“VỀ VỚI QUÊ HƯƠNG ĐỂ ĐƯỢC THẤY MÌNH LUÔN TRẺ”
Vẫn gian phòng ấm áp, nơi trưng bày đủ loại nhạc cụ dân tộc và những di ảnh thuộc hàng quý hiếm trên đời, nhà thầy Khê cứ đầu tháng sau mỗi quý, lại rộn ràng niềm vui và sự thích thú của những tâm hồn yêu âm nhạc.
Những chương trình sinh hoạt định kỳ tại nhà giáo sư, tiến sỹ Trần Văn Khê đã diễn ra thật sinh động. Chưa đến giờ khai mạc, đông đảo bạn trẻ đã đến gần kín gian phòng. Đến hẹn lại lên, địa chỉ này đã trở nên quen thuộc đối với các bạn sinh viên yêu thích âm nhạc dân tộc. Biết gian phòng tại tư gia 32 Huỳnh Đình Hai, quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh quá nhỏ, chỉ có thể chứa được 100 người, nhiều kỳ sinh hoạt thầy Khê đã yêu cầu báo chí đừng đưa tin vì sự quá tải sẽ khiến nhiều người không vào được bên trong. Thế nhưng, dù không một mẩu tin trên các báo, gian phòng vẫn đông kín người.
Mấy ai biết mỗi ngày, cứ 5 giờ sáng thầy đã thức dậy, công việc đầu tiên là soạn thảo những việc cần làm trong ngày, ghi chép cẩn thận vào sổ. Sau mỗi tuần, thầy tổng kết lại, những quyển sổ phân biệt công việc cần làm, phải làm và sẽ làm được xếp ngăn nắp trên bàn. Trên máy vi tính, những chuyên mục công việc được soạn kỹ lưỡng. Có lần thầy nói: “Xem công việc dù lớn hay nhỏ đều như nhau thì cuộc sống sẽ ngăn nắp”. Chính vì ngăn nắp trong cách sống, cách nghĩ và cách làm, kiến thức được thầy dung nạp bỗng dưng như những ngăn tủ, cứ mở ra là lấy dùng. Chỉ mới đây thôi, trong đêm tưởng niệm Nghệ sỹ Nhân dân Phùng Há, đúng vào ngày sinh nhật 89 của thầy, dù nhiều học trò đã đặt tiệc để mừng thọ nhưng thầy đã xin lỗi để đến với đêm diễn gây quỹ từ thiện và có phần tưởng niệm người nghệ sỹ cả đời cống hiến cho sân khấu. Thế mới thấy nể phục một giáo sư quên cái riêng của mình để vì cái chung của cả giới. Thầy nói: “Tôi được cô Bảy Phùng Há cho làm nghệ sỹ vinh dự cách đây mấy chục năm, thì hôm đó, khi các thế hệ nghệ sỹ làm một đêm văn nghệ để gây quỹ từ thiện, tôi không thể vì lễ mừng thọ của mình mà không tới dự”.
Điều đáng quý hơn là sự cập nhật thông tin để có thể đối chứng, so sánh, phân biệt đúng sai trong quá trình nghiên cứu của thầy. Chính điều đó đã giúp cho kho tàng nghiên cứu âm nhạc dân tộc, văn hóa truyền thống của thầy càng thêm sâu rộng.
Thầy nhấn mạnh một điều mà hầu hết các bạn trẻ đều tâm đắc: “Trước sự phát triển của âm nhạc truyền thống nói riêng và văn hóa dân tộc nói chung, những gì phát triển từ bên trong ra là của cha ông sáng tạo, gầy dựng và chịu sự thử thách của thời gian mới thành tựu. Còn những gì phát triển, lai căng từ bên ngoài cần phải thận trọng để không bị mất gốc”.
Chuyện một du học sinh sang Nga bảo vệ luận án tiến sỹ về âm nhạc dân tộc đã bị đề nghị tước bỏ những câu hò trong ngũ cung của bản Lưu Thủy Trường, thầy nghe xong bực tức góp ý ngay: đâu phải tốt nghiệp trên đất bạn rồi phải theo ý của bạn, con bỏ đi chữ hò là mấy cái gốc của bản nhạc rồi. Chính chữ hò này mới là của ông cha mình, nên trong dàn nhạc cổ người trong nghề vẫn thường nói hò 1, hò 2, hò 5... Học của người nhưng phải biết giữ cái gốc của mình.
Một bạn sinh viên nhà ở tận quận 7, không một lần sinh hoạt định kỳ nào vắng mặt, nói: “Nghe thầy Khê nói chuyện, em thấy đời tươi trẻ mãi”. Vì sao một ông lão ở tuổi 89 vẫn có sức hút đối với giới trẻ, mà đâu phải đề tài ông nói là điều họ quan tâm? Không buổi sinh hoạt nào thời lượng nói chuyện của thầy bị thu ngắn, ngay cả hôm nay, khi thầy đang cảm. Tôi bồi hồi nhớ lại ước mơ của thầy khi lần đầu về nước, trả lời các báo về dự định cuối đời của mình, thầy đã nói: “Về với quê hương để được thấy mình luôn trẻ”. Sức trẻ ở trong chính trái tim yêu nước của thầy.
Thanh Hiệu ( Theo Tạp chí Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh, 19/7/2010)