2. Ngôi Thành Cổ

Ùng oàng.

Ùng ùng ùng oàng.

Một cán bộ nghe giọng đã luống tuổi lẩm nhẩm: "Tiếng nổ đầu nòng nghe giống như đại bác Bô-pho thời đánh Pháp". Một giọng trẻ trung xin tiểu đoàn trưởng cho lệnh dừng hành quân. Oàng oàng ùng oàng. Không phải. Chớp sáng phía biển Đông. Sáng rực thế kia là đạn pháo nổ đầu nòng của hạm đội Mỹ bắn đồng thời nhiều khẩu trùm lấp lên nhau. Lộ chăng? Có tiếng xì xào. Một tiếng sét rung động át tiếng pháo nổ chát chúa. Lóa mắt chẳng còn nhìn thấy gì nữa. Lệnh: "Hành quân bình thường. Tiếp cận nhanh, đúng giờ quy định!".

Qua màn đêm không nhìn thấy mặt người ra lệnh. Tiểu đội trưởng Hợi yên tâm trước thái độ chỉ huy bình tĩnh, dứt khoát, rắn rỏi. Nghe nói ông là tiểu đoàn trưởng Nguyễn Tư Phiến mới được phong hàm trung tá, chuẩn bị điều động nhậm chức cao hơn nhưng vì nhiệm vụ mới quan trọng nên cấp trên để ông ở lại tiểu đoàn 5 này. Ông đã từng tham gia quân đội từ ngày Vệ quốc đoàn... Cũng nghe truyền tụng ông là đồng hương chí cốt của anh hùng Trần Cừ, người lấy thân mình lấp lỗ châu mai trong trận đánh Đông Khê bóp chẹt cái yết hầu mở đầu chiến dịch Biên Giới 1950. Chính ông sử dụng trung liên yểm hộ cho Cừ băng lên và ông đã bị thương thủng dạ dày, mất một ngón tay nảy cò.

Đã vào vùng giáp ranh trận địa. Ta và địch nhiều chỗ xen nhau. Miệng người nọ truyền vào tai người kia: "Bám sát. Tuyệt đối bí mật!". Có tiếng thì tháo Tuấn "vẩu" ngã thụt xuống hố bom. Kéo lên nặng quá. Bao gạo, súng đạn, ba lô quần áo ướt sũng. Cậu ta sặc nước phải bịt mũi, ngậm miệng cho nước lặng lẽ trôi vào bụng. Lại có tiếng xì xèo đã bảo bám sát chân người đi trước, chệch ra là ăn đòn đấy. May mà không vớ phải mìn.

Trước mặt đã lờ mờ những mảng đen ngòm cao lô nhô: Đụn rơm rạ? Không phải. Đầu chỏm không tròn hình nấm. Đống củi cây xếp chụm ngọn vào nhau? Cũng không phải. Một tiếng sét xé trời rách ra từng mảnh. Mưa trút nước ào ào. Chớp sáng loằng ngoằng liên tục nom rõ một rặng dài tường thành hình thù quái dị nhơm nhở như răng cưa khấp khểnh. Có hình như người đội nón rộng vành. Lại có hình giống hệt bà còng chống gậy trời mưa... Hếch mắt lên ngó cho nhanh nhập nhoàng qua chớp sáng lại phải cúi gằm tránh hố hốc trồi sụt trong nước ngập tới bọng chân. Hình như ở chỗ này trước kia là phố xá nhà cửa dân san sát? Quờ tay thấy gạch vỡ, không còn một viên nào nguyên vẹn, Có chiến sĩ dẫm phải vật cứng kéo lên hóa ra một chiếc chảo con xinh xinh. Lại có người bị cứa thủng giày chảy máu ngón chân thì vớ được một cây đèn đồng nhỏ là đồ thờ tự liền giữ để tặng quân y cũng có giá trị thắp sáng ở trong hầm cứu thương đây. Đi chừng vài trăm bước các bức tường thành hình thù lạ lẫm lúc nãy lại biến dạng đa chiều. Giống một ông lão bố gối ngồi câu cá bên cạnh một kẻ điên há hốc miệng lên trời cười sằng sặc với sấm rền. Lại có hình người dang tay hệt Chúa chịu nạn trên thánh giá. Thành cổ Quảng Trị bây giờ là thế này ư? Thành xây quách cổ, gạch ngói tan tành. Bom đạn Mỹ giáng xuống đây khốc liệt đến thế này cơ ư!?

Pháo hạm ở biển Đông đã ngưng bắn phá. Chỉ còn mưa được sấm sét tiếp sức càng buông nước dữ dội. Cán bộ dẫn đường cằn nhằn:

- Vào vùng ta rồi đấy các đồng chí! Ngày mới đến đây lập trận địa còn khô rang. Ông trời rặn mãi mới được vài con mưa đầu mùa. Thấm xèo chẳng bõ bèn gì với đất tro xám tơi như cát. Bây giờ ông trời lại cứ tháo nước tong tỏng, chửi cũng chẳng tạnh cho.

Lờ mờ phía trước một đoàn người lầm lũi ngang qua. Trên vai họ vác những bó dài như một gạch nối giữa hai người. Ta hay địch? Vía bố nó cũng không dám đánh đêm. Sao họ vác nhiều nòng pháo to vậy? A, a quân ta! Đúng rồi quân ta. Niềm vui nhận ra nhau đã nhanh chóng tắt ngấm. Anh em đằng mình khênh đồng đội đi chôn. Ôi cha, sao dài thế? Dễ đến mấy chục xác bó.

Một anh đèn pin lóe lên. Cán bộ đơn vị bạn đeo súng, vai vác xẻng, nói với chỉ huy tiểu đoàn chúng tôi:

- Pháo địch giã suốt từ chiều đến giờ mới tạm yên ắng. Nó trả thù cho lính thủy đánh bộ của chúng ta vừa bị diệt một đại đội khi đánh vào trận địa ta. Đơn vị đang chờ đón các đồng chí. Nấu cơm nóng sẵn rồi!

Tai ù ù. Mắt nhòe. Mưa như trút nước. Không thể ngả mũ chào đồng đội. Vĩnh biệt. Hàng quân câm lặng. Chỉ có mưa ầm ì. Trời ơi, thế mà vẫn có cơm nóng chờ đón các đồng chí! Bụng sôi réo ùng ục. Bỗng thấy khói cơm quẩn vào hai lỗ mũi, lặn vào trong lưỡi, nước bọt nuốt ừng ực. Ban quen thế này rồi chăng? Giống như ngoài trời sấm chớp nhoàng nhoàng, trong đầu ý nghĩ lóe lên liên tục khác với cái bụng cồn cào đòi ăn. Tê tê cảm giác hai ngả âm dương. Ngả đi vào trang bị súng đạn đầy mình. Ngả kia ôm đất mẹ yên ả một cõi đi về. Hai bên thái dương giần giật những cuộc mạn đàm, những đối thoại tranh luận nẩy lửa của thanh niên trước khi vào chiến trường bùng lên. Chà, bao nhiêu ý kiến khắc vào tâm não. Đừng để làn tóc người yêu làm mành mành che khuất mất hoài bão không gì quý hơn độc lập tự do... Mà mình đã phát biểu thế nào nhỉ? Tiểu đội trưởng Hợi nghe vang vang giọng trầm của mình: "Đứng ở mũi nhọn cuộc sống. Điều đó làm được. Nhưng lúc nào cũng đứng ở mũi nhọn, điều đó thật khó! Tôi muốn làm con dao sắc nhưng có lúc không tự mài được. Lúc này đây có mài sắc được không?".

Chiến trường không có thời gian cho bi lụy. Sống chết là lẽ thường tình của người lính. Có điều chết thế nào cho ra chết. Đơn giản vậy thôi. Nước mắt nuốt vào trong. Còn lại căm giận và trả thù. Ai vào sới vật không mong mình chiến thắng, không mong mình vác cờ vinh quang. Vừa đặt chân vào mảnh đất nóng bỏng chưa rõ chiến trận nếp tẻ, xôi gấc hay bỏng ngô, tinh thần vẫn tràn trề háo hức át đi mọi tiêu cực. Run đầu gối, có không? Có đấy nhưng ít thôi. Thậm chí són đái ra quần cũng là bình thường. Nằm bắn tập xạ kích trên thao trường bia di động, có chiến sĩ vãi đái đấy. Bình thường. Con người mà, có sao đâu! Hãy chờ thời khắc người cầm trịch vung một hồi trống thúc rồi cắc một tiếng xem trắng bụng là ai!?

Tiểu đoàn chúng tôi theo bạn chỉ dẫn đã nhanh chóng phân tán vào các ngóc ngách trận địa. Cơm ủ nóng ăn vào đến đâu khỏe ra đến đó. Căn hầm vẫn hầm hập hơi ấm của bạn vừa dọn đi nhường chỗ cho chúng tôi. Đặt súng đạn xuống nền đất cao làm sàn ngủ, thay quần áo ướt, vươn vai choàng tấm chăn ấm lên người, thế là tổ tôi lại chuyện trò nở như ngô rang. Tuấn "vẩu" thụt hố bom khai cuộc:

- Bạn tốt quá, quá chu đáo. Chiến sĩ bạn vừa rỉ tao cho biết quân số còn lại chuyển gộp sang các đơn vị của binh đoàn. Thú thật tuy đã được đả thông tớ vẫn không thích phối thuộc kiểu này. Còn mầu cờ sắc áo truyền thống. Không gì bằng chiến đấu trong đội hình của sư đoàn mình. Các cậu thấy thế nào?

Lý tiếp luôn:

- Ai chả muốn thế. Đã quân lệnh rồi bàn làm gì? Thôi, cất chuyện đó đi!

- Này, đêm nay là đêm gì các cậu?

- Dớ dẩn. Đêm lội mưa lõm bõm, anh Tuấn "vẩu" vồ ếch suýt nữa bị lột da - Út Hồng chen ngang.

Hồng trẻ tuổi nhất hội. Tính chi ly ngày tháng em mới mười bẩy tuổi rưỡi. Anh em âu yếm gọi là Út.

- Đúng đấy Út. Nhưng chưa phải. Đêm nay trùng dịp rằm tháng Bẩy mới lắm nước thế này chứ. Ở quê tớ cúng ông bà ông vải trên bàn thờ tổ tiên, cúng thập loại chúng sinh ở ngoài sân. Cúng xong đốt vàng mã. Các cụ bảo mưa nước lên, mưa chở mã cho người âm. Sự tích mưa rằm tháng Bẩy các cậu biết quá rồi còn gì nữa. Này, tớ hỏi nhé, mình hy sinh có nhập vào thập loại chúng sinh không nhỉ?

Mây đốp ngay:

- Là liệt sĩ, không nằm trong thập loại ấy!

Tuấn "vẩu" lý sự:

- Nằm trong ấy thì đã sao? Đều là người cùng khổ cả. Đốt mã có cả quần áo, giày dép, tiền, vàng lá. Có khi cả xe đạp, cả ngựa cưỡi nhong nhong... Tớ hy sinh là tớ chịu nằm trong thập loại ấy. Công thần làm quái gì!

Tất cả cười hồ hởi. Hợi đi kiểm tra góp ý:

- Đó là phong tục đẹp. Thương người như thể thương thân. Với người chết nhưng để nói với người đang sống đấy. Thôi ngủ đi!

Cán bộ đơn vị bạn đi cùng Hợi tiếp lời:

- Mọi việc chiến đấu đêm nay bọn tôi lo. Trụ ở đây đã hơn năm mươi ngày, bọn tôi quen rồi. Còn khối việc không thể quên, các bạn rồi chả tha hồ mà tranh luận.

Quen rồi ư? Chúng tôi nhắm mắt để đấy chứ làm sao mà ngủ nổi. Chớt chát chân ướt chân ráo đã biết ở đây thế nào. Chắc là thương vong cao mới đem nhau đi chôn hàng dài như vậy. Sợ chết ư? Chết sao cho xứng đáng mới là điều đáng nói. Chà, họ ăn nói bình thản cứ như tường thành không sụt, lũy thành không lở. Quen thật rồi ư? Ngủ đi, việc chiến đấu để bọn tôi lo. Cứ xem một cái hầm ngủ này thôi đã thấy bạn bỏ bao công sức xây đắp, đào khoét cả một chiến tuyến. Gian nan đã đành, xương máu giằng co với địch từng thước đất đâu phải ít. Mình được thừa hưởng tất cả. Phục bạn quá!

Mấy chúng tôi thì thầm với nhau. Thì ra đều chung một ý nghĩ: thương bạn mười, mình phối thuộc đã có gì để thương. Một đêm nằm bằng một năm ở. Ở đây sẽ bao lâu nữa?

Mưa vẫn ra rích. Ào ạt từng cơn tạnh lại mưa. Nước sông Thạch Hãn chắc đang lên to. Nằm trên nền đất một lúc mới thấy thấm lạnh. Lý có thân hình vạm vỡ, mình cá trắm tròn lẳn, cơ bắp rắn như đanh, cũng suýt xoa: "Giá như ở Mẫu Sơn quê mình đã lấy củi gộc đốt lom nhom sưởi ấm đôi bàn chân.". Hành quân sáu tiếng đồng hồ dầm trong nước, hai bàn chân tê cóng. Cái lưng cũng lạnh thấu xương sống. Út Hồng run bần bật, hai hàm răng đánh vào nhau, nhát gừng: "Hạt mưa ở đây to hơn quê em. Quất vào mặt rát ràn rạt". Tuấn "vẩu" ôm lấy Út: "Được nằm thế này cũng là ơn Thành Cổ, ơn bạn. Ngoài trời bạn đang canh gác, cảnh giới sẵn sàng chiến đấu trong mưa. Đỡ rét chưa Út? Chắc bom đánh cũng không sập được hầm này đâu em ạ!".

Hồng cùng một số tân binh bổ sung quân số trên đương hành quân vào chiến trường. Em được huấn luyện hai tháng ở vùng đồi Nho Quan. Đeo lon binh nhì còn mới toanh, em mắc mớ hoài về lệnh trên tạm cất quân hàm, quân hiệu:

- Đeo có sao đâu? Nước mình, mình có quyền đi khắp đó đây, việc quái gì phải cất. Có quân hàm coi bộ chững chạc hơn. Oách hơn. Ra anh bộ đội hơn!

Nghĩ lại cũng hay. Đúng là đời lính như chim bay, vừa mới tuần trước trên đường hành quân vào chiến trường qua Nam Đàn, đơn vị dừng chân thăm quê Bác. Cô gái giọng xứ Nghệ nhẹ êm nghe xa mà gần, lúc trong cao, lúc trầm đục giới thiệu các vật dụng trong nhà Bác. Nghèo quá chẳng có gì đáng giá. Chiếc võng đan thô. Đôi guốc gỗ đẽo theo võng kẽo kẹt. Mẹ ngồi bên khung cửi dệt đung đưa cho Bác ngủ vẫn còn đây. Mới mười tuổi đầu, Bác đã tha hương vào Huế bồng em bé một tuổi chống gậy chịu tang mẹ. Mắt trông về phương bắc chẳng thấy cha đâu. Cha đi coi thi mãi xứ Thanh xa vắng. Chân trời góc biển ngày ấy tàu xe chưa có, chẳng cách nào tìm gọi cha về. Trăm sự nhờ bà con xóm giềng giúp đỡ. Bác đội mũ mấn, quàng mảnh vải xô, đưa mẹ ra bãi tha ma Nam Giao. Mọi người tiễn đưa lần lượt ra về ngoảnh lại vẫn thấy Bác phủ phục lậy tạ mẹ. Trời chạng vạng tối mới cõng em về nhà trọ. Ôi chao, chúng cháu nghe không ai cầm nổi nước mắt, Bác ơi!

Mệ ốm chờ chết chẳng có sữa, Bác xin cơm hàng xóm bón cho em, ru em ngủ:

"À ơi...

Bống bồng bế bế bồng bồng

Con cò theo mẹ sang sông đắm đò

Đắm đò ướt hết thân cò

Cò con cò mẹ lò dò sang sông..."

Cô giới thiệu kể chuyện Bác hỏi mẹ: "Mệ ơi, vua mặt mũi như mọi người sao sung sướng gấp mớ vạn lần dân? Răng mà người Tây dương đến đây bắn giết dân ta qua cả mặt vua? Dân cực khổ trăm chiều bởi tại đâu?". Mẹ đang ốm vội nhỏm dậy bịt miệng con: "Tai vách mạch rừng, chết cả lút đó con!".

Bây giờ chúng cháu đã vào tới Thành Cổ Quảng Trị vươn tay là tới Huế chẳng còn bao xa. Bác đã ở Huế nay lại cùng chúng cháu hành quân. Cho chúng cháu sâu nặng nghĩa cả tình đời: Sống cho ra sống, không thể sống quỳ! Cực đến mấy cũng phải bền gan chắc dạ.

Dậy! Dậy đi! - Lý phát vào mông Tuấn "vẩu" - Sáng lâu rồi!

Út Hồng dụi mắt đã thấy hai chiến sĩ đơn vị bạn đang thay nhau tát nước ở cửa hầm. Tuấn vẫn còn ngái ngủ há miệng ngáp một tiếng "ối dào ơi" rất to. Có ai biết đâu Lý đã thức từ lâu. Thương anh em vừa chợp mắt nên cố nán để mọi người ngủ thêm một chút. Nhưng không thể nán hơn được nữa vì nước trong hầm dềnh lên rất nhanh. Bạn ra sức tát nước cho mình ngủ, coi thế này ngượng quá. Lý được mệnh danh là báo đen rừng già có giác quan rất thính nhạy, lanh lẹ. Ơ Cánh Đồng Chum trong trận vây lấn Phu Tôn anh bắn tỉa rất ngon. Này, cho một thằng ăn phở chín. Y như rằng một tên nộp mạng. Này, tái gầu. Thằng ra lấy xác đi đứt. Đến thằng thứ ba, nó nghi binh bắn cắm mũ sắt một phía thập thò định bất ngờ kéo hai xác che đạn để thoát thân. Không qua được tinh nhạy của Lý, này cho tái nạm, thằng này vừa vọt lên đã đổ kềnh. Báo đen ghê thật!

Anh kể, ngày đóng quân ở ven đô Hà Nội làm công vụ cho thủ trưởng, mấy lần được ăn phở thơm ngon quá, cứ nhớ mãi có mấy thứ phở. Chưa biết mùi vị phở xào. Thủ trưởng định cho ăn thì có lệnh vào chiến trường Cánh Đồng Chum.

Bạn tát nước ngơi tay giải thích:

- Các cậu đang ngủ ngon. Tờ mờ sáng đến giờ mưa quá to. Cơn ông chưa qua cơn bà đã đến. Tát nước như vừa rồi còn là dưỡng sức đấy. Từng người nhẹ đổ nước ra giao thông hào. Mưa một giờ nữa thì người này đổ nươc cho nhanh, người kia thụp xuống múc vội, không thì nước tràn lên sàn ướt lưng ngay.

Mấy đứa chúng tôi mắt tròn mắt dẹt: "Đến thế kia ư?". Chẳng lẽ bạn hù dọa mình. Út Hồng hỏi ngay

- Như vậy hầm ngủ ba người thì hai người tát nước sao? Đi trực chiến cả, mưa to vẫn phải cử người ở lại tát nước à?

- Thế đấy. Không tát, nước ngập tràn sàn ngủ. Ngoài giao thông hào nước sơ sơ đến rốn chúng ta thôi. Hầm ở trên tường thành cao hơn thì không đến nỗi. Chỉ có nước rò rỉ. Nhưng dễ ăn bom tạ lắm.

Mới ngủ dậy đã được một bài học. Thấy trời đã ngớt mưa, bọn tôi kéo nhau ra cửa hầm. Trời ơi, trắng toát những nước. Trận địa thỉnh thoảng nhô lên ụ súng. Bạn đang ngâm mình trong đó. Chẳng nhìn thấy hào ngang hào dọc đâu cả. Cũng có mấy đoạn giơ con chạch đất đào hào dắp lên. Đánh nhau thế này ư? Chưa ai dạy đánh chác kiểu này. Những cái đầu "sư đoàn thép cơ động trực thuộc Bộ" đã bắt tướng Đờ Cát hôi hám từ trong hầm ra, đã đánh giáp lá cà với bọn Lê dương Ta bo xăm đầy mình hình đầu lâu, tay đặt cò tiểu liên, miệng ngậm dao găm, xung phong ở trận Cốc Xá trong chiến dịch Biên Giới, đã đo găng với quân Thái được Mỹ yểm trợ ở Cánh Đồng Chum, giờ chắc những cái đầu nghênh nghênh gà trống cựa sắc mào đỏ rực kia cũng đã bớt độ "nóng" trước sự gian nan ác liệt ngày này qua tháng khác của bạn, đang nghĩ gì trong đầu?

Khoa học có phoóc môn để ướp chống thối rữa, ta có thứ phoóc môn gì với da thịt tươi sống của mình? Chỉ tự nhắc nhở: "Bạn chịu được, mình sá chi. Bạn bảo quen rồi. Quen ư? Chà gay go. Thử xem nào!".

Lý nói:

- Sắt đá còn đổ mồ hôi. Ngâm thế kia, đổ mồ hôi đã là sung sướng. Đổi bằng máu!

Vừa hay một đoàn cán bộ đi bàn giao thực địa. Nào tuyến phòng ngự xa, trận địa nghi binh, ụ hỏa lực giả. Nhiều điểm nhận trên bản đò, ang áng vì nước ngập. Các hầm dự trữ lương thực, hầm đạn dược, hầm thương binh... đều được bạn hướng dẫn tỉ mỉ. Nào trạm quan sát ngay cả trên chon von tường thành còn sót lại. Nó giống như cái khuỷu tay nhô cao của cầu Long Biên. Anh em tự vệ đã đặt súng trên đó bắn Thần Sấm, Con Ma của Mỹ. Còn ở đây cái khuỷu tay không cao ngất ngưởng bằng cầu Long Biên nhưng nham nhở khó trèo. Khi nguy nan nhẩy xuống chỉ có đá tảng, gạch tổ ong ngổn ngang... Nhìn những ụ bắn tỉa, lô cốt đầu cầu, ụ hỏa lực mạnh... lập lờ trên mặt nước như những chiếc thuyền thúng dập dềnh trên sóng cắm sào... Bọn tôi nhìn nhau để liệu định công việc cho mình.

Trở lại hầm ngủ, chúng tôi thống nhất không dỡ mái che trần hầm, không bóc tăng nilon làm chiếu ngủ, mạng sống còn chẳng cần, cần quái gì mới cũ mấy thứ vặt. Đôi được thì đổi, không thì cho nhau. Bạn tạo cho chúng tôi mọi tiện nghi đỡ khó khăn trong cuộc sống. Tấm lòng của bạn động viên chúng tôi rất nhiều.

Chúng tôi đã nhìn rõ ngôi cổ thành hình vuông. Chỉ tưởng tượng ra chắc thành cũng có cổng đình tạ... Tất cả chỉ là đổ nát. Nghe bnj kể mặt lũy tường thành rộng tập thể dục sắp hàng 9-6-30-3 được... Nay chỉ còn móng chân thành xoãy rộng ra và ngơ ngác mấy bưc tường chơ vơ sót lại.

Thành Cơ ơi, mi đã già mấy trăm măm tuổi rồi? Bọn ta đễn với mi đây. Cho nhờ những mảnh tường còn sót lại nhé. Quý làm sao cái chân móng bề thế chẳng khác gì chân đê sông Hồng quê ta ở hai đầu cầu Long Biên. Mình đã lớn lên ở đó. Chăn trâu thả diều ở đó. Mình đã lớn lên ở đó. Chăn trâu thả diều ở đó. Rồi cũng từ đó đi tìm lẽ sống làm người. Đã qua đi cuộc chiến tranh chín năm. Cuộc này khốc liệt hơn chiều nhọc nhằn nhưng chẳng có con đường nào khác. Giặc đẫ bịt kín tất cả, chỉ cho ta chọn: "Chiến đấu!"

Chấp nhận cùng ta Thành Cổ nhé.