THẦY KHÊ

Mình cũng không nhớ lần đầu tiên được dịp làm việc cùng Thầy là từ bao giờ nữa, chỉ nhớ rằng, lâu lâu lắm rồi, từ hồi mình còn là một cô dẫn chương trình trẻ tuổi và số lần mình dẫn chương trình có Thầy làm nhân vật chính đã nhiều lần vượt con số đếm trên đầu ngón tay. Hai Thầy trò ngồi tung hứng, quăng bắt ăn ý trong nhiều số chương trình Trò chuyện cuối tuần của Ban chuyên đề nói về cuộc đời Thầy cũng có, về âm nhạc cũng có. Thầy còn nói về ẩm thực, về điện ảnh, về nhân sinh quan đầy lạc quan và bao dung của Thầy về cuộc sống. Mà Thầy nói cái gì nghe cũng hay, cũng hấp dẫn, mình là người dẫn chương trình còn say sưa ngồi nghe, “mắt tròn mắt dẹt”, huống hồ là khán giả.

Sau này, tới khi mình có thể biên tập thực hiện một số chương trình trò chuyện hay âm nhạc diễn giải, một trong số những nhân vật mình luôn muốn mời đầu tiên chính là Thầy. Vậy mới có một chương trình Đời vẫn đẹp sao mình đến ghi hình ở nhà Thầy, hai Thầy trò ngồi ôn chuyện suốt 45 phút phát sóng, chuyện đời Thầy hồi trẻ, thời thanh niên đi du học, lúc về lại quê nhà và làm được bao nhiêu việc để bảo tồn âm nhạc truyền thống nước nhà, cả những ưu tư trăn trở và hoài bão tiếp tục làm sao để giới trẻ yêu thích âm nhạc truyền thống hơn… Rồi hai chủ đề của chương trình Còn mãi với thời gian , Thầy giảng giải, đầy duyên dáng và hóm hỉnh về Nét duyên trong dân ca ; hay sâu sắc và ý vị trong Âm nhạc thính phòng Việt Nam . Rồi một chương trình Thay lời muốn nói - Hương vị quê nhà , thầy làm khách mời, diễn giải về ẩm thực Việt… Những chương trình này đều mang đậm phong vị cá nhân Thầy, uyên bác, sâu sắc.

Không thương sao được.

Mình không phải là một học trò do Thầy đào tạo bài bản dài hơi, nhưng không biết từ bao giờ, từ năm nảo năm nào, mình đã gọi Thầy là Thầy chứ không gọi bác như với các nhạc sỹ lão thành khác. Tới chừng lên năm đầu tiên học Âm nhạc học tại Nhạc viện thành phố, mình làm tiểu luận về Những bài viết tiêu biểu về Âm nhạc Dân tộc học của giáo sư. Trần Văn Khê trên một số tự điển thế giới , mình “đóng tổ” ở nhà Thầy hầu như mỗi sáng trong suốt gần cả tháng trời, bò ra trên nền gạch bông mát lạnh ở nhà Thầy, lục tìm tư liệu, tra cứu thông tin, cái gì đọc không hiểu lại “Thầy ơi, Thầy ơi…!” Mà nhiều khi mình nghĩ, không biết bộ não Thầy được làm bằng chất liệu đặc biệt hay xếp ngăn nắp kiểu gì mà Thầy chứa được rất nhiều thông tin, hỏi đâu Thầy giảng giải chu đáo cặn kẽ đến đó, còn nhớ chi tiết thông tin đó nằm ở trang số mấy, quyển số mấy, từ điển gì… Mà những thông tin chuyên sâu đó không phải dạng “mở miệng ra bâng quơ” cũng được, nào là “Âm nhạc Phật giáo tại Việt Nam”, rồi “Điệu thức trong truyền thống âm nhạc Đông Á”, hay “Giới thiệu về Âm nhạc truyền thống Việt Nam trong Tân từ điển bách khoa về âm nhạc The New Groove”… Không chỉ nói, Thầy còn hát lên “minh họa” cho mình thu lại, về nhà mở ra nghe tới nghe lui đặng mà nhập tâm, mới dễ làm hơn. Thầy còn cho mình “tiếp cận” kho tư liệu về âm nhạc đồ sộ Thầy cất công đem từ Pháp về, mình “lội tới lội lui” trong đó mấy buổi, thấy muốn choáng ngợp.

Bài tiểu luận hoàn tất, trước khi đem nộp giảng viên hướng dẫn, mình gửi thư điện tử sang Thầy nhờ Thầy kiểm tra lại lần cuối độ chính xác của thuật ngữ chuyên môn. Người Thầy già dễ thương, thời điểm đó cũng ngót nghét 90 tuổi, vẫn tinh tường gửi lại cho mình một bản chỉnh sửa chi tiết, còn cẩn thận viết: “Những chỗ thầy chỉnh, thầy tô đỏ để con dễ nhìn. Những chỗ thầy còn thấy băn khoăn, thầy tô vàng, con để ý coi lại.”

Những ngày sau vụ “học trò ngang hông mọc ra” ngắn ngủi này, Thầy cũng rộng rãi cười giới thiệu với mọi người, mỗi lần ai đó đến thăm Thầy cũng gặp mình ở đó, rằng mình là “một học trò cưng của Thầy”. Mình nghe, vui vui trong bụng, nhưng cũng không “tự ảo” tới mức mình tưởng mình là… học trò cưng ít ít của Thầy, vì mình biết, với cái tính dễ thương quảng giao lại bao dung của Thầy, học trò Thầy mênh mông bao la, “học trò cưng” cũng không hề ít.

Không thương sao được.

Nhưng có cái này thì mình tin. Mình là một trong những người dẫn chương trình được Thầy ưng ý và tin tưởng nhất. Những năm sau này, PNC, tập đoàn vẫn tâm huyết trong các hoạt động nối dài những nguyện vọng của Thầy vẫn có những buổi ra mắt những bộ tự truyện của Thầy, rồi video Người truyền lửa , rồi những dịp sinh nhật, mừng thọ Thầy nữa… Những dịp đó, Thầy đều yêu cầu, “để con Quỳnh Hương nó dẫn cho tui, nó hiểu tui nhứt”. Chắc tại mình có chút duyên với Thầy, gắn bó với Thầy đã quá nhiều dịp nhiều lần rồi, cái gọi là “ăn ý” cũng không phải một ngày một bữa mà có được. Vậy là mỗi dịp đó, mình đến, lại cười nói xới lới và trò chuyện với Thầy một cách vui vẻ nhẹ nhàng và không cần nhiều cố gắng, như một đứa nhỏ vừa là “hậu bối” vừa là “bạn bè nhỏ” của “người bạn lớn” là Thầy. Mỗi dịp tới, có khi thì mừng thấy Thầy hồng hào khỏe mạnh, lúc lại hơi buồn lòng nghe bảo sức khỏe Thầy chỗ này lại chỗ kia không khỏe, mà cái mật độ “không khỏe” đó lại dường như càng về sau càng dày… Mình cũng hiểu, người già đúng như chuối chín cây, biết làm sao cản…

Lần cuối cùng mình được gặp Thầy cũng là khi Thầy ở trong bệnh viện, Thầy nằm ở đó, đỡ mệt vẫn muốn ngồi dậy để cười cho tươi để học trò chụp tấm hình được đẹp, vẫn thân thiết vui vẻ trêu cô điều dưỡng lớn tuổi mà Thầy xem ra đã quen thân, do phải ra vào bệnh viện này quá nhiều lần…

Không thương sao được.

Để nói về một giáo sư Trần Văn Khê rất uyên bác, hóm hỉnh, hoạt ngôn, tài năng diễn thuyết trước đám đông thuộc hàng “siêu việt”, có đóng góp to lớn vào việc bảo tồn và phát triển âm nhạc truyền thống dân tộc, chắc nhiều người đã nói. Sáng nay, đọc được tin Thầy vĩnh viễn ra đi, trong lòng mình lại bật lên những mảng ký ức riêng riêng nhỏ nhỏ về Thầy. Sẽ rất nhỏ nhoi so với một trời những ký ức lớn của những người lớn với những gắn bó lớn với Thầy. Mình, với Thầy vẫn luôn là một đứa nhỏ “hơi hơi hiểu chuyện, hơi hơi lí lắc”, đã kịp có với Thầy những lần “có duyên mà được làm việc”, đã kịp thời học ở Thầy một điều lớn nhất: thái độ lạc quan, ung dung tự tại với cuộc sống. Và với điều đó, mình tự nhiên nghĩ, với Thầy, đây chỉ là kết thúc một chặng du ngoạn kỳ thú để chuẩn bị bước sang một chặng hành trình mới cũng tự tại ung dung không kém. Thế thì…

Con tạm biệt Thầy, Thầy nhé…

Thầy yên nghỉ, Thầy nhé.

Lê Đỗ Quỳnh Hương (Thành phố Hồ Chí Minh, 24/6/2015)