CHƯƠNG 5 ĐAU LÒNG CON TRẺ

Liên yên trí sẽ được một trăm quan và tính toán đâu vào đấy, bây giờ vẻn vẹn có ba mươi quan thì biết làm gì?

Liên theo đường Thành từ tòa Bạch Thự đến Sa Lung, vừa đi vừa nghĩ và không tìm được câu trả lời.

Đến nhà, Liên trao cả tiền cho mẹ và không biết sử dụng thế nào. Mẹ Liên trầm ngâm một lát rồi quyết định.

– Ta phải đi Mạc Quang ngay bây giờ.

– Mẹ đã khá chưa?

– Mẹ phải cố gắng. Đợi quá lâu rồi, chắc không khỏi hẳn được ở đây. Nếu đợi mãi thì hết cả tiền. Trước kia mẹ muốn trở về với một hình thức tươm tất một chút, song mẹ nghĩ nếu ta rách rưới bao nhiêu thì càng được thương hại bấy nhiêu. Mẹ con ta phải đi, đi ngay.

– Hôm nay?

– Không, hôm nay muộn quá rồi, đến nơi tối quá, không tiện. Để đến sáng mai. Chiều nay con đi hỏi giờ xe lửa và giá chỗ ngồi, con nhớ xe Khu Bắc và ga ta xuống là ga Bích Nhi.

Liên hỏi Tư Mặn. Tư Mặn bới luôn đống giấy rách ra tìm được một bìa lịch có ghi giờ xe hỏa, may quá Liên không phải ra ga, ga cách Sa Lung cũng khá xa. Coi bảng chỉ giờ thì buổi sáng có hai chuyến xe về Khu Bắc. Một chuyến sáu giờ và một chuyến mười giờ, và mỗi vé hạng ba là chín quan.

Mẹ Liên nói.

– Ta đi chuyến mười giờ. Con sẽ thuê chiếc xe ngựa ra ga vì đường xa lắm. Từ đây ra xe mẹ đi bộ được.

Hôm sau, lúc xe ngựa đến, bà đứng lên định vịn vào vai Liên để đi nhưng không sao bước đi được. Bà chóng mặt rũ xuống, nếu Liên không đỡ vội thì bà đã ngã rồi.

Bà nói nhỏ.

– Con đừng lo. Mẹ sắp bớt.

Bà muốn bớt, nhưng bệnh bà không bớt. Bà dốc hết hơi tàn để gắng gượng song vô hiệu.

Thấy vậy, bà Hầu tước xách cái ghế tựa sang cho bà ngồi tạm. Bà vừa đặt mình xuống ghế thì lại ngất đi, không thở được và không nói được.

Bà Hầu tước bảo Liên.

– Phải cho mẹ cô nằm và xoa dầu. Không việc gì. Cô đừng cuống. Chạy sang tìm Già Hến. Hai người chúng tôi sẽ khiêng bà vào trong buồng. Mẹ con cô chưa đi sáng nay được.

Bà Hầu tước là một người có nhiều kinh nghiệm. Khi bệnh nhân được nằm rồi, quả tim lại đập, và hơi lại thở đều. Được một lúc bệnh nhân cố ngồi dậy thì lại ngất đi.

Bà Hầu tước gắt.

– Tôi đã bảo phải nằm yên. Mai mốt mới đi được. Bây giờ tôi sang xin Già Hến cho bà chén cháo. Già Hến cả đời thích ăn cháo, nhà lúc nào cũng có và ngon lắm.

Nói xong bà Hầu tước chạy luôn sang ông già lúc đó đang làm việc.

Bà Hầu tước nói.

– Ông cho tôi xin chén cháo cho bà hàng xóm mệt.

Già Hến trả lời bằng một nụ cười.

Rồi ông mở vung nồi cháo đang để nhỏ lửa trên bếp, một mùi thơm bốc lên. Ông mở to mắt nhìn bà Hầu tước có ý tự đắc cháo ngon.

Bà Hầu tước nói.

– Cháo thơm quá! Có thể cứu được bệnh nhân đây!

Rồi bà hỏi thêm.

– Ông có biết là bà ta mệt lắm không? Không chắc có qua khỏi.

Già Hến giơ hai tay lên trời ý nói.

– Buồn cho con bé quá nhỉ!

Rồi Già Hến nghiêng đầu, giang hai tay. Điệu bộ đó có nghĩa là.

– Chúng ta làm gì bây giờ?

Thực ra, có thể làm gì cho bệnh nhân thì họ đã làm rồi. Nhưng cái khổ đối với con nhà nghèo là một sự thường xuyên nên họ không lấy gì làm sửng sốt và cũng không lộ vẻ bất bình. Ai là người trong giới họ lại không bị đau khổ ở trên đời này? Anh hôm nay, tôi ngày mai.

Khi múc đầy chén cháo, bà Hầu tước thong thả bưng về sợ cháo sánh vãi ra ngoài.

Bà Hầu tước quỳ bên cạnh mẹ Liên nói.

– Bà ơi! Xơi chút cháo này cho tỉnh. Bà đừng cử động. Cứ nằm yên và sẽ hé môi ra.

Nhẹ nhàng, bà Hầu tước đổ cho bệnh nhân một thìa. Nhưng bệnh nhân ọe ra và ngất đi lâu hơn hai lần trước.

Bà Hầu tước biết cháo không giúp gì cho bệnh nhân. Muốn cho khỏi phí, bà bắt Liên ăn hết đi.

– Con ơi! Con cần phải có sức. Ăn đi cho lại người.

Cháo không phải là thứ thuốc chữa bách bệnh như bà Hầu tước tưởng, nên hết phương kế, bà nghĩ chỉ còn có cách là mời bác sĩ, họa may bác sĩ có cứu được phần nào.

Nhưng khi bác sĩ đến, kê toa xong bác sĩ nói thực với bà Hầu tước rằng bác sĩ không thể nào cứu được bệnh nhân.

– Bà này kiệt lực vì thiếu thốn, vì nhọc mệt và nhất là vì tư lự. Nếu để bà ta đi tất ngất trên xe lửa. Bây giờ chỉ là việc tính từng giờ thôi. Nếu bà ta ngất đi lần nữa là hết hy vọng.

Nhưng cơn ngất nguy hại đó chưa đến ngay. Đời sống ở tuổi già thường tắt chóng chứ ở tuổi tráng niên thì nó còn cầm cự, dai dẳng, bệnh tình không bớt nhưng không nặng. Mặc dầu không ăn cháo, không uống thuốc, bệnh nhân nằm mơ màng trên tấm đệm, không cựa quậy gần như không thở, lúc tỉnh lúc mê. Thấy thế, Liên còn hy vọng: cái chết sắp đến nó đã bày ra trước mắt người lớn ai cũng phải lo ngại nhưng đối với trẻ thơ thì nó bị gạt đi vì chúng không chịu nhìn nó mặc dầu nó đã đến nơi.

Tại sao mẹ nàng lại chết? Người ta năm mươi, sáu mươi tuổi mới chết, mẹ nàng chưa đến ba mươi. Mẹ nàng đã làm nên tội gì để đến nỗi phải chết non? Mẹ nàng, một người đàn bà tử tế nhất, một người mẹ hiền từ nhất, đối với gia đình cũng như đối với mọi người đều hòa nhã, dịu dàng. Mẹ nàng không thể chết được, sẽ qua khỏi. Rồi nàng bới trong đầu óc những lý do này nọ để chứng minh ý nghĩ của nàng là đúng, cả những lúc mẹ nàng lặng ngất đi nàng cũng cho là một sự yên nghỉ tất nhiên sau bao nhiêu ngày mệt mỏi và thiếu thốn. Tuy nhiên cũng có lúc nàng ngờ vực, nàng hỏi bà Hầu tước, thì bà này lại làm cho nàng được vững tâm.

– Vì mẹ nàng không chết sau cơn ngất lần thứ nhất, thì sẽ lại chịu được những cơn sau. Không sao cả.

– Có phải thế chứ?

– Tư Mặn và Già Hến cũng nói thế.

Về bệnh tình của mẹ nàng, nàng đã yên tâm như các người hàng xóm.. Bây giờ, nàng lại lo đến số tiền ba mươi quan bán lừa kia tiêu dùng được độ mấy ngày, vì những khoản tiền tiêu dù nhỏ đấy, nhưng đồng tiền cứ hao đi rất nhanh, để mua thứ này, thứ khác nhất là những món bất ngờ. Khi hết tiền rồi thì mẹ con nàng sẽ ra sao?

Tìm đâu ra tiền? Dù là phải món tiền nhỏ, vì mẹ con nàng chẳng còn gì cả ngoại trừ mấy tấm quần áo rách? Làm thế nào để về Mạc Quang được?

Ngồi bên cạnh mẹ, nàng ngấm ngầm lo lắng, có lúc xám người, toát mồ hôi ra tự nghĩ dễ sắp ngất thỉu như mẹ. Một buổi chiều kia, khi nàng đang thẫn thờ ngồi bên, cầm tay mẹ, nàng bỗng thấy bàn tay mẹ nắm chặt bàn tay nàng.

Nàng trở về thực tại, liền hỏi mẹ.

– Mẹ muốn gì?

– Muốn nói với con một vài lời vì giờ lâm chung sắp đến, con ạ.

– Ối! Mẹ ơi!

– Con ơi! Đừng khóc nữa! Cố nén cũng như mẹ đã cố gắng không nao lòng. Mẹ không muốn làm con buồn nên mẹ giữ yên lặng đến bây giờ để con bớt phần đau đớn. Nhưng những điều mẹ muốn nói bây giờ phải nói, mặc dầu nó chua xót cho mẹ con ta. Nếu không nói ra, ta sẽ là một người mẹ yếu hèn và ngu dại nữa.

Bà nghỉ một lúc để thở và cũng để nắm vững những ý tưởng lay lắt trong đầu.

– Con ơi! Mẹ con ta phải lìa nhau…

Liên khóc òa lên mặc dầu hết sức trấn tĩnh.

– Phải. Đau xót lắm, con ạ. Nhưng mẹ nghĩ rằng để con là đứa trẻ mồ côi tự tìm về Mạc Quang hơn là do một người mẹ dẫn đến, một người mẹ mà chắc rằng người ta sẽ hắt hủi. Trời đã định thế. Con sẽ ở lại một mình … trong vài giờ nữa hay đến ngày mai thôi.

Bà nghẹn ngào không nói được nữa. Một lát sau lại nói tiếp.

– Khi mẹ mất rồi, con sẽ có những thủ tục phải theo. Con tìm trong túi áo mẹ một tấm giấy gói trong mảnh lụa, con sẽ trao cho những người đòi hỏi con, đó là giấy giá thú của mẹ, người ta sẽ rõ tên mẹ và tên cha con. Con bắt người ta phải trả lại con vì giấy đó dùng để lập giấy khai sinh của con. Con phải giữ cẩn thận. Sợ tờ giấy đó có thể mất được, con học thuộc lòng những chữ trong đó, như thế không bao giờ quên được. Ngày nào con cần phải trình giấy đó, nếu mất, con có thể xin bản thứ hai. Con đã nghe chưa và hiểu tất cả những lời mẹ dặn chứ?

– Vâng, con hiểu cả, mẹ ạ.

– Mai đây con sẽ cực khổ, khốn đốn lắm đấy, nhưng không nên nản lòng. Khi con không còn việc gì phải làm ở Ba Lê, và khi con còn có một thân một mình, lúc đó, con đi ngay Mạc Quang bằng xe lửa nếu con còn đủ tiền, đi bộ nếu con hết cả. Nằm đường nằm chợ và nhịn đói còn hơn ở lại Ba Lê. Con có hứa với mẹ như thế không?

– Con xin theo lời mẹ.

– Mẹ đau khổ lắm nhưng nghĩ đến con sẽ theo lời mẹ, thì lòng mẹ thấy nhẹ nhàng.

Sự nhẹ nhàng đó không chống lại được cơn bệnh. Bà như hết hơi, không nói, không cựa quậy.

Liên cúi xuống, run run và thất vọng nàng gọi.

– Mẹ ơi! Mẹ!

Tiếng gọi đó làm bà hồi lại, nói tiếng một trong hơi thở.

– Để lát nữa. Mẹ còn nhiều điều dặn con. Mẹ phải nói hết. Nhưng không biết mẹ đã nói đến đâu rồi!

Một lát sau bà nói tiếp.

– Phải rồi! Phải rồi! Con đến Mạc Quang đừng đột ngột. Con không có quyền yêu sách gì cả. Con đạt được chút gì sẽ do chính mình con, phải mình con, con phải ngoan ngoãn, làm cho người ta phải yêu con … Phải làm cho người ta phải yêu con … đối với con, tất cả tương lai của con là ở đó. Mẹ hy vọng con sẽ được thế … Con sẽ làm cho người ta phải yêu con… Vô lý, nếu người ta lại hắt hủi con! Lúc đó vận hạn của con sẽ hết.

Bà chắp tay trước ngực, sắc mặt bừng tươi, bà nói.

– Mẹ trông thấy … phải, thấy con được sung sướng … Mẹ cầu mong được chết với hình ảnh ấy, với ý tưởng được sống mãi mãi trong trái tim con.

Bà đã thu hết tàn lực trong người, nói lên như để cầu nguyện cho trời thấu cho.

Xong kiệt sức vì cố gắng, bà nằm thẳng trên đệm, không cử động, ngực thoi thóp. Liên ngồi một lúc lâu thấy mẹ không hồi tỉnh, nàng trở ra. Ra tới vườn nàng nức nở khóc và ngồi vật trên cỏ, tim, óc, tay chân như tê liệt vì đã chịu đựng quá sức.

Một lúc sau, nàng ngồi ngây như gỗ. Nhưng tri giác của nàng bỗng trở lại, nàng không thể để mẹ nàng nằm một mình được. Nàng đứng dậy nuốt nước mắt, cố nén nỗi cảm xúc trong lòng nàng. Trong vườn cây âm u, nàng cứ bước đi không biết đi đâu, đi thẳng hay lộn vòng quanh, cố nhịn khóc mà nước mắt cứ trào ra.

Có lẽ vì nàng đi đi lại lai qua hàng kẹo đến mười lần, người chủ hiệu thấy thế, cầm hai gói kẹo chạy ra, đến cạnh nàng và nói bằng giọng thương hại.

– Cô bé, buồn phải không?

– Thưa ông …

Người chủ hiệu đưa cho cô hai thỏi kẹo và bảo.

– Cô cầm lấy. Của ngọt ăn đỡ buồn.