểu.
Khách: Chúng tôi vừa nhập cảnh quý quốc trình bày hết sự tình như vậy, thì quý đồng bào của tiên sinh chỉ đường cho chúng tôi tìm đến đây để gặp tiên sinh.
Nguyễn Du (lúc đó mới ngẩng lên nhìn khách cười rất hiền): Chúng tôi đã thông cảm với lời người bạn tri kỷ của chúng tôi ở phía trời bên đó, và xin chiều ý ông.
Thi nhân vẫy một tiểu đồng ra, sai lấy giấy bút ghi thảo lên tờ hoa tiên hai câu thơ rồi khẽ ngâm:
"Chàng về cởi áo lại đây
Phòng khi em nhớ cầm tay đỡ buồn."
Khách (giơ tay đỡ lấy tờ hoa tiên thi nhân trao cho): Thưa phải chăng đây là lời thơ của thiếu nữ vừa tạm biệt với thi sĩ khi nãy?
Nguyễn Du: Có thể là lời thơ của nàng, có thể là thơ của tôi, có thể là lời thơ của một đồng bào nào của chúng tôi. Ông đến xứ sở của ca dao mà!
Khách (cúi đầu kính cẩn): Dạ chúng tôi hiểu.
Nguyễn Du: Xin ông về đốt chất thơ của tờ hoa tiên hòa vào với chất kim nung chảy trước khi đổ vào khuôn. Như vậy là để làm phép thôi, sự thực ý lực chúng tôi luôn luôn hướng về phía các ông, điều này mới quan hệ, chúng tôi là những người thành tín, thưa ông (hơi ngước mắt nhìn, hình ảnh nữ thi sĩ Sappho như chập chờn phía trước). Chúng tôi thông cảm nhiều lắm với lời người bạn tri kỷ của chúng tôi ở phía trời bên đó!
(Màn bắt đầu từ từ hạ.)
Khách: Xin bái lĩnh. Đa tạ thi sĩ và xin bái biệt thi sĩ.
Nguyễn Du: Xin bái biệt, xin bái biệt, chúng tôi chờ tiếng chuông của quý vị. Chúng tôi chờ...
MÀN HẠ HẲN