ĐỨA CON NỐI NGHIỆP
Phải. Quan văn hầu Khưu Chiêu đã quyết. Là phải có đứa con nối nghiệp mình. Ông sinh Châu khi chưa đỗ đạt. Nhưng mãi lúc sắp yên giặc Vân Muôi, quan vũ hầu đã ghé về quê thăm vợ, nên mới có Luân. Giặc yên thì bà vũ hầu bị bệnh, mất. Không muốn đứa con trai sinh sau đẻ muộn thiếu cả tình cha con, ông đã đem Luân về kinh ở với mình suốt chín năm liền. Mười mấy năm tham chính đã giúp quan văn hầu Khưu Chiêu nghĩ được cách nuôi dạy con. Là phải biết cày ruộng để biết quí chén cơm, sau đó mới ra làm quan. Luân theo cha chăn trâu, theo anh học cày cuốc. Quan to hết vận cho con đi cày. Lúc đầu chưa hiểu, dân làng Xuyên Lâm nghĩ thế. Xuyên Lâm là đất trung du. Phía nam phía tây đều giáp núi. Cây lúa chỉ ăn hột nước trời. Làm lụng chết xác, vẫn thiếu đói.
-Ở kinh sướng thế, sao đương không bỏ về quê?
Luân hỏi cha.
Khưu Chiêu đáp.
-Để con học làm ngừơi
Sáu năm sau, lúc đã thành anh trai làng vạm vỡ, cày cuốc thành thạo, Luân mới hiểu lời cha.
Luân lặng lẽ vào núi Thiên Sơn. Rồi lên Mân Sơn. Thiên Sơn ở phía nam, cao, dốc,
các con suối đều ngắn, cạn. Mân Sơn ở phía tây, thấp hơn, nên suối dài hơn, sâu hơn. Hầu như ngày nào Luân cũng đi Thiên Sơn, Mân Sơn.
Một hôm Luân nói với cha:
-Ngươi già phải đi cày thay cho trai tráng đi sưu dịch. Còn đất đai mỗi ngày một cằn. Phải có nước về đồng, dân làng ta mới đủ cơm ăn. Con đã có cách.
Khưu Chiêu chưa tin:
-Nói ta nghe thử?
Nửa năm sau, dân Xuyên Lâm có đập nước Mân Sơn. Lúa trỉa chuyển thành lúa cấy. Nhà nào cũng đủ cơm ăn. Đến lúc ấy Khưu Chiêu mới bảo:
-Giờ con đi học văn học võ được rồi.
Nghe cha bảo, Luân chẳng mừng. Từ hôm có nước đập Mân Sơn, dân làng Xuyên Lâm nghĩi ra lắm câu hát. Nghe đám con gái trong làng hát, Luân cứ thấy nôn nao trong lòng. Bỗng nhiên Luân cứ thấy sợ, nếu phải đi xa. Có làm quan rốt cuộc cũng trở về quê. Luân cố gạt khỏi ý nghĩ việc đi học để ra làm quan. Song, Khưu Chiêu đã quyết. Từ Xuyên Lâm đến Xuyên Khê mất hơn buổi đường. Quan văn hầu bước sang tuổi sáu mươi, nhưng đi đứng còn rất vững.
-Thầy Đa Trà ở Xuyên Khê là chỗ bạn cũ của ta. Sẽ dạy con cả văn võ.
Khưu Chiêu bảo.
Hành lý của Luân gòm nghiên, bút, với hai bộ quần áo vải thô. Quan văn hầu cố khơi dậy nơi Luân ngọn lửa khoa trường, nên suốt buổi đường ông chỉ kể cho con nghe chuyện triều chính