Chương 1

Khoảng ba chục năm trước, cô Maria Ward ở Huntingdon, chỉ vẻn vẹn có bảy ngàn bảng may mắn quyến rũ được ngài Thomas Bertram ở Trang viên Mansfield, hạt Northampton, và bằng cách ấy đã leo lên địa vị phu nhân của một tòng nam tước, với mọi tiện nghi và các thứ kèm theo của một tòa nhà lộng lẫy và khoản thu nhập lớn. Toàn thể Huntingdon tán tụng là một cuộc hôn nhân huy hoàng, và bác cô, một luật sư, đã cho cô ít nhất ba ngàn bảng như một lời khẳng định hùng hồn về việc này. Cô có hai em gái, hẳn sẽ được lợi vì sự nâng cao phẩm giá của cô, những người quen biết đều nghĩ cô Ward và cô Frances xinh đẹp chẳng kém gì cô Maria, và họ chẳng hề ngần ngại tiên đoán rằng hôn nhân của các cô chắc cũng sẽ thuận lợi tương tự. Nhưng chắc rằng số đàn ông giàu có trên đời không nhiều như số phụ nữ kiều diễm xứng đôi với họ. Sáu năm sau, cô Ward gắn bó với đức cha Norris, một người bạn của anh rể, là người hầu như không có chút tài sản riêng tư nào, và tình trạng của cô Frances còn tệ hơn. Thực ra, cuộc hôn nhân của cô Ward cũng không đến nỗi nào, vì ngài Thomas vui vẻ cho người bạn một khoản thu nhập để sinh sống ở trang viên Mansfield, và ông bà Norris bắt đầu cuộc sống vợ chồng hạnh phúc với khoản chu cấp rất ít ỏi, chưa đầy một ngàn bảng một năm. Còn cô Frances, theo lối nói thông thường, đã kết hôn hoàn toàn trái ý gia đình vì chọn một đại uý hải quân thiếu giáo dục lại không của cải, không có các mối quan hệ xã hội. Ngài Thomas Bertram có quan tâm, xuất phát từ phương châm xử thế và lòng kiêu hãnh, từ ý muốn chung là làm việc tốt và khao khát được thấy mọi người liên quan đến ngài ở vị thế được kính trọng, nên sẵn lòng sử dụng lợi thế là em gái của phu nhân Bertram, nhưng nghề nghiệp của chồng Frances thật khó mà với tới, và trước khi ngài có thời gian nghĩ ra cách giúp họ, mấy chị em đã xảy ra bất hòa lớn. Nó là kết quả tự nhiên do cách hành xử của mỗi người và một cuộc hôn nhân quá ư thiếu thận trọng như thế hầu như bao giờ cũng nảy sinh. Muốn tránh bị quở trách vô ích, bà Price không bao giờ viết cho gia đình về việc này ngay cả sau khi lấy chồng. Phu nhân Bertram là một phụ nữ bình thản, dễ tính và lười biếng, nên tạm bằng lòng nhượng bộ em gái và không nghĩ đến việc này nữa; nhưng tính bà Norris ưa hoạt động nên không thể hài lòng cho đến khi viết xong một bức thư dài và giận dữ gửi Frances, vạch ra cách hành xử điên rồ của em gái và đe dọa mọi hậu quả tồi tệ có thể xảy ra. Đến lượt bà Price mếch lòng và phẫn nộ, thư trả lời của bà làm từng bà chị gái thấm thía sự cay chua và dành những lời phê phán rất bất kính về tính kiêu hãnh của ngài Thomas, khiến bà Norris không thể kiềm chế nổi và đặt dấu chấm hết cho mọi sự giao thiệp giữa họ suốt một thời gian dài.

Nhà họ ở cách xa nhau, và các giới họ giao lưu lại quá ư khác biệt nên gần như chặn hẳn mọi phương tiện nghe tin về nhau suốt mười một năm sau đó, hoặc chí ít cũng làm ngài Thomas rất ngạc nhiên khi thỉnh thoảng, bà Norris thuật lại với họ bằng giọng giận dữ là Frances lại có thêm một đứa con nữa. Song đến cuối năm thứ mười một, bà Price không còn đủ sức nuôi giữ sự kiêu hãnh và oán giận trong lòng, hoặc để mất mối quan hệ có khả năng giúp đỡ bà. Một gia đình đông con và vẫn còn tăng thêm, còn người chồng chẳng đỡ đần gì mấy nhưng không hề kém cạnh trong việc đua bạn đua bè và rượu ngon, thu nhập lại quá ít ỏi không đáp ứng nổi các nhu cầu của họ, khiến bà thiết tha tìm đến những người ruột thịt mà bà đã bỏ lơ một cách bất cẩn, và gửi cho phu nhân Bertram một bức thư, thổ lộ sự ân hận và thất vọng vì có quá nhiều con và thiếu thốn gần như mọi thứ, song không thể tống khứ tất cả để hòa giải. Bà sắp sinh đứa thứ chín, và sau khi than vãn về hoàn cảnh và van nài họ đỡ đầu cho đứa bé đang mang thai, bà không thể che giấu cảm nghĩ không biết sau này nuôi nấng tám đứa con đã có ra sao. Con trai đầu lòng của bà mới lên mười, một cậu bé tính tình hăng hái, ao ước được bước vào đời, nhưng bà thì làm gì được? Liệu sau này ngài Thomas có cơ hội nào cho nó được làm việc tại cơ ngơi của ngài ở Tây Ấn không? Với nó, sẽ không có việc nào là thấp kém, hay ngài Thomas nghĩ gì về Woolwich? Hoặc gửi thằng bé đến phương Đông có được không?

Bức thư không phải là vô ích. Nó tái lập sự hòa bình và ân cần. Ngài Thomas thân mật gửi lời khuyên và các việc làm, phu nhân Bertram gửi tiền và đồ vải lanh cho đứa trẻ, còn bà Norris viết nhiều thư.

Những việc đó hiệu quả ngay tức thì, chỉ trong vòng một năm bà Price đã gặt hái được một thuận lợi quan trọng. Bà Norris hay theo dõi người khác, đã không gạt cô em gái nghèo và gia đình cô ra khỏi tâm trí, tuy rằng họ đã làm mọi thứ cho bà Price, hình như bà vẫn còn muốn hơn thế: rốt cuộc, bà không thể giữ kín mong muốn của mình, là bà Price nghèo khổ nên giảm bớt trách nhiệm và chi phí hoàn toàn cho một đứa trong đàn con đông đúc của mình. Phu nhân Bertram đồng ý với bà ngay lập tức:

- Nếu họ ở trong số người nhận chăm sóc đứa con gái lớn nhất của dì ấy, con bé hiện lên chín, lứa tuổi đòi hỏi được săn sóc hơn người mẹ khốn khổ của nó có thể đem lại? Những phiền toái và phí tổn chẳng thấm gì so với lòng nhân từ của việc này. Chị nghĩ chúng ta không thể làm tốt hơn, cứ cho đón con bé về đây, - bà nói.

Ngài Thomas không thể ưng thuận ngay lập tức và hoàn toàn. Ngài cân nhắc và lưỡng lự - đây là một trách nhiệm nghiêm túc nhận nuôi dưỡng một cô bé như thế ắt phải lo liệu cho thỏa đáng, nhỡ đâu rứt nó ra khỏi gia đình lại là một hành động tàn nhẫn thay vì tử tế. Ngài nghĩ đến bốn đứa con của ngài - có hai con trai đến tình yêu thương giữa các anh em họ vv và vv, nhưng chưa kịp đưa ra lời phản đối, thì bà Norris đã ngắt lời ngài bằng cách trả lời họ tất cả, dù có nói rõ hay không.

- Anh Thomas thân mến, em rất hiểu và đánh giá cao sự hào phóng và tế nhị trong các quan niệm của anh, chúng thực sự là một phần trong phẩm hạnh chung của anh trong mọi cách thức và phép tắc với đứa bé dù được ai nhận nuôi đi nữa, em chắc rằng em là người cuối cùng trên đời dám nhận phần này, dù là nhỏ xíu. Em không có con, nên em còn biết trông đợi vào bất cứ dịp may nào có thể được ban cho, ngoài những đứa con của các chị em gái? Em tin rằng nhà em cũng nghĩ vậy, anh cũng biết em là một phụ nữ không hay nói và thề thốt. Chúng ta đừng e sợ một hành động tốt đẹp vì một việc vặt. Hãy cho con bé ăn học, đưa nó vào đời một cách hợp thức và cược mười ăn một là nó sẽ có cách sống tử tế, không ăn bám bất cứ ai thêm nữa. Một đứa cháu của chúng ta, hay chí ít là cháu của anh chị, sẽ không lớn lên trong vùng này mà không có nhiều thuận lợi. Em không nói nó xinh đẹp như các chị họ. Em dám chắc là con bé không được như thế, nhưng nó sẽ được giới thiệu vào xã hội vùng này trong những hoàn cảnh rất thuận lợi, và rất có thể sẽ tạo cho nó một nền tảng đáng khen. Anh đang nghĩ đến các con trai anh, nhưng anh không thể biết hết mọi sự trên đời đều có thể xảy ra, chúng sẽ được nuôi dưỡng cùng nhau như anh em chứ? Đây là điều không thể về mặt đạo đức. Em chưa bao giờ biết một trường họp nào như thế. Trên thực tế, đây là cách cẩn thận duy nhất chuẩn bị đầy đủ cho mối quan hệ. Cứ cho nó là một cô gái xinh đẹp, bảy năm nữa Tom và Edmund mới nhìn thấy nó lần đầu, em dám chắc sẽ là mối phiền lụy. Song nghĩ đến con bé chịu cảnh trưởng thành xa cách chúng ta, nghèo khổ và bị bỏ mặc, là đủ để bất cứ chàng trai dịu dàng nào cũng thương nó. Nhưng nuôi dạy nó với các con anh ngay từ bây giờ và thì dù nó có vẻ đẹp thiên thần, nó sẽ không bao giờ là gì khác một cô em gái.

- Dì nói rất thực tế, - ngài Thomas đáp, - khiến tôi đỡ nghĩ đến trở ngại tưởng tượng khi nghĩ một kế hoạch sao cho phù hợp với vị trí họ hàng của từng người. Ý tôi là cứ theo dõi đã, không nên lơ là một cách khinh suất, như thế mới là thực sự giúp cô Price và làm chúng ta rạng danh, chúng ta phải ngăn chặn con bé, hoặc từ nay trở đi phải chú ý đến nó vì mọi tình huống đều có thể xảy ra cho một cô gái, biết đâu mọi sự không như những mong mỏi lạc quan của dì.

- Em rất hiểu ý anh, - bà Norris kêu lên, - anh vốn hào phóng và cẩn trọng trong mọi việc, và em chắc chúng ta sẽ không bao giờ bất đồng về điểm này. Anh thừa biết là em có thể làm bất cứ việc gì, em luôn sẵn sàng làm vì lợi ích của những người em yêu quý, dù có thể chưa bao giờ em quan tâm đến con bé bằng một phần trăm như với những đứa con yêu quý của anh chị, và riêng em tuy chưa chú ý gì đến nó về mọi mặt, song em sẽ tự căm ghét mình nếu em bỏ mặc nó. Nó chẳng là con của em gái em sao? Lẽ nào em có thể nhìn nó thiếu thốn trong khi em có thể cho nó miếng ăn hàng ngày? Thưa nam tước Thomas quý mến, tuy em có tấm lòng nồng hậu song cũng đầy khiếm khuyết, và dù nghèo, em thà từ bỏ những nhu cầu thiết yếu trong đời còn hơn làm một việc keo kiệt. Vì vậy, nếu anh không phản đối, ngày mai em sẽ viết thư cho cô em gái tội nghiệp và đề nghị như thế; và ngay khi mọi việc ổn thoả, em sẽ thu xếp việc đưa con bé đến Mansfield, anh chị không phải lo việc đó. Anh thừa biết em chẳng bao giờ để ý đến những phiền hà cho mình. Em sẽ cử nhũ mẫu đến London, và bà ấy có thể ở lại nhà anh họ là một người bán yên cương, rồi hẹn gặp con bé ở đấy. Người ta có thể dễ dàng đưa con bé từ Portsmouth đến London bằng xe ngựa, và có thể được bất cứ người tử tế nào có dịp đi cùng trông nom. Em chắc là lúc nào cũng có vợ một thương nhân đáng tin cậy hoặc người nào đó cùng đi.

Ngoài việc nhờ người anh họ của nhũ mẫu, ngài Thomas không phản đối điều gì nữa, và dù đỡ tốn kém, giá như thay thế cuộc hẹn với một người đáng kính hơn, mọi việc coi như đã ổn, ngài có niềm vui của một kế hoạch đầy nhân từ. Công bằng mà nói, lẽ ra không nên phân chia cảm giác hài lòng bằng nhau, vì ngài Thomas đã quyết định sẽ là người bảo trợ thực tế và phù hợp cho đứa trẻ đã chọn, còn bà Norris không hề có ý định chi bất kỳ khoản nào trong việc nuôi dưỡng cô bé. Những khi có mặt, bàn bạc và dự tính, bà tỏ ra nhân đức triệt để và không ai hiểu rõ cách điều khiển tính hào phóng của người khác hơn bà: ngoài sự mê tiền ngang với tính thích sai khiến, bà còn biết cách tiết kiệm cho mình cũng như biết tiêu tiền của bạn bè. Lấy chồng có thu nhập eo hẹp hơn khiến ngay từ đầu bà đã quen với việc cần phải hết sức tiết kiệm, ban đầu là cẩn thận, chẳng mấy chốc biến thành sự lựa chọn, là mục tiêu của sự lo lắng cần thiết, do cảnh không con mang lại. Nếu có một gia đình để chu cấp, có lẽ không bao giờ bà Norris dành dụm tiền nong, nhưng không phải lo toan việc đó nên chẳng có gì ngăn cản tính căn cơ hoặc giảm bớt sự tích cóp của bà, thêm thắt một khoản ngoài thu nhập hàng năm mà họ chẳng bao giờ động đến. Triệt để tuân theo phương châm này, không hề bị tình yêu thương em gái làm mất tác dụng, bà không thể nhắm vào số tiền gửi ở ngân hàng đang tăng và thu xếp một công cuộc từ thiện tốn phí như thế. Mặc dù có lẽ bà ít hiểu bản thân, vì lúc đi bộ từ nhà đến nhà cha xứ sau cuộc nói chuyện này, bà sung sướng tin mình là người chị và người bác có đầu óc hào phóng nhất trên đời.

Khi chủ đề này được nêu ra lần nữa, quan điểm của bà càng được giải thích đầy đủ hơn khi đáp lại câu hỏi điềm đạm của phu nhân Bertram:

- Này dì, con bé sẽ đến nhà dì hay nhà anh chị trước? - Ngài Thomas nghe thấy và hơi ngạc nhiên, vì nó hoàn toàn nằm ngoài khả năng bà Norris nhận san sẻ bất cứ trách nhiệm nào về đứa cháu gái. Ngài coi con bé như một người thêm vào đặc biệt ở nhà cha xứ, làm người bầu bạn cần thiết cho bà bác không con cái, nhưng ngài đã thấy mình hoàn toàn nhầm. Bà Norris rất lấy làm tiếc mà nói rằng cô bé sẽ ở với họ, ít ra sẽ là thế, không có gì phải bàn. Tình trạng sức khoẻ tồi tệ của ông Norris khiến bà không thể làm việc đó: ông ta không thể chịu được sự ồn ào của một đứa trẻ hơn chịu tiếng vo vo của một con ruồi, nếu khi nào bệnh gút của ông khá hơn, sự thể sẽ khác. Lúc đó, bà sẽ vui lòng nhận cô bé và chẳng thấy gì là bất tiện, nhưng hiện giờ, ông Norris khốn khổ choán toàn bộ thời gian của bà, chưa kể nhận một việc như vậy, nhất định bà sẽ sao nhãng ông.

- Vậy tốt hơn hết con bé sẽ đến ở nhà chúng tôi, - phu nhân Bertram nói, cực kỳ bình thản. Sau một lúc ngừng ngắn, ngài Thomas chững chạc nói thêm:

- Phải, cứ để con bé ở nhà này. Chúng tôi sẽ cố gắng thực hiện bổn phận của chúng tôi với nó, và ít ra cũng có thuận lợi là nó có nhiều bạn cùng trang lứa và một nữ gia sư thường xuyên.

- Đúng thế, - bà Norris kêu to, - cả hai điều đó đều rất quan trọng và với cô Lee cũng thế, dạy ba hay chỉ có hai cô gái nào có khác gì. Em chỉ ước giá em có ích hơn thôi, nhưng anh chị thấy đấy, em đã làm hết sức mình. Em không phải là một trong những người dễ dung thứ cho những phiền toái của chúng, và nhũ mẫu sẽ đón con bé, dù như thế là bất tiện cho em vì sẽ vắng người giúp việc chính trong ba ngày liền. Chị ạ, em nghĩ chị cứ xếp con bé ở tầng áp mái nhỏ màu trắng, gần các phòng trẻ cũ. Đấy là nơi tốt nhất cho nó, vừa gần cô Lee, lại không xa các con gái chị, gần chỗ các hầu gái để họ có thể giúp nó ăn vận và trông nom quần áo cho nó, em chắc chị chưa nghĩ đến việc mong Ellis phục dịch nó cũng như những người khác là hợp lý. Thực ra, em thấy chị không thể xếp cho con bé chỗ nào hơn được nữa.

Phu nhân Bertram không phản đối.

- Em mong con bé sẽ chứng tỏ là một đứa ngoan, - bà Norris nói tiếp, - và hiểu nó may mắn biết chừng nào khi có những người bạn như thế.

- Có lẽ tính tình nó tệ lắm, - ngài Thomas nói, - vì lợi ích của các con chúng tôi, lẽ ra chúng tôi không nên giữ mãi nó trong nhà mình; nhưng cũng chẳng có lý do gì cho đấy là một tai họa lớn. Chắc chắn là chúng ta sẽ phải sửa đổi nó nhiều, và phải chuẩn bị tinh thần đón nhận sự dốt nát ghê gớm, những ý kiến tầm thường và cung cách vô cùng thô thiển. Nhưng tất cả những thứ đó không phải là những lỗi lầm nan giải, và tôi tin rằng chúng cũng chẳng có hại gì cho người khác. Các con gái tôi ít tuổi hơn nó, nên tôi nghĩ nên cân nhắc việc giới thiệu một người bạn như thế, đây là một việc quan trọng trong thời điểm này; nhưng như tôi đã nói, tôi hy vọng mọi người chẳng nên lo ngại quá và mong mọi việc với con bé sẽ ổn thỏa.

- Thật đúng là những điều em nghĩ, - bà Norris kêu lên, - và đã nói với nhà em sáng nay. Em nói sẽ phải giáo dục con bé, nó là người duy nhất sống với các anh chị họ; nếu cô Lee không dạy được gì cho nó, nó sẽ học hỏi từ các anh chị họ để thành người thông minh và đức hạnh.

- Chị mong nó sẽ không trêu chọc con Pug[1] tội nghiệp của chị, - phu nhân Bertram nói, - chị chỉ yên tâm khi Julia để nó lại một mình.

- Còn một số khó khăn trong lề lối của chúng tôi, dì Norris ạ, - ngài Thomas nhận xét, - vì sự nuôi dạy mấy đứa con gái rất khác nhau, nên làm sao duy trì được trong ý thức của các con gái tôi chúng là ai, không làm chúng nghĩ cô em họ quá tầm thường, và không thất vọng vì nó quá ư xa lạ, khiến nó nhớ rằng nó không phải là một tiểu thư Bertram. Tôi muốn thấy chúng là những người bạn tốt, và không có lý do gì để các con gái tôi mảy may kiêu ngạo với họ hàng, nhưng chúng vẫn không thể là những người ngang hàng. Địa vị, tài sản, quyền lợi và những kỳ vọng của chúng sẽ luôn luôn khác nhau. Đây là một điểm vô cùng tế nhị, và dì phải giúp chúng tôi trong việc chọn lựa chính xác một ranh giới đúng đắn để hành xử.

Bà Norris luôn sẵn sàng phục vụ ngài; Mặc dù bà hoàn toàn nhất trí rằng đây là việc khó nhất, song vẫn khích lệ ngài hy vọng sẽ giải quyết ổn thoả giữa mấy chị em.

Thật dễ dàng tin rằng bà Norris viết thư cho em gái không hề vô ích. Hình như bà Price khá sửng sốt là đứa con gái được chọn, trong khi bà có nhiều con trai đáng yêu như thế, nhưng bà cảm kích nhận lời, và cam đoan với họ rằng con gái bà là một cô bé rất ngoan, vui tính và bà tin tưởng rằng họ sẽ không bao giờ phải nghĩ đến việc loại bỏ nó. Tiếp đó, bà kể rằng con bé hơi mảnh khảnh và bé nhỏ, nhưng bà rất hy vọng rằng thay đổi không khí sẽ làm thể chất của nó tốt hơn. Bà Price tội nghiệp! Chắc bà tưởng rằng thay đổi không khí có thể phù hợp với những đứa con của bà.

[1] Pug: Chó púc, giống chó lùn, mặt ngắn, mũi tẹt và hếch. - ND.