Chương 2

Cô bé đã đi một chặng đường dài an toàn, và gặp bà Norris tại Northampton, bà hãnh diện được phó thác cho bà là người đầu tiên đón Fanny, hướng dẫn cô bé đến với những người khác, và giới thiệu cho cô biết sự tử tế của họ.

Hồi đó Fanny Price vừa tròn mười tuổi, và dẫu diện mạo ban đầu của em không mấy hấp dẫn, em cũng không có gì khiến những người họ hàng chán ghét. Em nhỏ người so với tuổi, nước da không hồng hào, không có vẻ đẹp nào nổi bật, lại quá bẽn lẽn và nhút nhát, em co người lại để khỏi bị chú ý; Dáng điệu của em tuy vụng về song không tầm thường, giọng em dịu dàng, và lúc em nói, vẻ mặt em xinh hẳn lên. Ngài Thomas và phu nhân đón tiếp em rất ân cần, ngài Thomas thấy em rất cần được khích lệ, nên cố vỗ về, nhưng ngài vấp phải thái độ lầm lỳ khó bảo nhất, còn phu nhân Bertram, không bị đến một nửa những rắc rối đó, hoặc vì chồng bà nói mười bà mới nói một, lại có nụ cười vui vẻ trợ giúp, ngay lập tức bà đỡ đáng sợ trong hai người.

Tất cả bọn trẻ đang ở nhà, chúng thể hiện rất tốt lúc được giới thiệu, khá vui vẻ và không hề bối rối, ít nhất là mấy cậu con trai đã mười bảy và mười sáu, cao lớn so với tuổi, cả hai đều oai vệ trong con mắt của cô em họ bé bỏng. Hai cô con gái lúng túng vì họ bé hơn và sợ cha hơn, ngài đã dặn dò chúng nhân dịp này khá kỹ lưỡng. Nhưng chúng đã quá quen với khách khứa và được khen ngợi, chẳng có gì giống như sự bẽn lẽn tự nhiên, và sự tự tin của chúng tăng lên khi biết cô em họ thiếu hẳn cái đó, ngay lập tức chúng quan sát kỹ càng mặt mũi và bộ váy yếm của cô em với thái độ dửng dưng vờ vĩnh.

Họ là một gia đình quyền quý, các cậu con trai rất khôi ngô, các cô con gái rất xinh đẹp, tất cả đều cao lớn so với tuổi, càng nổi bật sự khác biệt giữa mấy anh chị em họ, cũng như nền giáo dục họ được hưởng, và không ai nghĩ mấy cô bé xấp xỉ tuổi nhau như thực tế. Thực ra, cô út chỉ lớn hơn Fanny hai tuổi. Julia Bertram mới mười hai, còn Maria lớn hơn em gái một tuổi. Trong lúc ấy, vị khách bé bỏng khổ sở hết mức. Em sợ tất cả mọi người, ngượng vì bản thân, và nhớ căn nhà mà em vừa rời xa, em không biết làm thế nào để nhìn lên và chỉ lắng nghe mà không thể cất tiếng, và không dám khóc. Suốt dọc đường từ Northampton, bà Norris đã nói chuyện với em về vận may kỳ diệu của em, về sự biết ơn đặc biệt và phải cư xử sao cho phải phép. Fanny càng thấy khốn khổ hơn khi ý thức được mình không tỏ ra vui vẻ là một điều xấu xa. Sự mệt nhọc vì chuyến đi dài như thế sớm trở thành một điều có hại không nhỏ. Sự hạ cố đầy thiện chí của ngài Thomas và những lời báo trước lăng xăng của bà Norris rằng em sẽ là một cô bé ngoan; nụ cười của phu nhân Bertram trở thành vô hiệu, lúc bà bảo em ngồi lên sofa vói mình và con Pug, ngay cả cái bánh tạc nhân dâu nhằm dỗ em cũng vô hiệu nốt; em không thể nuốt nổi hai miếng, nước mắt đã làm em nghẹn ngào, và giấc ngủ hình như là người bạn phù hợp với em nhất, em chấm dứt nỗi buồn thương của mình trên giường.

- Đây chẳng phải là một khởi đầu hứa hẹn gì lắm, - bà Noris nói lúc Fanny đã ra khỏi phòng. - Sau mọi điều em đã nói với con bé dọc đường, em ngỡ nó phải cư xử khá hơn; em đã bảo nó tất cả phụ thuộc rất nhiều vào việc nó xử sự tốt lúc đầu. Em hy vọng con bé đỡ sưng sỉa đi - người mẹ tội nghiệp của nó đã có một cuộc thoả thuận hòi, nhưng chúng ta phải chiết bớt chi phí với một đứa trẻ như thế - và em không lường được nó buồn vì xa nhà thực ra là có hại cho nó, vì về mọi mặt, đây đã là nhà nó, vậy mà nó vẫn không hiểu nó đã biến đổi để tốt hơn biết chừng nào, nhưng rồi mọi việc sẽ không có gì thái quá đâu.

Tuy nhiên, mất một thời gian dài hơn bà Norris muốn, để Fanny hòa hợp với những điều mới lạ của trang viên Mansfield và tình trạng bị chia cắt với những người ruột thịt. Em quá nhạy cảm, lại quá ít hiểu biết để chú tâm đúng cách. Chẳng ai có ý định không tốt, nhưng không người nào thoát khỏi lề thói riêng của mình để làm cho cô bé thoải mái.

Hôm sau là ngày nghỉ cho các tiểu thư Bertram rảnh rỗi, làm quen và vui chơi với cô em họ, để hòa hợp dần. Họ không thể không coi thường cô bé khi thấy nó chỉ có hai cái khăn quàng và chưa học tiếng Pháp bao giờ; Lúc các cô thấy Fanny hơi ngẩn người với bản duet[2] mà họ chơi thành thạo, họ chẳng biết làm gì hơn là hào phóng cho cô bé vài món đồ chơi ít giá trị nhất của họ và để mặc em lại một mình, trong lúc họ tụ tập chơi trò gì đó cho ngày nghỉ thú vị, làm những bông hoa giả hoặc phung phí thứ giấy màu vàng.

Fanny dù ở gần hay xa các anh chị họ, dù ở trong phòng học, phòng khách hay ở nơi có nhiều bụi cây vẫn thấy bơ vơ, thấy sợ mọi người, mọi nơi. Em mất hết can đảm vì sự lặng lẽ của phu nhân Bertram, kính sợ vẻ mặt nghiêm trang của ngài Thomas, sợ hết hồn vì những lời răn dạy của bà Norris. Các cô chị họ cao lớn hơn nhiều làm em xấu hổ vì những lời chỉ trích vóc dáng em, em luống cuống khi họ chú ý đến sự bẽn lẽn của em. Cô Lee ngạc nhiên vì sự dốt nát của em, các cô hầu gái chế nhạo quần áo của em; và khi những nỗi khốn khổ ấy thêm vào ý nghĩ các anh chị họ là những người có quyền thế, là bạn chơi, là người hướng dẫn và trông nom, sự nản lòng càng đè nặng trĩu trái tim em.

Vẻ huy hoàng của ngôi nhà thật đáng kinh ngạc, song cũng chẳng an ủi được em. Các căn phòng quá ư rộng rãi, em có thể di chuyển dễ dàng, song chạm đến thứ gì em cũng ngại làm hỏng, và không ngừng e sợ hết thứ này đến thứ khác, em thường trốn vào phòng riêng mà khóc. Buổi tối, lúc cô bé đã rời phòng khách, mọi người vẫn nói đến em, vì bề ngoài em có vẻ cảm nhận sâu sắc vận may kỳ lạ của mình, em chấm dứt nỗi buồn thương hàng ngày bằng tiếng thổn thức một mình lúc đi ngủ. Một tuần trôi qua như thế, và chắc chắn rằng thái độ thụ động lặng lẽ của em đã nói lên như thế, một buổi sáng cậu anh họ Edmund - cậu thứ trong nhà - tìm thấy Fanny đang ngồi khóc trên các bậc thang ở tầng áp mái.

- Em bé thân mến của anh, - Edmund nói, rất dịu dàng của một người thiện tâm, - có việc gì thế? - Rồi ngồi xuống cạnh Fanny, cố khắc phục nỗi xấu hổ của cô bé đang sửng sốt, cậu thuyết phục Fanny cởi mở nỗi lòng. - Cô bé ốm à? Hay có ai cáu kỉnh với cô bé đấy? Hay bé cãi nhau với Maria và Julia? Hoặc bé lúng túng vì mọi thứ trong bài học, để anh giảng cho nào? Tóm lại, bé muốn gì anh cũng có thể lấy cho bé hoặc làm cho bé, được chưa? - Mất một lúc lâu vẫn không có trả lời ngoài câu “không, không, không có gì đâu ạ, cảm ơn anh”, nhưng Edmund vẫn bền bỉ và ngay lập tức, cậu bắt đầu gợi chuyện về gia đình Fanny, khiến những tiếng thổn thức càng tăng, giải thích cho cậu biết nguồn cơn phiền muộn. Edmund cố an ủi cô bé.

- Em đang buồn vì phải xa mẹ, Fanny bé bỏng của anh, - cậu nói, - chúng tỏ em là một cô bé rất ngoan, nhưng em phải nhớ là em đang sống với họ hàng và bạn bè, ai cũng yêu quý em, muốn em vui vẻ. Nào, chúng mình hãy cùng đi dạo trong trang viên, rồi em kể cho anh nghe về các anh chị em ở nhà nhé.

Nói đến chủ đề này, cậu thấy Fanny yêu quý các anh chị em nói chung, trong số đó có một người ám ảnh suy nghĩ của em hơn những người khác. Đó là William, người em kể nhiều nhất và muốn gặp nhất. William là anh cả, lớn hơn em một tuổi, luôn là người đồng hành và là bạn của em; là người bênh vực em với mẹ trong mọi lúc gieo neo (mẹ rất yêu quý William).

- William không muốn em đi xa, anh ấy bảo sẽ rất nhớ em.

- Nhưng William sẽ viết thư cho em, anh cam đoan thế mà.

- Vâng, anh ấy hứa sẽ viết, nhưng anh ấy bảo em viết trước.

-Vậy bây giờ em làm gì nào?

Fanny gục đầu và trả lời lưỡng lự:

- Em không biết; em không có tờ giấy nào.

- Nếu đấy là khó khăn của em, anh sẽ cho em giấy và các thứ khác, em có thể viết thư bất cứ lúc nào em muốn. Viết thư cho William sẽ làm em vui chứ?

- Vâng ạ, rất vui.

-Vậy hãy làm ngay bây giờ đi. Đi với anh vào phòng điểm tâm, chúng ta sẽ tìm thấy đủ thứ ở đấy, và nhất định có chỗ cho anh em mình.

- Nhưng anh ạ... thư sẽ được gửi ở bưu điện chứ?

- Được, việc đó anh sẽ giúp; anh sẽ gửi cùng với các thư khác, bác em sẽ dán tem và William không phải trả tiền đâu[3].

- Bác em! - Fanny nhắc lại với vẻ mặt khiếp đảm.

- Đúng, lúc em viết thư xong, anh sẽ đưa cho cha anh dán tem.

Fanny nghĩ đây là một việc bạo gan, nhưng Edmund bảo đừng chống lại nữa; Hai anh em vào phòng điểm tâm, Edmund lấy giấy cho Fanny, kẻ dòng hộ với sự chăm chút của người anh trai và chắc chắn có phần còn sốt sắng hơn. Cậu ở lại với Fanny suốt lúc em viết, giúp em bằng con dao nhíp hoặc sửa chính tả lúc cần; ngoài những chăm chút đó còn thêm vào sự ân cần với anh trai Fanny làm em rất cảm động và vui mừng. Cậu tự tay viết thư cho William, tỏ lòng yêu mến cậu ta và gửi cho cậu ta nửa ghinê3. Nhân dịp này, Fanny thấy mình không thể diễn đạt nổi cảm xúc, nhưng vẻ mặt và vài lời chất phác của em đã truyền tải đầy đủ lòng biết ơn và sự vui sướng, và cậu anh họ bắt đầu thấy em là một người thú vị. Edmund nói chuyện với Fanny nhiều hơn, và từ những điều em kể, cậu nhận thấy em có tấm lòng nhân hậu và rất khao khát làm việc tốt; cậu hiểu Fanny và chú ý đến em nhiều hơn, phù hợp với sự nhạy cảm về địa vị và tính nhút nhát của em. Chưa bao giờ cậu cố ý làm Fanny đau đớn, nhưng giờ đây cậu cảm thấy em đòi hỏi một sự tử tế thiết thực hơn, và trước hết, cố giảm bớt nỗi sợ tất cả mọi người, Edmund khuyên em nhiều điều tốt đẹp, đặc biệt là nên chơi với Maria và Julia, cố vui vẻ hết mức.

Từ hôm đó, Fanny ngày càng thấy thoải mái hơn. Em cảm thấy mình có một người bạn, và sự ân cần của người anh họ Edmund đã khiến em vui vẻ hơn với những người khác. Noi này trở nên đỡ xa lạ, mọi người đỡ đáng sợ, và nếu như có người trong số họ khiến em không thể hết sợ, ít ra em cũng bắt đầu hiểu lề lối và tìm ra cách phù hợp nhất với họ. Những cung cách nhà quê và vụng về nho nhỏ ban đầu là những vi phạm nặng nề vào sự yên bình của mọi người, nhất là của bản thân em, tất yếu phải mòn dần, và chẳng mấy chốc Fanny không còn sợ ông bác nữa, cũng như giọng nói của bà bác Norris không còn làm em giật mình đánh thót. Với các chị họ, đôi khi Fanny là một người bạn có thể chấp nhận được. Dù không xứng thành đồng minh chung thủy của họ, vì em kém cả tuổi lẫn sức khoẻ, những niềm vui và kế hoạch của họ đôi khi khiến người thứ ba trở nên rất có ích, nhất là khi người thứ ba ấy tính tình mềm mỏng và sẵn sàng giúp đỡ. Mỗi khi bà dì tìm hiểu về những sai lỗi của Fanny, hoặc khi anh trai Edmund giục Fanny xác nhận sự ân cần của họ, họ không thể nói gì hơn: “Fanny đủ hiền hậu”.

Bản thân Edmund cũng là người hiền hậu, và không gì tệ hơn cho Fanny là phải chịu đựng Tom, còn hơn là sự hớn hở mà cậu thanh niên mười bảy tuổi luôn thấy là tốt cho một đứa trẻ lên mười. Tom vừa bước vào đời, đầy hăng hái, với mọi tính khí tự do của một trưởng nam, cậu luôn cảm thấy mình ra đời chỉ để tiêu tiền và hưởng thụ. Sự ân cần của cậu với cô em họ bé bỏng phù hợp vói địa vị và quyền lợi của Tom; cậu làm cho Fanny vài món quà rất đẹp mắt và cười đùa với em.

Khi diện mạo và tinh thần của Fanny đã khá hơn, ngài Thomas và bà Norris mãn nguyện hơn nhiều vì ý định nhân từ của họ, và chẳng mấy nỗi họ cho rằng tuy còn lâu mới được coi là thông minh, song cô bé biểu lộ xu hướng dễ bảo và có vẻ ít gây phiền toái cho họ. Họ không ngừng coi thường khả năng của cô bé. Fanny biết đọc, thêu thùa và viết, nhưng em không được dạy dỗ gì hơn; Lúc các cô chị họ thấy em dốt nát nhiều thứ mà các cô đã quen thuộc từ lâu, họ cho em là đần độn thảm hại. Trong vòng hai hoặc ba tuần lễ đầu tiên, hai cô chị liên tục đưa những tường thuật mới mẻ vào phòng khách: “Mẹ ơi, xem này, em họ con không biết ghép bản đồ châu Âu vào nhau[4]”, hoặc “Em họ con không thể kể các dòng sông chính ở Nga”, hoặc “Nó chưa bao giờ nghe về Tiểu Á”, hoặc “Nó chẳng biết gì về sự khác biệt giữa màu nước và phấn màu! Lạ thật! Mẹ đã thấy đứa nào đần đến thế chưa?”.

- Cháu à, - bà dì ý tứ của chúng trả lời, - thế thì kém thật, nhưng các cháu đừng tưởng ai cũng tiến bộ và học nhanh như mình.

- Nhưng dì ơi, dì biết không, nó ngố lắm kia, đêm qua chúng cháu hỏi nó đến Ireland đi bằng đường nào, nó nói sẽ băng qua đảo Wight. Nó chẳng biết gì ngoài cái đảo Wight bé tí mà nó gọi là hòn đảo, cứ như trên thế giới chẳng có hòn đảo nào khác. Nếu cháu không biết từ lâu, trước khi bằng tuổi nó bây giờ, chắc cháu sẽ xấu hổ chết mất. Cháu không thể nhớ thời gian cháu không biết cả đống thứ như thế, vậy mà nó chẳng có tí teo khái niệm nào. Bao lâu rồi hở dì, từ khi chúng cháu quen nhắc lại các triều đại vua Anh theo thứ tự thời gian, ngày tháng đăng quang của họ, và phần lớn các sự kiện trọng đại trong thời họ trị vì!

- Vâng, - cô khác nói thêm, - và về các hoàng đế La Mã suy vi như Severus, ngoài rất nhiều huyền thoại ngoại đạo, về kim loại, á kim, các hành tinh, và các nhà triết học xuất chúng.

- Đúng lắm, các cháu yêu quý ạ, nhưng các cháu được trời cho một trí nhớ tuyệt vời, còn cô em họ tội nghiệp của các cháu chắc chẳng có chút nào. Trí nhớ đã khác nhau một trời một vực, mọi thứ khác nữa cũng thế, vì vậy các cháu phải chiếu cố đến em và thương cho sự kém cỏi của nó. Và hãy nhớ rằng, nếu các cháu tiến bộ và thông minh, nên luôn luôn khiêm tốn, vì tuy các cháu đã biết nhiều thứ, song còn rất nhiều thứ để các cháu học.

- Vâng, cháu biết rồi, học cho đến khi cháu mười bảy tuổi. Nhưng cháu phải kể với dì một việc khác về Fanny, vì vừa kỳ quặc vừa ngớ ngẩn. Nó nói không muốn học cả nhạc lẫn vẽ.

- Cháu yêu ơi, chắc chắn như thế là ngớ ngẩn thực sự rồi, và chứng tỏ nó rất thiếu thiên tư và tinh thần phấn đấu. Nhưng mọi việc đều phải xem xét, dì không biết việc này liệu có tốt hay không, vì cháu biết đấy, cha mẹ cháu (thông qua dì) đã có lòng tốt nuôi nó cùng các cháu, tuy đương nhiên nó không được hoàn hảo như các cháu; Ngược lại, càng phải nhận thấy rằng sẽ có sự chênh lệch.

Những lời khuyên nhủ như thế của bà Norris đã nhiễm vào tâm trí của mấy cô cháu gái, và tuy không quá ư hay ho với mọi khả năng đầy hứa hẹn và hiểu biết sớm của mình, song các cô hoàn toàn thiếu hụt những điều bình thường hơn như tự biết mình, tính rộng lượng và nhún nhường. Ngoài thiên hướng, các cô còn được dạy dỗ chu đáo mọi thứ. Ngài Thomas không biết còn thiếu những gì, vì tuy là một người cha thực sự thiết tha, bề ngoài ngài không tỏ ra trìu mến, và duy trì thái độ kiềm chế mọi hào hứng của các con trước mặt ngài.

Phu nhân Bertram chẳng chú ý mảy may đến kiến thức của các con gái bà. Bà chẳng có thời gian cho các việc ấy. Bà là một phụ nữ ăn vận chải chuốt, suốt ngày ngồi trên sofa thêu một thứ dài dằng dặc, chẳng mấy giá trị và chẳng đẹp gì, mải nghĩ đến con chó Pug của mình hơn là nghĩ đến con cái, nhưng lại rất nuông con để đỡ bị quấy rầy, mọi việc quan trọng mặc ngài Thomas chỉ đạo, còn những việc nhỏ hơn thì đã có bà em gái lo. Bà càng lười chăm sóc các con gái hơn, chắc bà cho rằng không cần thiết, vì đã có nữ gia sư cùng các cậu anh trai đàng hoàng trông nom, nên chẳng cần gì hơn nữa. Còn với những ngốc nghếch của Fanny trong kiến thức, thì “bà chỉ có thể nói là rất không may, nhưng có khối người cũng đần độn, và Fanny ắt phải bỏ nhiều công sức hơn, bà không biết còn phải làm gì nữa cho xong; Ngoài việc con bé tối dạ, bà phải nói thêm rằng, bà không thấy trong sinh linh bé nhỏ này có gì nguy hại, bà thường thấy nó rất vui vẻ và nhanh nhẹn trong việc mang thư từ và kiếm thứ nó muốn”.

Fanny với mọi thứ không biết và rụt rè, đã ổn định ở trang viên Mansfield, em chuyển dần sự quyến luyến thiên vị với ngôi nhà trước kia vào nơi đây, em lớn lên khá vui vẻ giữa mấy cô chị họ. Maria và Julia không hẳn xấu tính, dẫu cách cư xử của họ hay làm Fanny bẽ mặt, song em nghĩ mình quá thấp kém nên không cảm thấy mếch lòng.

Từ khi Fanny bước vào gia đình, phu nhân Bertram vì sức khoẻ yếu thì ít, mà lười nhiều hơn, đã bỏ ngôi nhà trên phố mà bà thường cư ngụ suốt mùa xuân và ở hẳn miền quê, để ngài Thomas chuyên tâm với trách nhiệm của ngài ở Quốc hội cùng mọi thứ tiện nghi tăng hoặc giảm vì sự vắng mặt của bà. Vì thế, ở vùng thôn dã, các tiểu thư Bertram tiếp tục rèn luyện tài năng, tập đàn hát, họ cao lớn thêm và đầy nữ tính; Người cha thấy họ nên người, từ dáng vẻ, tài năng, có thể xua tan mối băn khoăn của ngài. Cậu cả là người lơ đễnh và phung phí thường làm ngài lo âu; nhưng những người con khác hứa hẹn sẽ thành người đàng hoàng. Ngài cảm thấy mấy cô con gái, trong lúc vẫn giữ họ Bertram[5], hẳn sẽ đem lại sự thanh nhã mới mẻ, và ngài tin rằng khi đổi họ, các cô sẽ càng tăng thêm sự kính trọng cho nó. Còn tính cách của Edmund, lương tri mạnh mẽ và đầu óc chính trực của cậu rất hứa hẹn cho sự hữu ích, danh giá và hạnh phúc cho bản thân cậu cũng như những người liên quan. Cậu sẽ thành mục sư.

Giữa những mối quan tâm và cảm giác thỏa mãn vì các con, ngài Thomas không quên làm một việc có thể cho các con của bà Price; Ngài tự nguyện giúp bà trong việc dạy dỗ và sử dụng các con trai của bà khi chúng đủ tuổi làm một nghề nào đó. Còn Fanny, dù gần như tách biệt gia đình hoàn toàn, vẫn nhận biết sự mãn nguyện đích thực khi nghe mọi sự tử tế đối với họ, hoặc mọi triển vọng về địa vị hoặc hạnh kiểm của họ. Một lần, và chỉ có một lần duy nhất trong suốt từng ấy năm, Fanny sung sướng được gặp William. Em không được gặp người nào khác, mọi người dường như chẳng còn nghĩ đến em, kể cả một chuyến đến thăm, hình như chẳng ai trong nhà muốn có em. Nhưng ít lâu sau khi Fanny ra đi, William quyết tâm trở thành thủy thủ, và trước khi ra khơi, cậu được mời đến đến Northamptonshire chơi với em gái một tuần. Có thể hình dung ra sự đằm thắm, tha thiết trong cuộc gặp gỡ, niềm vui được ở bên nhau, những giờ phút nô đùa vui vẻ và những khoảnh khắc trò chuyện nghiêm túc của hai anh em, cũng như những ý nghĩ lạc quan và hăng hái của William kéo dài đến lúc cuối cùng, và sự buồn khổ của cô bé khi anh trai ra đi. May mắn thay, cuộc viếng thăm vào đúng dịp lễ Giáng sinh, nên Fanny được cậu anh họ Edmund an ủi, cậu kể cho cô bé nghe bao điều thú vị về công việc William sẽ làm sau này vì đó là nghề nghiệp của cậu, khiến Fanny dần dần hiểu rằng sự xa cách cũng có ích nhất định. Tình bạn của Edmund không bao giờ làm em chán: việc cậu rời Eton đến Oxford chẳng thay đổi gì tính ân cần của cậu, chỉ càng thêm nhiều dịp chứng tỏ thường xuyên hơn mà thôi. Edmund không phô trương đang làm nhiều hơn người khác, hoặc không hề sợ làm thế là quá nhiều, cậu luôn chân thành với những điều Fanny thích thú, cố làm cho em hiểu biết hơn và thắng sự nhút nhát ngăn trở việc họ ngày càng hay ở bên nhau hơn; cậu cho em những lời khuyên nhủ, an ủi và khích lệ.

Fanny quá lạc hậu so với những người khác, nên sự cổ vũ đơn độc của Edmund không thể đưa em vượt lên, song về mặt nào đó, sự quan tâm của cậu có ý nghĩa rất lớn giúp em mở mang đầu óc, nối dài những ước mơ. Edmund biết em là người thông minh, em tiếp thu nhanh cũng như có lương tri, ham thích đọc sách và chắc chắn là nắm bắt được nhiều kiến thức trong đó. Cô Lee dạy em tiếng Pháp, và hàng ngày lắng nghe em đọc từng phần trong cuốn Lịch sử; nhưng Edmund giới thiệu những cuốn sách khiến em đọc mê mải trong những giờ nhàn rỗi, cậu khích lệ sở thích của em và uốn nắn những suy xét cho em; Cậu biến việc đọc trở thành có ích bằng cách bảo em nên đọc gì, tăng thêm niềm say mê bằng những lời ngợi khen sáng suốt. Đáp lại sự giúp đỡ đó, em yêu quý Edmund hơn mọi người trên đời ngoài William, trái tim em chia đôi cho hai người đó.

[2] Duet: Bài hát hoặc bản nhạc dành cho bộ đôi. - ND.

[3] Trước kia, ở nước Anh nếu người gửi không dán tem thì người nhận thư phải trả tiền bưu phí. - ND.

[4] Đây là một bài tập ở trường, học sinh cắt rời hình các nước từ một bản đồ rồi ghép chúng lại với nhau. - ND.

[5] Con gái khi còn ở nhà mang họ của cha, khi lấy chồng sẽ đổi sang họ chồng. - ND.